Öğr. Gör. Filiz KABU HERGÜL VERTEBRA TRAVMALARI Öğr. Gör. Filiz KABU HERGÜL

VERTEBRA TRAVMALARI Omurga travması sonrası ortaya çıkan yumuşak doku ve kemik dokusu yaralanması ile bunların nöral dokuda neden olabildikleri patolojik değişikliklerdir.

VERTEBRA TRAVMALARI Spinal kort yaralanmaları her zaman omurilik yaralanması ile beraber olmayabilir. Ancak omuriliğin yaralanma riskinin her zaman mevcut olduğu unutulmamalıdır.

Spinal travmalar Motor, duyu ve refleks aktivitenin, Bağırsak ve mesane kontrolünün kaybı Beden imajı ve kendi kendine yeterli olamama Benlik saygısının azalması nedeniyle psikososyal sorunlar ortaya çıkarır.

Vertebra Travmalarının Epidemiyolojisi Spinal yaralanmalara yol açan travmaların %50’si motorlu araç kazaları nedeniyle meydana gelir. Diğer nedenler; yüksekten düşme, dalma, futbol ve kayak sporları ile ateşli silah yaralanmaları yer alır.

Vertebra Travmalarının Epidemiyolojisi Spinal kort yaralanmaları en fazla 15-30 yaş arasında evlenmemiş erkeklerde görülmekte olup, yoğunluk sıcak mevsimlerde ve 19 yaştır.

VERTEBRA TRAVMALARI Vertebral kolon 33 vertebranın kafa tabanından koksikse kadar birbiri üzerine sıralanması ile oluşur. Vertebralar birbirine kuvvetli bağlarla bağlıdır.

Vücudun merkezi desteği olan vertebralar; Serviks (7), Torasik (12), Lumber (5), Sakrum (5), Koksiks (4)

Yaralanma Mekanizması Travma, spinal kolonun dengesini bozmuşsa, vertebra artık spinal kordu koruyamaz. Bir vertebranın diğeri üzerine hafif bir kayması bile medulla spinalisin bir yerinde sıkışmaya veya yırtılmaya neden olabilir.

Servikal, torasik, lomber, sakral vertebral travmalar. Spinal kort yaralanmalarını içinden geçtiği vertebralara göre ayırıp incelemek olasıdır. Servikal, torasik, lomber, sakral vertebral travmalar.

LEZYON S: 2- üstü S: 5-6 S: 7 T: 1-2 T7: FİZYOLOJİK SONUÇLAR Solunum arresti, gevşek paralizi, kuadripleji Solunum gücünde azalma, gevşek paralizi, kuadripleji, tam bağımlılık Solunum gücünde azalma, kuadripleji Solunum gücünde azalma, parapleji, tam bağımsızlık Parapleji, tam bağımsızlık

Servikal Vertebra Travması En sık görülen vertebra yaralanmalarıdır. Yaralanma mekanizmasında; Çok hızlı bir şekilde boynun hiperekstansiyonu ya da fleksiyonu sonucu olan künt travmalar, Penetran travmalar Baş üzerine düşme

Servikal vertebra travmasına neden olan hareketler Kompresyon: Vertebraların alt yada üstünden güç gelmesi ile oluşur.

Servikal vertebra travmasına neden olan hareketler Hiperfleksiyon: Başa arkadan darbe geldiğinde aşırı fleksiyon olur.

Servikal vertebra travmasına neden olan hareketler Hiperekstansiyon: Başa önden gelen darbe servikal vertebraların aşırı gergin bir pozisyona gelmesine neden olur.

Servikal vertebra travmasına neden olan hareketler Rotasyon: Başın bir yana dönmesi Yana eğilme: Baş boynun bir yana eğilmesi Eksen yükü: Baş yada vertebral kolon üzerine yukarıdan bir güç geldiği zaman oluşur.

Servikal Travmalarda Fizyopatolojik Değişiklikler Servikal vertebralar en fazla servikal bölgede, özellikle S5, S6 seviyesinde görülür. Servikal spinal kordun tam kesisi kuadriplejiye neden olur.

Servikal Travmalarda Fizyopatolojik Değişiklikler Travma sonucu S2 ya da S3 seviyesinde yaralanmalar olmuşsa, tam solunum felci görülür. Solunum felcinde hemen solunum desteği sağlanmazsa hasta birkaç dakika içinde ölür.

Servikal Travmalarda Fizyopatolojik Değişiklikler S 4-5-6 seviyesindeki yaralanmalarda hasta omuzlarını, deltoid ve biseps adelelerini hareket ettirebilir. Servikal yaralanmalar alt seviyeye indikçe, daha az fonksiyon kaybı görülür.

Servikal Travmalarda Fizyopatolojik Değişiklikler Sonuç olarak; servikal bölge yaralanmalarında belirti ve bulgular travmatize olan bölgeye, büyüklüğüne ve oluş mekanizmasını göre değişir. Yaralanma seviyesinin, altındaki kısımdan çıkan spinal sinirlerin innerve ettiği beden alanlarında fonksiyon kaybı olur.

Servikal Vertebra Travmalarında Belirtiler Boyun hassasiyeti ve ağrı Ektremitelerde zayıflık, hissizlik, uyuşukluk, paralizi Kan basıncı ve nabız sayısında vazomotor tonüsün azalmasına bağlı düşme, Bilinç bozukluğu, Belden aşağıda sıcaklık hissi, El bileği ve dirsekte fleksiyon(+), ekstensiyon(-)

Servikal Vertebra Travmalarında Belirtiler Palpasyon sırasında ağrı, hassasiyet, lokal ödem, deformite, Öksürüğe hassasiyet, servikal ağrı, Pitozis, ağız solunumu Başın“Cock Rubin” pozisyonda olması yaralanmanın S1-2 seviyesinde olduğunu düşündürür. Sırtta terleme Servikal Vertebra Travmalarında Belirtiler

Toraks, Lomber ve Sakral Vertebra Travmaları Toraks, lomber ve sakral bölge travmalarında da yaralanma mekanizması servikal bölge yaralanmaları gibidir. Etken çoğu zaman künt ya da penetran travmalardır.

Fizyopatolojik Değişiklikler Torasik Yaralanmalar; Spinal kolonun bu alanı yapısal olarak daha iyi korunduğundan ve daha az hareketli olduğundan torasik vertebralarda yaralanma daha az görülür.

Torasik Yaralanmalar; Ancak yaralanma oluştuğun da bu sıklıkla T12 seviyesindedir. T1 seviyesindeki yaralanmalar; solunum gücünde azalma, parapleji ve kısmi bağımlılığa, T2-7 seviyesindeki yaralanmalar ise paraplejiye neden olur.

Lomber Vertebra Yaralanmaları; Lomber vertebralar, görülme sıklığı bakımından servikal travmalardan sonra gelir. Travma sonrası yaralanma en sık L1-L5 seviyesinde görülür. Parapleji oluşur. Hasta destekle yürüyebilir.

Vertebra Yaralanmalarının Komplikasyonları Solunumun bozulması, Spinal şok (nörojenik), Otonomik disrefleksi en sık görülenlerdir.

Solunumun Bozulması Diyafragmanın motor sinirleri servikal 3-4-5 seviyesindedir. Servikal kordun orta seviyesi hasar görmüşse (S 5-6-7) karın, kol ve bacak kasları ve bu sinirlerde paralizi olur.

Spinal kort yaralanmalarında hastanın göğüs duvarı çok az hareket eder. Solunum zayıf ve hızlıdır. Diyafragma yeterli solunumu sağlayamazsa, hastada solunum yetmezliği ortaya çıkacaktır Solunumun Bozulması

Spinal şok tam kort kesilmesinden sonra görülür. Bu durumda yaralanmanın olduğu seviyenin altında tam motor duyu kayıpları, otomatik ve refleks aktivite kayıpları ile sempatik sinir aktivitesinin kaybı görülür.

Spinal Şok Klinik Tablo Sempatik Sinir aktivite kaybı, Gevşek paralizi, Lezyon seviyesinin altında refleks aktivite kaybı, Bradikardi, Paralitik ileus Batın ve alt ekstremitelerdeki arter ve ven damarlarının genişlemesi sonucu gelişen hipotansiyon.

Spinal şokta acil olarak; Vertebra atellenir, Uzun ayak tahtası ile alt ekstermiteler yaklaşık olarak 25 cm yükseltilerek hastaya şok pozisyonu verilir. Spinal şok birkaç gün ya da hafta sonra geçebilir.

Spinal Şok İyileşme bulguları şunlardır; İlk önce anal refleks başlar Gevşek paralizi spastik paraliziye dönüşür. Otonomik fonksiyonlar giderek düzelir Başlangıçta atonik olan mesane ve bağırsak refleks olarak kasılamaya başlar.

Spinal şok süreci tamamlandıktan sonra oluşur. Otonomik disrefleksi Otonomik disrefleksi ya da hiperrefleksi genellikle 6. torasik vertebra seviyesinin üzerindeki yaralanmalarda görülür Spinal şok süreci tamamlandıktan sonra oluşur.

Bu sendromda kontrol altına alınamayan sempatik boşalım vardır. Otonomik disrefleksi Bu sendromda kontrol altına alınamayan sempatik boşalım vardır. Sempatik sinir sistemi uyarı taşımadaki bu aksaklıklardan dolayı serebral korteksteki üst merkezler tarafından da kontrol edilemez.

Otonomik Disrefleksi Belirtileri Ciddi hızla oluşan hipertansiyon Bradikardi Yüz ve boyunda kızarıklık Ciddi baş ağrısı Burun tıkanıklığı Terleme Bulantı Bulanık görme

Otonomik Disrefleksili Hastada Acil Bakım Yatağın başı yükseltilir. Dr ve acil bölüme haber verilir. Hastanın elbiseleri çıkarılır. Mesaneye katater takılır. Dışkılama isteği uyarıcı olabileceğinden kontrol edilir.

Otonomik Disrefleksili Hastada Acil Bakım Oda ısısı kontrol edilir. Odanın çok soğuk olmaması ve hava akımının bulunmaması gerekir. Kan basıncı 10-15 dak. bir ölçülür. Order edilen ilaçlar verilir. Hasta yalnız bırakılmaz.

Vertebral yaralanmalı hastanın acil bakım ilkeleri Vertebra yaralanmasının değerlendirilmesi ve immobilizasyonu Sekonder yaralanmanın önlemesi, Solunumun sürdürülmesi, Beslenme, Boşaltım Hasta ve ailesinin psikolojik yönden desteklenmesi

Vertebra yaralanmalarını değerlendirilmesi ve immobilizasyonun Vertebra travmalarında anamnez Hava yolu değerlendirilmesi Travma değerlendirilmesi, -Genel değerlendirme -Omurga sisteminin değerlendirilmesi -Nörolojik değerlendirme

Sekonder yaralanma riski Travma sonucu kırık ya da dislokasyon (eklemin yer değiştirmesi) gelişmesi durumunda, hareket spinal kord da sekonder yaralanmaya neden olur.

Sekonder Yaralanmayı Önlemek için Alınacak Acil Önlemler: Hastaya sırt üstü pozisyon verilir. Baştan kalçaya hareketsizlik sağlanır. Döndürülmek gerekiyorsa vertebral kolon düz olarak döndürülür. Hasta sert bir zemin üzerine yatırılır.

Solunumun Sürdürülmesi Hastanın hava yolu açıklığı sürekli kontrol edilmelidir. Solunum değerlendirilir. Sekresyonlar aspire edilir. Oda havası nemlendirilir. Derin nefes alma ve öksürme eğitimi yapılır. Olası komplikasyonlar erken saptanmalıdır.

Beslenme Yatar pozisyonda yemek yemenin güç olması nedeniyle hasta gereksiniminden az besin alabilir. Başlangıçta IV sıvılarla beslenme, Abdominal distansiyonu önlemek için NG tüp uygulaması Bağırsak hareketleri normale dönünce oral beslenmeye geçilmelidir. Boğulmaları önlemek için yavaş yemek

Hareketsizlik Komplikasyonları İskelet adalesinde atrofi Eklem kontraktürleri Osteoporoz Üriner staz Trombüs oluşumu Atalektazi Pnomoni

Komplikasyonları önlemek için; ROM egzersizleri yaptırılır. A.Ç.T takibi yapılır. Aseptik ilkelerle bakım verilir. Dışkıyı yumuşatıcı diyet düzenlenir. Deri kuru ve temiz tutulur. Basınç yarası olasılığı yönünden 8 saat arayla kontrol edilir.

Komplikasyonları önlemek için; Düzenli masaj yapılır. Antiembolitik çorap giydirilir. Derin solunum ve öksürük egzersizleri öğretilir. Uygun aspirasyon, ventilatöre bağlı hastalarda ventilatörün kontrolü, İskelet traksiyonu uygulanan hastalarda enfeksiyonu önlemek için traksiyon çivilerinin olduğu kısımlar her gün temizlenir

Komplikasyonları önlemek için; Ayak düşmesi ve ayağın dorsofleksiyonunu önlemek için ayak tahtaları ya da alçı atelleri uygulanır. Hasta sırtüstü yatıyorsa kalça ekleminin dışa rotasyonunu önlemek için kalça her iki yanından, bacağın orta kısmına kadar uygun bir şekilde desteklenir. Komplikasyonları önlemek için;

Boşaltım Duyu ve motor fonksiyon kaybına bağlı olarak gelişen bağırsak ve mesana atonisi sonucunda vertebral travmalı hastalarda idrar retansiyonu ve dışkılama sorunları ortaya çıkabilir. Bakım İlkeleri: Mesane distansiyonunun izlenmesi Mesaneye üretral kateterin yerleştirilmesi ve bakımı

Boşaltım Saatlik idrar miktarının izlenmesi Bakım İlkeleri: Saatlik idrar miktarının izlenmesi Spinal şok geçer geçmez aralıklı üretral kateterizasyon ile mesane eğitimine başlanması Barsak seslerinin dinlenmesi Distansiyon kontrolü Dışkılama sıklığının kayıt edilmesi Uygun barsak boşaltımı sağlama programına başlanması

Psikolojik Durum Spinal travmalar fonksiyonel kayıplarla birlikte hastada hem fiziksel hem de psikolojik travmaya neden olur.

TEŞEKKÜRLER