Tütün Mücadelesinde Gençler ve Okullara Yönelik Yaklaşımlar Prof.Dr.Hilal Özcebe Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı hozcebe@hacettepe.edu.tr

Tütün Salgını… Kullanıcıların 1/2-1/3’ünün ölümüne neden olma… Beklenen yaşamdan 15 yıl erken ölme… Ölümler: 20. Yüzyılda - 100 milyon ölüm Önlemler alınmazsa; 21. Yüzyılda - 1 milyar ölüm

Hergün Sigara Kullananların Yaş Gruplarına ve Cinsiyete Göre Yüzde Dağılımı Yaş Grubu Erkek Kadın Toplam 15-24 34,9 9,1 21,7 25-44 53,1 16,2 34,7 46-64 44,3 10,3 27,0 65,+ 17,9 1,6 8,7 43,8 11,6 27,4 KYTA, 2008

Sigara ve Riskli Gruplar Çocuklar Gençler Yaşlılar Gebeler Engelliler (kendini savunamayacak) Bu grupların neden riskli oldukları sorulacaktır. I.Ulusal Adolesan Kongresi, 28 Kasım-01 Aralık 2006 Ankara

Adolesan ve Gençlik Dönemleri 10-19 yaşlar arası - Adolesan 15-24 yaşlar arası – Gençlik 10-24 arası Genç İnsanlar WHO, Adolescent Friendly Health Services, 2002. WHO, The Health of Young People: A Challenge and a Promise, Geneva, 1993. I.Ulusal Adolesan Kongresi, 28 Kasım-01 Aralık 2006 Ankara

“alışkanlıklar ve hastalıklar” olarak özetlenebilir. Gençlerin gelecek yaşamları üzerinde etkileri olan “alışkanlıklar ve hastalıklar” olarak özetlenebilir.

Hergün Sigara Kullananların Sigara Kullanmaya Başlama Yaşına Göre Yüzde Dağılımı Erkek Kadın Toplam <15 22,2 12,4 19,6 15-17 40,3 36,5 39,3 18-19 21,1 22,1 21,4 20,+ 16,4 28,9 19,7 43,8 11,6 27,4 KYTA, 2008

Gençlik Tütün Araştırması 6, 7, hazırlık ve lise 1. sınıflar 2009 yılında toplam %8,4, erkeklerde %10,2 ve kızlarda %5,3 2003 yılında toplam %6,9, erkeklerde %9,4 ve kızlarda %3,5

Sigaraya Başlama Nedenleri Yakın çevrede tütün ürünü kullanan kişilerin varlığı Tütün ürün(leri)nin reklamının yapılması Modaya veya güncel akımlara uyma çabası Sıkıntı/stres Eğlenmek için Merak Özenti Formda kalmak için Yalnızlığı gidermek için İlgi çekmek için Beyin fırtınası sonrasında bu slaytı göstererek konuyu toparlayalım Eksikleri tamamlayalım. I.Ulusal Adolesan Kongresi, 28 Kasım-01 Aralık 2006 Ankara

Riskli Davranışlar Kişilerin risk algılarını ve davranışlarını etkileyen sosyodemografik, kültürel, genetik ve çevrede yer alan pek çok etmen olduğu bilinmektedir. Kişilerin yaşam tarzları, davranışları ve risk algıları geçmiş deneyimlerinden etkilenmektedir.

Riskli Davranışlar ve Gençlerin Bilgi Yetersizliği Sigara içme Erken adolesan dönem Geç adolesan dönem Daha fazla bilgiye ulaşıldığı halde riskli davranışlarda artma söz konusu !!! Kaynak: Brynes JP. Changing Views on the Nature and Prevention of Adolescent Risk Taking (Ed: D. Romer. Reducing Adolescent Risk Towards an Integrated Approach, USA, 2003, p 11-18. HÜTF Halk Sağlığı AD Seminer Programı, 5 Mayıs 2008

Başkasının Sigara Dumanının Ciddi Hastalıklara Neden Olması Toplam %95,5 Cinsiyet: Erkek %95,9; Kadın %95,1 Yaş: 15-24’de %95,9; 25-44’de %95,8 ; 45-64’de %96,3 ve 65+’de %90,5 Yerleşim Yeri: Kentte %96,3; Kırda %93,6 Öğrenim Durumu: Öğrenimi Olmayan %89,8; İlkokul %96,1; Ortaokul %97,0; Lise %97,6 ve Üniversite %96,8 KYTA, 2008

Yetişkinlerde Tütün Kullanma Durumuna Göre Tütün Kullanımının Ciddi Hastalıklara Neden Olduğuna İnanma KYTA, 2008

HÜTF Halk Sağlığı AD Seminer Programı, 5 Mayıs 2008 Gençlerin; kendini risk grubunda görmemeleri... Kaynak: Brynes JP. Changing Views on the Nature and Prevention of Adolescent Risk Taking (Ed: D. Romer. Reducing Adolescent Risk Towards an Integrated Approach, USA, 2003, p 11-18. HÜTF Halk Sağlığı AD Seminer Programı, 5 Mayıs 2008

HÜTF Halk Sağlığı AD Seminer Programı, 5 Mayıs 2008 Gençler aynı tipte riske maruz kalmamaktadır. Daha fazla yatkın olma, Stres ve sıkıntıyı azaltma yolu, Biyolojik olarak erken gelişme süreci yaşama....... Kaynak: Neinstein LS, Kenzie RG and Morris RE. High-Risk and Out-Of-Control Behaviour Disorders in Adolescent Health Care A Practical Care (ed. LS Neinstein). Lippincott Williams&Wilkins, pp. 1402-1416, Philadelphia, 2002. HÜTF Halk Sağlığı AD Seminer Programı, 5 Mayıs 2008

Gençlerde Risk Alma Davranışları ve Süreci Gençlerin amaçlarına yöneliktir. Gençler için sorun değil çözümdür. Bu paradoks gençlerin risk alma davranışlarını açıklanmaktadır. Ancak, yüksek risk alma davranışı gösteren gençlerin yönetimini de zorlaştırmaktadır. HÜTF Halk Sağlığı AD Seminer Programı, 5 Mayıs 2008

Sigara kullananlar riskleri biliyor… Halk ? Tütün Endüstrisi ? Sigara kullananlar riskleri biliyor… Halk ? Endüstri kanserlerden sorumludur… Sigara kullanmaya başlayanlar (20 yaş altı) risklerin farkında mı? Romer D and Jamieson P. Do Adolescents Appreciate The Risks of Smoking? Journal of Adolescent Health 2001;29:12–21.

Cinsiyet, Risk Algısı ve Sigara Kullanma Kızlarda bağımlılık daha fazladır, sigaraya bağlı ölüm riski algısı daha düşüktür. Sigara bırakmada etkili olmaktadır… Lundborg P and Andersson H. Gender, risk perceptions, and smoking behavior. Journal of Health Economics 27 (2008) 1299–1311

Cinsiyet, Risk Algısı ve Sigara Kullanma Sonuç olarak; Kadın ve erkeklere yönelik programlarda risk algısı açısından farklılıklar olmalıdır… Lundborg P and Andersson H. Gender, risk perceptions, and smoking behavior. Journal of Health Economics 27 (2008) 1299–1311

Genç ve Riskleri Bilmek Gençler akciğer kanserini daha fazla mı görüldüğünü ediyorlar… Kişisel riskler ve diğer sigara içenlerin karşılaştığı riskler… Risk algısı sigara bırakmayı etkiliyor mu? Romer D and Jamieson P. Do Adolescents Appreciate The Risks of Smoking? Journal of Adolescent Health 2001;29:12–21.

Gençlerde daha küçük yaşlarda daha fazla sigara karşıtı bilgi olmasına karşılık; ya bilişsel gelişim süreci- hastalık hakkındaki algının değişimi ve ölümlülük konusundaki görüşünü etkilemekte ya da medya ya da akranları arasında sigara içen kişilerin imajları olumsuz olarak etkilemektedir… Romer D and Jamieson P. Do Adolescents Appreciate The Risks of Smoking? Journal of Adolescent Health 2001;29:12–21.

Gençler arasında sigara kullanma sık; önemli bir halk sağlığı sorunudur. O halde; gençlere yönelik sigara karşıtı çalışmalara gereksinim var!

Gençlerde Tütün Kontrolü Model oluşturma Ulaşılabirliğin engellenmesi satış sırasında belge istenme, satışın olmaması (bakkal, market ve sokakta) satış noktaları ile ilgili müdahaleler Fiyat politikaları Reklam, sponsorluk ve tanıtım çalışmalarının engellenmesi Pasif etkilenimin kontrol altına alınması Bilgilendirme ve eğitim

Gençlere Ulaşılabilecek Ortamlar Okullar Spor klüpleri Eğlence yerleri Sosyal etkinlik grupları Yerleşim yerleri

Okul Tabanlı Müdahaleler Bilgi verme Sosyal kapasite geliştirme Sosyal etkilenme yaklaşımı Sosyal ve sosyal etkilenme programlarının kombinasyonu Çok odaklı çalışmalar – müfredat, , politikaların aile, okul ve toplum programları içermesi Thomas R and Perrera R. School-based programmes for preventing smoking (review) The Cochrane Library 2009, Issus 3.

Sonuçlar- Bilgilendirme Bilgilendirme, en az etkisi olan yaklaşımlardan birisi… Sigara içme sıklığı üzerinde etkisi ? Bilgilendirme her zaman hiç eğitim vermemekten ya da programın olmamasından daha etkin… Thomas R and Perrera R. School-based programmes for preventing smoking (review) The Cochrane Library 2009, Issus 3.

Sonuçlar- Sosyal Etkilenim Kısa dönemde sigara kullanmada %25 azalma... Sigaraya başlama yaşını ileriye çekme ve sigarasız gün sayısının artması Thomas R and Perrera R. School-based programmes for preventing smoking (review) The Cochrane Library 2009, Issus 3.

Sosyal Kapasite Geliştirme ve Sosyal Etkilenimin beraber ele alınması Yaşam Becerilerinin Geliştirilmesi Thomas R and Perrera R. School-based programmes for preventing smoking (review) The Cochrane Library 2009, Issus 3.

Yaşam Becerilerinin Geliştirilmesi Öfke kontrolü “Hayır” diyebilme Israrlara karşı koyabilme Kendini ortaya koyma İletişim becerileri Sorun çözme Stresle başa çıkma Kendini tanıma

Sosyal müdahale programlarının “özellikle sosyal etkilenim yaklaşımı” toplum müdahaleleri ile beraber daha etkili… politikalar, topluma yönelik müdahaleler, medya, yerel uygulamalar… Thomas R and Perrera R. School-based programmes for preventing smoking (review) The Cochrane Library 2009, Issus 3.

Eğitimlerin sürekliliği ile etkisi giderek artacaktır..

Gençlerle Beraber Davranmak....

Akran Eğitimi...