Doç. Dr. Hakan O ğ uztürk 2015

Ya ş lılık Çevresel faktörlere uyum sa ğ layabilme yetene ğ inin azaldı ğ ı, çok sayıda sa ğ lık probleminin e ş lik etti ğ i bir süreçtir Ya ş lı İ leri ya ş lı Çok ya ş lı > 85

65 ya ş üzeri grupta en fazla payı ya ş grubu olu ş turmaktadır %35 80 ya ş ↑ nüfusun toplam nüfus içindeki payı %22 Bu de ğ er erkekler için %18,0 ve kadınlar için ise %24,0 Günümüzde dı ş arıdaki her 10 ki ş iden biri, 2050 yılında her 5 ki ş iden biri, 2150 yılında ise muhtemelen 3 ki ş iden biri 60 ya ş ın üstünde olacaktır

Sinir sistemi Kan - beyin bariyeri zayıflar Nöronlar azalır Isı de ğ i ş imine yanıt azalır Otonom sistemi bozulur Nörotransmitterler aktivitesi azalır

Cilt - mukoza Atrofi Ter bezleri sayısı ve fonksiyonu azalır

Kas-iskelet sistemi İ lerleyen kemik kaybı Fibrokartilaj ve sinovial doku atrofisi

Kardiyovasküler sistem İ notrop yanıtta azalma Kronotrop yanıtta azalma Periferal vasküler resistansta artma Ventriküler dolum azalır

Pulmoner sistem Akci ğ er elastisitesi azalır Vital kapasitede azalma Hiperkapni ve hipoksiye kar ş ı kemoreseptör yanıt azalır Difüzyon kapasitesi azalır

İ laç etkile ş imleri Farmakokinetik-Farmakodinamik de ğ i ş ikliler Bu de ğ i ş iklikler ajanların hem ba ş lama hemde etki sürelerini uzatmaktadır

Tükrük bezi Mide Karaci ğ er Böbrek

Alkol ve madde ba ğ ımlılı ğ ı Depresyon Sosyal izolasyon Ajitasyon Anksiyete

Ya ş lı hastanın de ğ erlendirilmesi fiziksel, fonksiyonel, çevresel, sosyal psikolojik de ğ erlendirmeyi kapsayan, Çok Yönlü Geriatrik De ğ erlendirme’yi içerir

“Temel günlük ya ş am aktiviteleri” “Enstrümantal günlük ya ş am aktiviteleri”; “ İ leri günlük ya ş am aktiviteleri” incelenmelidir

Geleneksel anamnezin dı ş ında, ya ş lılık dönemine ait özel durumların, demans, depresyon, dü ş me, inkontinans, konstipasyon gibi geriatrik sendromların aydınlatılmasını içerecek soruların sorulmalı

İ nkontinans Beslenme Görme İş itme

Atipik bulgular Sistemik kronik hastalıklar Yaygın birden fazla ilaç kullanımı Psikososyal problemlerin varlı ğ ı

Osteoporoz Dü ş me ve trafik kazaları Kranial, vertebral, toraks ve iskelet sistemi yaralanmaları Basit bir travma-subdural hematom İ stismar durumu

Yüksek mortalite ve morbidite Hastaların önemli bir kısmında ate ş olmaması, Halsizlik yorgunluk, gibi özgül olmayan semptomların varlı ğ ı lökosit de ğ erinin yükselmemesi

Ta ş ikardi, solunum sıkıntısı, solukluk, ş i ş kinlik, genel durum bozuklu ğ u hipotansiyon ş iddetli karın a ğ rısına e ş lik edebilir ve bu durum öncelikli olarak kanama olasılı ğ ını akla getirmelidir

Ba ğ ırsak tıkanmaları, Gastrointestinal kanamalar di ğ er abdominal komplikasyonlar morbidite ve mortalite açısından genç hastalara göre anlamlı derecede fazla oranda yüksek risk unsurlarıdır

Kronik a ğ rılar yüzünden nonsteroid a ğ rı kesici ajanların bilinçsizce kullanımı sıktır ve semptomlar bu yüzden gizlenebilir ve gecikebilir

Ne zamandan beri hastanın a ğ rısı var? Hasta acılarını nasıl tarif ediyor? Bugün acil servise gelmesini gerektirecek farklı ne oldu ? Hastanın ş iddetli bulantı, kusma, ya da ishali var mı? Ate ş ya da kilo ve i ş tah kaybı gibi di ğ er belirtiler varmı ? Hasta dehidrate mi?

ESI’yi di ğ er triaj sistemlerinden farklı yapan özellik acil müdahale gerektiren hastaların belirlenmesi ve hastanın acil serviste kaç kaynak kullanaca ğ ının tahmin edilmesi birlikteli ğ inin olmasıdır

Acil ya ş am kurtarıcı müdahale gerektiren hastaları kapsar Zaman geçirmeksizin ivedilikle müdahale yapılması gerekir

Resusitasyon endikasyonu olan Kardiopulmoner arrestli, Bilinci kapalı, hipoperfüzyon bulguları olan hipotansif hastalar Ciddi solunum sıkıntılı hastalar Mental durum de ğ i ş ikli ğ i olan hipoglisemik hastalar Kristaloid ve kolloid sıvı resusitasyonu gereken travma hastaları Anafilaktik reaksiyonlu hastalar

Bekleyemeyecek durumda olan hastaları kapsar Bu hastalar hemen muayene odasına alınır ve 10 dakikayı geçmeyecek ş ekilde doktorun hastanın ba ş ında olması sa ğ lanır

Gö ğ üs a ğ rısı İ nme, ani bilinç de ğ i ş ikli ğ i olan ya ş lı İ ntihar dü ş üncesi olan hasta, Stabil hemodinamili ektopik gebelikli hasta, Gastrointestinal sistem kanaması, Pnömotoraks, Kemoterapi alan ate ş li

Birden fazla kayna ğ ın kullanılaca ğ ı dü ş ünülen ve vital bulguları stabil olan hastaları içerir. Bu hastalar bo ş oda varsa muayene bölümüne alınır, e ğ er yer yoksa bekleme salonunda bekletilebilir.

Karın a ğ rısı Pnömoni Kırık ş üphesi olan hastalar

Ya ş amsal bulguları stabil genç karın a ğ rılı hastalarda ESI seviye 2 iken, ya ş lı hastalarda karın a ğ rısı varlı ğ ında ESI seviye 2 de kategorize edilmektedir

Bu seviyedeki hastalar tek kaynak kullanımı gereken idrar yolu enfeksiyonu, basit kesiler, bel a ğ rısı, ayak bile ğ i burkulması gibi sorunları olan hastalardır.

Bu seviyedeki hastalar kaynak kullanımı gerektirmeyen sadece fizik muayene ile karar verilebilecek bo ğ az a ğ rısı, burun akıntısı gibi ş ikayetlerle ba ş vuran hastalardır

Hasta ölmek üzere mi? Acil müdahale gerekli mi? Bekleyemeyecek durumda mı? Yüksek riskli durum? Konfuse letarjik/desoryante Şiddetli ağrı Kaç kaynak kullanmak gerekecek? HİÇ BİRÇOK Vital bulguları Yaşlılarda: 3 3 Hayır Evet Normal Anormal

Hayat Kurtarıcı Hayat Kurtarıcı De ğ il Havayolu / solunum Balon maske ventilasyon Entübasyon Cerrahi havayolu Acil CPAP Acil BiPAP Oksijen uygulaması (Kanül / maske) Elektriksel tedavi Defibrilasyon Acil kardiyoversiyon Eksternal pacing Monitorizasyon Giri ş im İğ ne torokostomi Perikardiyosentez Torakotomi İ ntraosseöz giri ş im Tanısal testler EKG Laboratuvar Hemodinami Belirgin sıvı resüsitasyonu Kan verme Majör kanama kontrolü Damar yolu İ laçlar Naloksan Dopamin Atropin Dextroz %50 Aspirin Nitrogliserin Heparin Antibiyotik Analjezik ESI hayat kurtarıcı girişimler

Kaynak SayılanlarKaynak Sayılmayanlar Laboratuvar (Tam kan, rutin biyokimya, tam idrar) EKG, direkt grafi, USG, BT İ V sıvılar Enjeksiyon ( İ V / İ M), nebül tedavisi Konsültasyon Basit giri ş im=1 (Sütür, Foley) Komplike giri ş im=2 (Sedasyon) Anamnez ve fizik muayene Oral tedavi, tetanoz, reçete yazma Pansuman, atel uygulama ESI kaynaklar

Ya ş lı hastalarda atipik yerle ş imli veya a ğ rısız myokard infarktüsü geçirme ihtimali daha yüksektir 68 ya ş ındaki hastada ani ba ş layan nefes darlı ğ ı ve gö ğ üste rahatsızlık durumlarının 3 saatten beri var olması, miyokart iskemisi için yüksek risk olu ş turur ? olarak kabul edilir.

Vital bulguları stabil buna kar ş ın, ş iddetli sa ğ alt kadran karın a ğ rılı 88 ya ş ındaki kadın hasta ya ş ı itibarı ile yüksek mortalite ile ili ş kili bir abdominal acil hastasıdır ? olarak kabul edilir.

70 ya ş ındaki demanslı hastada travma sonrası olası kalça kırı ğ ı, demans yeni ba ş langıçlı olarak kabul edilemeyece ğ inden ESI 2. seviyeye kar ş ılık gelmez

66 ya ş ındaki kadın hastada ani görme kaybı olu ş uyor Bu hastada ani görme kaybı ile alakalı tüm ş ikayetler, hastanın durumunu ESI 2. seviye olarak kabul edilmesini gerektirir

68 ya ş ında erkek hasta kronik böbrek yetmezli ğ i nedeniyle düzenli diyalize giriyor Bu hastada denge bozuklu ğ u, ba ş dönmesi ve güçsüzlük varlı ğ ında hiperkalemi ve di ğ er elektrolit bozuklukları akla gelmelidir ESI 2. seviye olarak kabul edilir

67 ya ş ındaki erkek hasta stresli bir aktivite sonrası gittikçe a ğ ırla ş an ba ş a ğ rısı olu ş tu ğ unu ifade ediyor Bu hasta SAK açısından yüksek risk altında ESI 2. seviye olarak kabul edilmelidir

70 ya ş ındaki akci ğ er kanseri tanılı erkek hasta 2 hafta önce 2. kemoterapi dozunu almı ş Bu hastada son birkaç günde ba ş layıp ilerleyen nefes darlı ğ ı plevral efüzyon, pulmoner emboli ve di ğ er toraks acilleri için yüksek risk durumunu olu ş turmaktadır ESI 2. seviye olarak kabul edilir

70 ya ş ındaki akci ğ er kanserli kadın hasta elini kesiyor. Aynı zaman diliminde radyasyon tedavisi de almakta. Bu hasta yüksek risk grubunda kabul edilmemelidir

 Buzda kayma sonrası bile ğ ini inciten 58 ya ş ındaki bayan hastanın öyküsünde migren rahatsızlı ğ ı oldu ğ u ö ğ reniliyor. Fizik muayenesinde belirgin deformite olmadı ğ ı ve vital bulguların normal oldu ğ u saptanıyor. Hastanın a ğ rı skoru 5/10 olarak hesaplandı. ESI ye göre do ğ ru olanı i ş aretleyiniz A- Kırı ğ ı ekarte etmek için x ray gereklidir. B- Atel uygulanması kaynak de ğ ildir. C- Bu olguda tek kaynak vardır. D- Bu olgu ESI 4. seviyedir. E- Hepsi do ğ rudur.