ZARFLAR 2 (DEVAM)

ZARFLARIN SINIFLANDIRILMASI (DEVAM) 3. Yer ve yön Zarfları. Bu zarflar, fiilleri yer ve yön bakımından nitelerler. En sık kullanılan yer ve yön zarfları şunlardır: alt, arka, aşağı, beri, dışarı, geri, içeri, ileri, öte, sağ, sol, üst, yukarı, vb. Örnekler: Bu düşünceler, hepsi hakikatte bu çocukların yaptığından ileri gitmiyor muydu? Her adımda gıcırdayan basamaklardan yukarı çıkıyorum. Birdenbire aklına gelen delice bir düşünceye kapılarak ters yüzüne geri döndü.

ZARFLARIN SINIFLANDIRILMASI Bu zarflar çoğu zaman bu temel şekillerinde kullanılmazlar ve birleşik biçimlerde daha sık rastlanırlar. DAT, LOC ve ABL (/-А/, /-DA/, /-DAn/) eklerini alan isimler çoğu zaman cümlede yer ve yön zarfı olurlar: Hatunları işe karıştırdı. Sadece toplantı bitene kadar dışarıda bekledim. Malkoçoğlu bu evden, hele bu şehirden çıkamazdı.

ZARFLARIN SINIFLANDIRILMASI Bazı birleşik biçimler cümlede yer ve yön zarfı olarak kullanılabilir. Zaman zarflarında verilen “/-А/ doğru” ve “/-A/ kadar” biçimleri, bazı sentaktik bağlamlarda yer ve yön zarfı görevinde olabilirler: Hızla kapıya doğru koşturuyorum. Jill kapıdan yatağa kadar saçılmış ayakkabılara, çoraplara, gömleklere ve kot pantolonlara baktı.

ZARFLARIN SINIFLANDIRILMASI Cümlede yer ve yön zarflarını bulmak için, fiile “nereye?”, “nerede?” veya “nereden?” soruları yöneltilir.

ZARFLARIN SINIFLANDIRILMASI Miktar zarfları. Bu zarflar, fiili miktar bakımından nitelerler. En sık kullanılan miktar zarfları: az, aşırı, çok, daha çok, en çok, fazla, vb. Örnekler: Beni, daha çok sevmeliydin. Askerlikteki oğlunu çok özlemişti. Ama Alice'in şu sessizliğinin ne anlama geldiğini bilemiyordu, belki de gerçek, Alice'e fazla gelmişti. Cümlede miktar zarflarını bulmak için, fiile “ne kadar?” sorusu yöneltilir.

ZARFLARIN SINIFLANDIRILMASI Soru zarfları. Bu zarflar, fiilleri soru yoluyla niteleyen zarflardır. En sık kullanılan soru zarfları şunlardır: nasıl, ne biçim, ne denli, ne kadar, ne zamana kadar, neden, nereye kadar, niçin, vb. Örnekler: Çocuğu nasıl göremedin? Benimle ne biçim konuşuyorsun? Çarşıda ne kadar harcadın? Beni neden sevmiyorsun?

ZARFLARIN SINIFLANDIRILMASI Gösterme zarfı. Türkçede gösterme zarfı “işte”dir. Gösterme yoluyla nesneyi, tamlayıcıları veya fiili belirtir. Örnekler: Aradığım adam işte geliyor. İşte Selma gidiyor. İşte hançer işte sen... İşte okuldan geliyor.

ZARFLARDA PEKİŞTİRME Pekiştirilmiş sıfatlar veya tekrar grupları kullanıldığında, zarflar anlam bakımından pekiştirilebilir. Bazen, bazı sentaktik bağlamlarda zarf olarak kullanılan pekiştirilmiş isimlere da rastlanabilir. Pekiştirilmiş zarf örnekleri: Еlleri kıpkırmızı olmuş. O kadar yağdı ki sırılsıklam olduk. Cemile sapsarı kesildi. Ey tanrı, beni ister kurtar, ister batır, ben dümenimi kırmadan dosdoğru gideceğim.

ZARFLARDA PEKİŞTİRME Tekrarlanan sıfatlar farklıysa, çoğu zaman onlar sıfat görevinde kalırlar, ancak tamamen iki aynı sıfat kullanıldığında, o zaman onlar birleşik yapı olarak zarf olurlar: Bir kenara çekilmiş, kara kara düşünüyordu. İkinci kata artık ağır ağır çıkıyordu. İkişer ikişer indi merdiven basamaklarını. Kapıdan merdivene varan arada, kaç tane taş varsa teker teker okudu. Yemek devam ettiği müddetçe herkes birbirleriyle güzel güzel konuşurdu. Gün ışımaya başlayınca, kütüğe geriye doğru arka arka giderek yaklaşacaksın...

ZARFLARDA PEKİŞTİRME Zarflar fiillerden önce geldikleri için, ya cümle başında ya da cümle içinde kullanılırlar. Zarflar cümlenin sonunda bulunamazlar, çünkü bu konumda niteledikleri fiiller gelir. Konuşma dili ve devrik cümlelerde (postpozisyonda) fiillerden sonra zarflar gelebilir, ancak bunlar standart dilin kuralı değildir. Bu kullanımlar daha çok stilistiktir.

Aşağıdaki cümlelerde zarfları bulunuz ve özelliklerini söyleyiniz: Şaşkın şaşkın çevresine baktı. Bir iki saniye içinde ünlü koruyucu askerler komutanının yüzü gözü sabun köpükleriyle kapanmıştı. İçerisi, ocağın dumanından sis basmış denizlere dönmüştü. Meyhaneci hâlâ karşısından ayrılmamıştı. Altının masanın üzerine düşmesiyle ortadan kaybolması bir oldu.

Aşağıdaki cümlelerde zarfları bulunuz ve özelliklerini söyleyiniz: Fakat birdenbire başını onun arkasına sakladı. Meyhaneden içeriye Karlo Zenon ve adamları girmişti. Çevrelerine şüpheli şüpheli bakarak ilerliyorlardı. Yeşil odalarda yalnız kalınır! Saçlarını arkaya atarak güzel güzel gülüyor. Diğer çocuklar hakkında bütün öğrendiklerini bir bir anlattı.

BUGÜNLÜK BU KADAR.