KÖMÜR VE OLUŞUMU

Kömür nedir? Kömür bitki kökenli bir maddedir. Bu nedenle ana elemanı karbondur. Bitkilerin, bitkilerin zamanla ve sıcaklık-basınç altında, değişim geçirmesi sonucunda oluşmuştur. Kömür, karbon, hidrojen, oksijen ve azottan oluşan, kükürt ve mineral maddeler içeren, fiziksel ve kimyasal olarak farklı yapıya sahip bir maddedir.

İnsan yaşamında ve enerji hammaddeleri içinde çok önemli bir yere sahip olan kömür, dünyada geniş rezervlere ve vazgeçilmez yaygın tüketim alanlarına sahiptir. Kömür emniyetli, üretimi kolay, ucuz ve temiz bir fosil yakıttır.

Kömür Oluşumu: Tarih öncesi bataklıklarda toplanan bitki artıklarının değişime uğramasıyla, kömür oluşmuştur. Arz kabuğundaki tektonik hareketler sonucu, bu bataklıklar, silt ve diğer sedimanlarla birlikte derinlere gömülmüstür. Bu gömülme sonucu bitki artıkları yüksek sıcaklık ve basınca maruz kalarak kömüre dönüşmüştür. İlk olarak turba oluşmuş, sonradan linyit meydana gelmiştir.

Milyonlarca yıl sonra, sıcaklık ve basıncın etkisiyle linyitin kömürleşme derecesi yükselerek, yari bitümlü kömürler teşekkül etmiştir. Zamanla bu süreçler devam ederek, kimyasal ve fiziksel bu değişikliklerin etkisiyle, sertleşmiş bitümlü kömür veya taşkömürü ortaya çıkmıştır. Kömürün değişimi devam ederek, son aşamada antrasit oluşmaktadır.

Tarihçe: Kömür ilk olarak milattan önce Çinliler tarafından kullanıldığı söylenmektedir.Kömür işletmeciliğine ait dökümanlar 12. yüzyıla aittir.Kömürün yoğun olarak kullanımı ise 18.yüzyılın ikinci yarısında başlamıştır.Özellikle gelişen sanayi ve endüstri kömür kullanımını arttırmış kömürü önemli bir mineral haline getirmiştir.

Kömür demir çelik sanayinin hammaddesi olarak kullanılmış buharlı motorlarda yakıt olarak kullanılırdı.Bugün çıkarılan kömürün büyük bölümü ise elektrik üretimi ve çeşitli alanlarda kullanılmaktadır.Arabalarda da kullanılmaktadır ve tabi ki yakıt olarak ta kullanılılan petrolü ilk önce Lidyalılar bulmuştur.

Sınıflandırma: Kömürler çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. Üç tip kömür vardır:antrasit,taş kömürü ve linyit. Antrasit en değerli kömür türüdür %95 i karbondan oluşur. En sert kömür türü olup yandığında diğerlerinden daha fazla ısı verir. Taş kömürünün %70’i, Linyitin %50` sinden daha az bir kısmı karbondur. Kömürler organik olgunluklarına göre Linyit, Alt bitümlü kömür, Bitümlü kömür ve Antrasit tiplerine ayrılırlar.

Linyit ve kısmen Alt bitümlü kömürler genellikle yumuşak, kolayca ufalanabilen ve mat görünüştedirler. Bu tip kömürlerin ana özelliği göreceli olarak çok yüksek nem içerirler ve karbon içerikleri düşüktür. Antrasit ve Bitümlü kömürler ise genellikle daha sert, dayanıklı, siyah renkli ve camsı parlak görünüştedirler. Göreceli olarak nem içerikleri daha düşük olup, karbon oranları daha yüksektir. Jeolojik olarak kömürlerin yaşları 400 milyon yıl ile 15 milyon yıl arasında değişir. Genellikle yaşlı kömürler daha kalitelidir.

Kömürler mikroskobik homojen bileşenlerine göre çeşitli kayaç tiplerine de ayrılır. Bu sınıflandırma kömürün türediği malzemeyi ve kömürleşme süreçlerini ele aldığından, aslında genetik bir sınıflandırmadır. Bu sistemde kömür dört temel tipe ayrılır: vitren, klaren, düren ve füzen. Bir başka sınıflandırma sistemi de kömürün ticari değerine yer verir madde içeriğine ve içerdiği katışıklar dikkate alınır. 

Kömür çok eskilerden beri enerji üretiminde, sentetik boyaların çözücülerin, ilaçların hazırlanmasında ara madde olarak kullanılan çeşitli hoş kokulu maddelerin elde edilmesinde kullanılmaktaydı. Ayrıca kömürün yakılmasıyla elde edilen gazlardan yakıt olarak yararlanılır.