DR. PEL İ N TÜTÜNCÜO Ğ LU İ ZM İ R ATATÜRK E Ğİ T İ M VE ARA Ş TIRMA HASTANES İ ENDOKR İ NOLOJ İ VE METABOL İ ZMA HASTALIKLARI UZMANI

KEM İ K ER İ MES İ İ skelet – kemik kitlesinin kaybı ve kemik dokusunun mikromimarisinin bozulması sonucu kemik kırılganlı ğ ının artı ş ı ile kar ş ımıza çıkan metabolik bir kemik hastalı ğ ıdır.

Osteoporoz, ya da daha çok bilinen adıyla "kemik erimesi", kemi ğ in mineral içeri ğ inin azalması nedeniyle dayanıklı ğ ının azalması, yani kalitesinin dü ş mesidir.

50 ya ş ın üzerinde her 3 ki ş iden birinde osteoporoz Her 8 ki ş iden 1’inde de osteoporoza ba ğ lı omurga kırı ğ ı geli ş mektedir Bu oran ya ş la artmaktadır Kalça kırı ğ ı, 70 ya ş ın üzerindeki her 3 kadından ve her 9 erkekten 1'inde görülen önemli bir sa ğ lık problemidir.

Osteoporoz en sık vücudun yükünü ta ş ıyan ve trabeküler yapıda olan omurları etkiler. Tüm osteoporoz olgularının %47'si omurlarda, %20'si kalçada (uyluk kemi ğ inin ba ş kısmında), %13'ü bileklerde ve %20'si di ğ er kemiklerde görülür.

Özellikle ileri yaşlarda omurlardaki çökme kırıklarına bağlı olarak boyda kısalma olabilir Hafif düşmeler sonucunda ya da kendiliğinden, başta kalçada olmak üzere diğer kemiklerde hayatı tehdid eden kırıklar meydana gelebilir.

50 ya ş ın üstündeki kadınların % 50 si kalça bilek veya omur kırıklarından etkilenir.Aynı ya ş grubundaki erkeklerde ise kırık riski % 13 dolaylarındadır.

Kemikler sürekli olarak yapım-yıkım olaylarının ardarda devam etmesiyle yenilenen canlı dokulardır. Trabeküler kemi ğ in yapım-yıkım hızının kortikal kemi ğ e göre 4-8 kat daha hızlı olması bu kemikleri kırıklara daha hassas hale getirmektedir. Kadınlarda 40 ya ş ına kadar yapım-yıkım olayı dengeli bir ş ekilde devam ederken, bu ya ş tan itibaren yıllık % 0.5'lik bir oranda geri dönü ş ümsüz bir kemik kaybı olur. Özellikle menopozdan itibaren daha da hızlanır ve menopozda olan bir kadın her yıl trabeküler kemiklerinin %5'ini ve tüm vücut kemik dokusunun %1-1.5'luk bir kısmını kaybeder.

Bu kayıplar yıllık hızlı bir dönemden sonra oldukça azalır. Bu a ş amaya kadar kaybedilen kemik dokusu miktarı kadının ileride kemik kırı ğ ıyla kar ş ıla ş ıp kar ş ıla ş mayaca ğ ını belirleyen en önemli etkenlerden biridir. Bu süre içerisinde trabeküler kemi ğ in %50'si kortikal kemi ğ in ise %30'u kadar bir miktarı kaybedilmi ş olabilir

Osteoporoz riski ya ş la birlikte artar ve özellikle kadınlarda erkeklere göre daha sık İ nce kemik yapısı olanlarda, ailesinde ve özellikle ailesindeki kadınlardan birinde kemik kırı ğ ı öyküsü ya da boyunda kısalma öyküsü bulunan kadınlarda, 45 ya ş ından önce kendili ğ inden ya da ameliyatla yumurtalıkların alınmasıyla menopoza giren kadınlarda

Kimler Risk Altındadır? Kemik erimesi riski ya ş la artar, özellikle kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülür. İ nce kemik yapısına sahip olanlarda Ailesinde kemik erimesi hikayesi olanlarda Uzun süre adet görmeme ş eklinde adet düzensizli ğ i olanlar

Uzun süreli adet görememe ş eklinde adet düzensizli ğ i olan kadınlarda, Gıdalarının kalsiyum içeri ğ i az olan kadınlarda (en önemli kalsiyum kaynakları süt ve süt ürünleridir), Ya ş amlarında egzersize yer vermeyen, Sigara içen, a ş ırı alkol kullanan kadınlarda, Kortizon ve di ğ er bazı ilaçları kullanmak zorunda olanlarda ve ba ş ta hipertiroidi (tiroid hormonlarının yüksek olması) olmak üzere çe ş itli hormonal hastalıklarda

Kemik ölçümleri hızlı, kolay yapılabilen testlerdir. Çok çe ş itli yöntemler var ise de en çok DEXA (Dual photon X-ray absorbsiyometre) kullanılmaktadır. DEXA ile kemi ğ in % 1-2'lik kaybı bile de ğ erlendirilebilir. Osteoporoz tanısında ve tedavinin takibinde hekim önerisi ile kullanılmalıdır.

Normal: Genç eri ş kinlerin KMY’dan en fazla 1 Standart Sapma (SD) farklı (T skor +1 ile –1 arası) Osteopeni: Genç eri ş kinlerin KMY’dan 1 ile 2.5 Standart Sapma (SD) daha az (T skor -1 ile -2.5 arası) Osteoporoz: Genç eri ş kinlerin KMY’dan 2.5 Standart Sapma (SD) veya daha dü ş ük (T skor > -2.5) Yerle ş mi ş Osteoporoz: Genç eri ş kinlerin KMY’dan 2.5 Standart Sapma (SD) veya daha dü ş ük Ek olarak bir veya daha fazla osteoporotik kırık varlı ğ ı Amsterdam Konsensusu, 1996

Alkol, sigara, kahve ve kolalı içecek tüketilmemelidir.

 KEM İ K YIKIMINI ENGELLEYENLER  kalsiyum  vitamin D ve metabolitleri  östrojenler  kalsitonin  bifosfanatlar

KEM İ K YAPIMINI ARTTIRANLAR  parathormon  anabolik steroidler  sodyum florür

Çocukluk ve adolesan dönemde iskeletin normal geli ş mesi Doruk kemik kütlesinin yüksek ula ş ması Eri ş kin ya ş larda korunması

Ya ş günlük kalsiyum (mg) Do ğ um-6 ay ay ya ş ya ş Erkek ya ş ya ş 1000 > 65 Kadın ya ş ya ş (menopoz sonrası) östrojen alan1000 östrojen almayan1500 gebelik-emzirme

Kalsiyum Karbonat- mide asidite Kalsiyum sitrat Kalsiyum emilimi, preparatlar bölünmü ş dozlarda ve iki yemek arasında alındı ğ ında en etkin düzeye ula ş ır

Gıdalardan alır. D3 UV etkisi ile deride sentezlenir; 25. ve 1.pozisyonunda hidroksilasyona u ğ rayarak aktifle ş ir. Kapalı yerlerde ya ş ayan, dengeli beslenmeyen ve örtünen insanlarda yetmezli ğ i geli ş ir. Ya ş lanmayla birlikte absorbsiyon ve sentezi azalır.

Günlük gereksinim IÜ’dir Kalsitriol (sentetik 1,25 dihidroksi Vit-D) µg/g Alfakalsidol µg/g

Menapoz veya yumurtalıkların çıkarılmasıyla geli ş en östrojen eksikli ğ inde kemiklerin osteoporozdan korunmasında HORMON TEDAV İ S İ uygulanabilir. Mammografi ve smear kontrolleri yapılarak düzenli takip yapılmaktadır

Kemik kaybının durdurulması için gerekli en dü ş ük serum östrodiol seviyesi pg/ml’dir. Kaybın durdurulması için verilmesi gereken etkin doz, mg konjuge östrojen veya 2 mg 17-beta östrodiol’dür.

MEME KANSER İ RAH İ M KANSER İ KARAC İĞ ER HASTALI Ğ I VENÖZ TROMBOZ

Total ve LDL- kolesterol seviyelerini dü ş ürür, HDL-kolesterol ve trigliserid düzeylerini etkilemez. Hastalarda tromboemboli riski 3 kat artar. Di ğ er yan etkileri; bacaklarda kramp ve a ğ rılar (%6), ate ş basmaları (% 25), vajinal kanama (% 6) ve memelerde hassasiyet ve a ğ rıdır (% 5).

Kolestiramin------> ilacın emilimini azaltır. NSA İ > ilacın etkinli ğ ini arttırabilir Warfarin > Protrombin zamanını azaltır

Kemik yıkımı yapan hücreleri baskılar insan ve salmon kalsitonin Sprey ve ampul formları Parenteral yol için 100 IU/gün Nazal yol için 200 IU/gün dozlarında önerilir.

Rinit Bulantı Yüzde kızarıklık Sık idrara çıkmak A ş ırı duyarlılık

Etidronat, Alendronat, Rizedronat İ badronat Barsaktan emilim oranı verilen dozun % 1-5’i

Alendronatın mineralizasyonu olumsuz etkileyen dozu, kemik yıkımını inhibe eden dozun yakla ş ık 6000 katıdır. ALENDRONAT 10 mg/ mg/g

Karın a ğ rısı Bulantı Özefagus irritasyonu Kabızlık ve diyare Kas veya eklem a ğ rısı Ba ş a ğ rısı

Kalsiyum Antiasit NSAI Birlikte Alınmamalı DİKKAT

Özefagus anormalli ğ i olanlar Dik duramama Aktif ülser hastalı ğ ı Böbrek yetmezli ğ i

Bol su ile alınmalıdır. 30 dk önce Omurga ve kalça osteoporozu

Kemik yapımında rol oynar Yüksek dozlarda (50 mg/g) uygulandı ğ ında; anormal kemik yapımı, gastrointestinal sistem yakınmaları ve mide kanaması geli ş ebilir. Ülkemizde bulunmamakla birlikte Disodyum monoflorafosfat birçok Avrupa ülkesinde vardır.

Stronsiyum Kemik yıkımı Kemik yapımı Artmı ş Kemik yapımı Azalmış Kemik yapımı

Uygun ayakkabı kullanılır. Çorap ve ayakkabı uygun bir yerde oturularak giyilir. Ani hareketlerden kaçınılır. E ğ ilmek gerekiyorsa, bel bükülmeden, dizler bükülerek e ğ ilmeli. Fazla a ğ ırlık ta ş ımamalıdır. Ev ve i ş yeri aydınlatılmasına özen gösterilmelidir. Yatak odası ve banyo arası sürekli aydınlatılmalıdır.

Dü ş meye neden olabilecek e ş yalar kaldırılmalıdır. Yapısı kuvvetli olan mobilyalar seçilmelidir. Banyo ve tuvaletlere sa ğ lam tutunabilecek tutma kolları yaptırmalıdır. Evde kolay eri ş ilebilecek yerlerde telefonlar bulundurmalıdır. Sık kullanılan e ş yalar yakında olmalıdır. Banyo küveti ve zemininin kayganlı ğ ını önleyecek tedbirleri alınmalıdır.