KEMOTERAPÖTİKLER

TARİHÇE - 1 “Kemoterapötik” olarak adlandırılan kimyasal maddelerin infeksiyon hastalıklarının tedavisinde kullanılması 17. yüzyıldan itibaren başlamıştır. Bu tür tedavilerin bilimsel bir temele oturması, bu yüzyılın başında Paul Ehrlich’in “seçici toksik etki” kavramını ortaya atması ile olmuştur.

Kemoterapi vücudu saran mikroorganizmaları veya parazitleri konakçıya zarar vermeden yok edebilen veya gelişmelerini durdurabilen ilaçlarla yapılan tedavi şeklidir. Konakçıya zarar vermeksizin hastalık etkeni bakteri, protozoa, virüs, parazit vb. enfeksiyon etmelerine toksik ya da öldürücü etki yapan kimyasal maddelere kemoterapötikler denir.

Bakteriyostatik Etki : Bakteri hücrelerinin gelişmesini ve üremesini(çoğalmasını) önleyen maddelerdir. Bakterisid Etki: Bakteri hücresine direkt olarak etki eden ve onun ölmesine neden olan madde demektir.

Rezistans: Bir ilacın uzun süre kullanılması ile o ilaca karşı bakteride şekillenen dayanıklılık halidir. Antibiyogram: Bir hastalık halinde etkenin belirlenerek o bakteriye duyarlı antibiyotik türünün belirlenmesidir.

Kemoterapotiklerin seçiminde ve kullanılmasında dikkat edilmesi gerekenler Antibiyogram yapılmalı Hastanın daha önceden ilaç alıp almadığı bilinmeli Hastanın yaşı ve vücut ağırlığına dikkat edilmeli Karaciğer böbrek gibi hayati organlarda herhangi bir bozukluk olup olmadı bilinmeli. Hastanın bilinen bir ilaç alerjisi olup olmadığı öğrenilmeli, İlacın yeterli dozda ve uygun sürede verilmesi sağlanmalı, Hastada var olan kronik bir rahatsızlık ya da özel bir durumun ( gebelik gibi) olup olmadığı bilinmeli.

Kemoterapide kullanılan ilaçlar, genellikle kullanıldığı patojen etkenin cinsine göre sınıflandırılır. Antibakteriyel İlaçlar Antitüberkülozik İlaçlar Antifungal İlaçlar Antiamibik İlaçlar Antimalaryal İlaçlar Antihelmintik İlaçlar Antiviral İlaçlar Antineoplastik İlaçlar

ANTİBAKTERİYEL İLAÇLAR

1- ANTİBAKTERİYEL İLAÇLAR Antibakteriyel ilaçların önemli bir bölümünü antibiyotikler oluşturur. Antibiyotik; genellikle saprofit mantarlar veya bakterilerden elde edilen diğer mikroorganizmaların üremelerini durduran veya onları öldüren kimyasal maddelerdir.

Antibakteriyel ilaçlar ayrıca kimyasal yapılarına ve mikroorganizmalar üzerindeki etkilerine göre ikiye ayrılırlar. Bakterisid İlaçlar Penisilinler Sefalosporinler İmipenem Aztreonam Aminoglikozidler Fluorokinolonlar Vankomisin Rifampin Nitroimidazoller Bakteriyostatik Tetrasiklinler Sülfonamidler Kloramfenikol Makrolidler Linkozamidler

Antibiyotikler Etki Mekanizmalarına göre; Bakteri hücre duvarının sentezini engelleyenler, Stoplazma membranının geçirgenliğini engelleyenler, Hücre içinde protein sentezini engelleyenler, DNA sentezini engelleyenler, Hücre içi metabolizmasını engelleyenler, olmak üzere gruplandırılırlar.

PENİSİLİNLER 1929 da A. Fleming tarafından Penicillium notatum adlı bir mantarda bulunmuştur.

Çeşitli penisilin türleri içinde Penisilin G (benzilpenisilin) ve penisilin V (fenoksimetilpenisilin) klinikte en fazla kullanılan doğal penisilinlerdir.

Penisilinler kuru toz halinde bozulmadan uzun süre kalabilirler. Sudaki solüsyonları da oda sıcaklığında 24 saat içinde etkinliğini yitirir. Bu nedenle enjeksiyonluk penisilin müstahzarları viyal (ilaç şişesi) içinde kuru toz halinde bulunur.

PENİSİLİNLERİN YAN ETKİLERİ Alerjik Etkileri: Alerji yapma özelliği bütün penisilin türlerinde vardır. Bir penisilin türüne karşı duyarlı olan bir hasta, diğer penisilin türlerine de duyarlıdır. Penisilin tedavisinde başlamadan önce hastaya daha önce penisilin verilip verilmediği, reaksiyon yapıp yapmadığı mutlaka sorulmalıdır.

Penisilin alerjisi şüphe edilen bir kimseye ilaç verilmeden önce şu önlemler alınmalıdır Adrenalin, hidrokortizon ve antihistaminik ampulleri enjektöre çekilmiş olarak hazır bulundurulmadır. Penisilin enjeksiyonu kolun aşağı kısmına, gerektiğinde turnike uygulanabilecek şekilde yapılmalıdır. Önce intradermal olarak 10 Ü dozunda yapılır. Reaksiyon olmazsa yarım saatlik aralarla doz artırılarak verilir. Reaksiyon olmazsa istenilen şekilde ve dozda paranteral penisilin verilir.

Penisilin alerjisi şüphe edilen bir kimseye ilaç verilmeden önce şu önlemler alınmalıdır Alerjik reaksiyon görüldüğü taktirde 0.5-1 mg adrenalin s.k. veya i.v. (çok yavaş) ve i.v. glukokortikoid verilir. İ.v. infüzyon suretiyle fizyolojik sıvılar takılır. Asidozu önlemek için sodyum bikarbonat, kan basıncını yükseltmek için de noradrenalin veya dopamin fizyolojik sıvılara eklenebilir.

Penisilinler Üreidopenisilinler Doğal penisilinler Penisilin G Penisilin V Penisilinaza dayanıklı penisilinler Metisilin Oksasilin Kloksasilin Dikloksasilin Nafsilin Aminopenisilinler Ampisilin Amoksasilin Bakampisilin Pivampisilin Antipsödomonal penisilinler Karbenisilin Azlosislin Tikarsilin Üreidopenisilinler Mezlosilin Piperasilin Beta-laktamaz inhibitörleri ile kombine penisilinler Ampisilin-sulbaktam Amoksisilin-klavulanik asit Tikarsilin-klavulanik aist Piperasilin-tazobaktam

SEFALOSPORİNLER Cephalosporium türü mantar kültürlerinden elde edilmiştir.

Sefalosporinler Birinci kuşak: Sefazolin Sefalotin Sefadroksil Sefaleksin Sefradin İkinci Kuşak: Sefoksitin Sefuroksim Sefaklor Sefuroksim aksetil Üçüncü kuşak: Sefiksim Sefotaksim Seftizoksim Seftriakson Moksalaktam Sefoperazon Seftazidim Dördüncü kuşak: Sefepim

KLAVULANİK ASİT

SULBAKTAM

İMİPENEM

AZTREONAM

AMİNOGLİKOZİDLER STREPTOMİSİN GENTAMİSİN NEOMİSİN Gentamisinin uzun süre kullanıldığında özellikle böbreklerde hasar oluşturduğu ancak ilaç kesildikten sonra hasarın düzeldiği bilinmektedir.

TETRASİKLİNLER Kısa etkililer Klortetrasiklin Terasiklin Oksitetrasiklin Orta etkililer Demekloksiklin Metasiklin Uzun etkililer Doksisiklin Minosiklin

MAKROLİDLER Eritromisin Roksitromisin Spiramisin Tilosin

FLUOROKİNOLONLOR Başlıca türevleri: Siprofloksasin Ofloksasin Enoksasin Norfloksasin

VANCOMİSİN

RİFAMPİN (RİFADİN)

KLORAMFENİKOL

LİNKOZAMİDLER

SULFONOMİDLER

ANTİTÜBERKÜLOZ İLAÇLAR

ANTİTÜBERKÜLOZ İLAÇLAR Mycobacterium tuberculosis adlı basilin yol açtığı enfeksiyon hastalığıdır. Tüberküloz (verem) genellikle akciğerde görülür kan ve lenf yoluyla diğer organlara yayılabilir. Tüberküloz etkeni mycobacterium tuberculosis yavaş büyür, çoğalmaksızın hücre içine yerleşir ve canlı kalır. Tüberkülozun tedavisi uzun sürer ve genelde kombine ilaç tedavisi uygulanır.