Üretim Planlama ve Programlama Üretim yöneticileri, belli bir ürünün gelecekte Ne zaman ve Ne kadar talep edileceğini belirlemek ve buradan hareketle ileride ihtiyaç duyulacak üretim faktörlerini de Zaman Miktar ve Nitelikler yönünden planlamak durumundadırlar Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 1

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Rekabet edebilmek için, Pazar talebi ile uzun dönemli üretim planlaması arasında bir denge kurulmalıdır. Uzun ve orta dönemli planların yapılması, stokların etkin kullanımı, işgücü atamaları ve iyi bir kapasite planlaması talepteki değişikliğin etkilerini azaltır. Üretim kaynaklarının gelecekte nasıl kullanılacağı, örgütün başarısını direk etkiler ve burada üretim planlama sistemi yardımcı bir araçtır. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 2

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol İşletmelerde amaçları gerçekleştirebilmek için birtakım planlar yapılır. İşletme politikası-stratejisi diye tanımlanan uzun zaman dilimini kapsayan planların yanı sıra Daha kısa zaman dilimini kapsayan, mal ve hizmetlerin miktar ve türünü belirleyen, talep öngörülerini esas alan planlar da söz konusudur. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 3

Planning Tasks and Responsibilities Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 4 4

Planlama dönemleri ve sorumluluklar Bugün 3 Ay 1 yıl 5 yıl Planlama Ufku Kısa-dönem planlar Görev atamaları Sipariş verme Görev programlama sevkiyatlar Orta-dönem planlar Satış planlama Üretim planlama ve bütçeleme İşgücü, stok ve taşaron düzeylerini saptama Üretim-iş planlarını analiz etme Uzun-dönem planlar AR-GE Yeni ürün planları Sermaye harcamaları Tesis kuruluş yeri ve yayılma Sorumlu: Üretim yöneticileri, nezaretçiler, ustabaşı Sorumlu: Üretim Yöneticileri Sorumlu: Üst yönetim Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 5 5

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Gelecek belli bir dönem boyunca üretim düzeyinin belirlenmesi çabasıdır. Yani üretilecek ürünlerin ne miktarda ve ne zaman üretilmesi gerektiği, üretim kapasitesinin kullanımı ve kapasite ile çıktıların dengelenmesi konularını kapsamaktadır. Plan ayrıntılara girmez, kesinlik taşımaz, gerekirse düzeltilir. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 6

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Üretim programlama Hangi ürünün ne zaman, ne miktarda ve nerelerde işlem görerek üretileceği üretim programlamanın kapsamına girer. Programlar bağlayıcıdır, zorunlu olmadıkça değiştirilmez. Üretim planlama ve programlama üretim öncesi faaliyetleri, üretim kontrolü ise üretim esnası ve sonrası faaliyetleri kapsar. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 7

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Üretim planlamasının amacı üretim sürecinde yapılmakta olan faaliyetleri minimum maliyetle gerçekleştirerek ve zamanında üretim yaparak tüketici taleplerini karşılamaktır. Üretim planı, işletme planı ile uyumlu olmalı ve; pazarlama ve finans planlarını etkilediğinden bölümler arasında birlik sağlayabilmelidir. Kötü veya hatalı bir üretim planlaması fazla stok bulundurmaya-stoklama maliyetlerinin artmasına veya stoksuzluğa-tüketici isteklerinin karşılanamamasına yol açar. Verimlilik azalır. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 8

Üretim planlama ve programlama süreci Talep öngörümü Bütünleşik-toplam üretim planlaması (Aggregate production planning) 3. Ana üretim programlaması→genel kapasite planlaması ile birlikte (Master production scheduling) 4. Malzeme ihtiyaç planlaması →detaylı kapasite planlaması (Material Requirements Planning) (MRP) 5. Kısa dönem programlama →kısa dönem kapasite kontrolü Faaliyetlerin tümü birbiriyle uyumlu olmalı, faaliyetlerin detayı aşağı doğru artarken, kapsanan süre azalmalıdır. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 9

Bütünleşik Üretim Planlaması BÜP genellikle bir yıl gibi orta dönemde, beklenen talebi karşılayabilecek üretimi sağlama çabasıdır. Arzı talebe uydurma çalışmalarının tümüdür. Öngörülen talep ile üretimi birbirine uydurabilme çalışmaları genellikle tek grup çıktı veya birkaç birleştirilmiş ürün grubu için yapıldığından bütünleşik ya da toplam planlama deyimi kullanılır. (ayakkabı imalatında renk ve tür ayrımı yapmadan imal edilen ayakkabı adedi, kaç ton çelik, kaç litre boya, kaç metre kumaş vs.. gibi) Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 10

Bütünleşik üretim planlaması Ne kadar kapasiteye ihtiyaç var? İhtiyaç duyulan kapasite nasıl temin edilecek? Dönemler arasındaki farklı talepler nasıl dengelenecek? sorularını cevaplanmaya çalışır. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 11

Bütünleşik üretim planlaması Bu amaçla şu sorular cevaplanır: İşletme gelecek yıl ne kadar üretmelidir? Kaynak kapasitesi ne kadardır? Talebi karşılamak için üretim aylık ne kadar değiştirilmelidir? Hangi mal ve hizmetlerden ne kadar satın alınmalıdır? Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 12

Bütünleşik plan ve ilişkileri talep öngörüleri, siparişler Ana üretim programı Ve MRP sistemleri Detaylı iş programları Dış kapasite Taşeron, fason Eldeki stok Eldeki hammaddeler işgücü Pazar Ve talep Araştırma ve teknoloji Ürün kararları Süreç planlama ve kapasite Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 13 13

Bütünleşik üretim planının özellikleri Genellikle 3-12 aylık bir süre için üretimin miktar ve zamanını saptar. Plan aylık dönemler itibariyle hazırlanır. Üretimi adet, saat, lira gibi ortak birimlerle ifade eder. Kapasite ve talep değişkenlerini kullanır. Arz veya talep değişkenlerini değiştirebilme imkanı verir. Plan döneminde işletmenin fiziki kapasitesi sabittir, değiştirilemez varsayar. Talebin değişken veya mevsimsel olduğu durumda planı hazırlamak anlamlı olur. Talep değişmez olsa plan kolaylıkla hazırlanır. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 14 14

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Amaçları Talebi karşılamak Kapasiteyi etkin kullanmak Envanter politikasına uymak Maliyetleri minimize etmek işgücü envanter Tesis ve ekipman taşeron Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 15 15

Bütünleşik planlama stratejileri Kapasiteyi veya talebi değiştirme stratejileri izlenebilir: Kapasite seçenekleri- kapasiteyi değiştir Üretim miktarını değiştirmek Fazla mesai Eksik çalışma Taşeron Fason İşgücü miktarını değiştirme İşe alma , işten çıkarma Part-time Geçici işgören Stok düzeylerini değiştirme Stoklama stoksuzluk Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 16 16

Bütünleşik planlama stratejileri Talep seçenekleri- talebi değiştir: Talebi etkilemek (fiyatlama, reklam, satış geliştirme) Farklı ürün üretme (mevsimlik talep durumunda tamamlayıcı ürünler üretme) Yüksek talep dönemlerinde talebi geç karşılama (talep edenin beklemesi) Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 17 17

Aggregate Scheduling Options - Advantages and Disadvantages Some Comments Changing inventory levels Changes in human resources are gradual, not abrupt production changes Inventory holding costs; Shortages may result in lost sales Applies mainly to production, not service, operations Varying workforce size by hiring or layoffs Avoids use of other alternatives Hiring, layoff, and training costs Used where size of labor pool is large Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 18 18

Advantages/Disadvantages - Continued Option Advantage Disadvantage Some Comments Varying production rates through overtime or idle time Matches seasonal fluctuations without hiring/training costs Overtime premiums, tired workers, may not meet demand Allows flexibility within the aggregate plan Subcontracting Permits flexibility and smoothing of the firm's output Loss of quality control; reduced profits; loss of future business Applies mainly in production settings Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 19 19

Advantages/Disadvantages - Continued Option Advantage Disadvantage Some Comments Using part-time Less costly and High Good for workers more flexible turnover/training unskilled jobs in than full-time costs; quality areas with large workers suffers; temporary labor scheduling pools difficult Influencing Tries to use Uncertainty in Creates demand excess capacity. demand. Hard to marketing ideas. Discounts draw match demand to Overbooking new customers. supply exactly. used in some businesses. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 20 20

Advantage/Disadvantage - Continued Option Advantage Disadvantage Some Comments Back ordering during high- demand periods May avoid overtime. Keeps capacity constant Customer must be willing to wait, but goodwill is lost. Many companies backorder. Counterseasonal products and service mixing Fully utilizes resources; allows stable workforce. May require skills or equipment outside a firm's areas of expertise. Risky finding products or services with opposite demand patterns. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 21 21

Stok düzeyini değiştirme ile: işgücü düzeyindeki değişimler dereceli olur, ani işe alma, işten çıkarma olmaz, ani üretim değişiklikleri olmaz. Stok tutma maliyeti artar, stoksuzluk durumunda satış kaybı olabilir. İmalat sektörüne uygun, hizmette uygun değil. İşe alma ve işten çıkarma ile işgücü düzeyini değiştirme: Diğer seçenekleri kullanma zorunda kalmayız, işe alma, çıkarma ve eğitim maliyetleri olur.İşgücü arzının piyasada bol olduğu durumda kullanılır.

Fazla mesai veya eksik çalışma ile üretim miktarını değiştirmek: işe alma ve eğitme maliyeti olmadan talepteki mevsimlik değişimler karşılanır. Fazla mesai ücretleri, işgücünün yorgun olması sonucu kalite problemleri oluşur. Fazla mesai dahi talebi karşılayamayabilir. Planda esnekliğe izin verir. Taşeron/fason kullanmak: firmanın çıktı düzeyini düzgünleştirir, esneklik sağlar, kalite kontrol gücü kaybolur, kar azalabilir, ileride işletme pozisyonunu kaybedebilir, iş yapma kapasitesi azalabilir. Yeni üretim yaparken, üretim miktarını ayarlamada uygulanır.

Part-time işgücü kullanma: full-time dan daha az maliyetli ve esneklik fazla. İşgücü devri ve eğitim maliyetleri fazla, kalite etkilenebilir, programlama güçtür. Geçici işçilerin çok olduğu beceri istemeyen işler için uygundur. Talebi etkilemek: fazla kapasiteyi kullanmaya çalışır. İndirimler yeni müşteri çeker. Talepte belirsizlik olması, arz ile talebi her zaman dengeleyememek dezavantajdır. Yeni pazarlama fikirleri ortaya çıkabilir. Fazla yer satma (overbooking) bazı işletmelerde kullanılabilir.

Siparişleri geç karşılama: fazla mesai yapılmamış olur Siparişleri geç karşılama: fazla mesai yapılmamış olur. Kapasite sabitlenir. Müşteri beklemeye razı olmalı, ancak iyi niyet kaybolabilir. Çoğu firma uygular. Zıt mevsimlik ürünler/hizmet sunma: kaynakların kullanımını artırır. Dengeli, sabit işgücüne olanak verir. Firmanın uzman olduğu alanın dışından beceri ve ekipman gerektirebilir. Farklı dönemlerde zıt talebe sahip ürünleri bulmak zordur.

İki zıt strateji Level Strategy Chase Strategy Üretimin talebi izlemesi Sabit üretim hızı Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 26 26

Bütünleşik Planlama Stratejileri İki Zıt Strateji Sabit Üretim Hızı Stratejisi (Level Strategy) Üretimin Talebi İzlemesi Stratejisi (Chase Strategy) Karma Strateji (Mixed-Hybrid Strategy)

Bütünleşik planlama stratejileri Chase-talebi izleme stratejisi Üretim hızının talebi çok yakından izlemesi ve stok düzeyinin sıfıra yakın olması (işe alma ve işten çıkarma maliyeti artar) Level-sabit üretim hızı stratejisi Her gün aynı miktarı üretmek İşgücü düzeyi aynı kalır Stok bulundurma veya bulundurmama maliyetleri artar kolay Mixed-hybrid-karma strateji İlk iki stratejinin sakıncalarını gidermek için orta yol izlenir. örneğin üretim hızı birkaç ayda bir değiştirilir. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 28 28

Bütünleşik planlama yöntemleri Grafik & şema yöntemleri Anlaşılması kolay, popüler deneme & yanılma yaklaşımına dayanır Kantitatif-matematiksel yöntemler Doğrusal programlama Ulaştırma modeli Doğrusal karar kuralı Yönetim katsayılar modeli Simülasyon ....vs Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 29 29

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Grafik yaklaşım Planlamacılar tecrübe, sezgi ve maliyet verilerini kullanarak bütünleşik planlar ortaya çıkarabilirler. Alternatif planları göstermek için grafikler kullanılır. Grafikte talep ile üretim kapasitesi karşılaştırılır. Deneme yanılmayı esas alan basit, popüler bir planlama tekniğidir. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 30

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Grafik yaklaşım Talebi her dönem için öngörüle Her dönem için kapasiteyi; normal çalışma, fazla mesai ve taşeron kullanma durumunda belirle İşgücü, işe alma ve çıkarma, stoklama maliyetlerini belirle Stok düzeyleri ve işgücü için firma politikasını dikkate al. Alternatif planlar hazırla ve toplam maliyetlerini karşılaştır. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 31 31

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol örnek Aşağıdaki talep öngörülerine sahip ABC işletmesinde: Normal üretim kapasitesi ayda 2200 Dönem başı stok 1000 ise ve her ay normal kapasite kadar üretilirse::: Plan 1 sabit üretim stratejisi, ayda 2200 birim üretmek ise Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 32

Ocak ayı için dönem sonu stok= Ocak ayı dönem başı stok + Ocak ayı üretim – Ocak talebi Ocak DSS= 1000 +2200 – 1500 = 1700 olur Şubat DSS= 1700 +2200 – 1000= 2900 olur

Örnek-ABC işletmesi talep öngörüsü ve plan1 ay talep Küm talep üretim Küm üretim Dönem sonu stok satış kaybı Ocak 1500 2200 3200 1700 Ş 1000 2500 5400 2900 M 1900 4400 7600 N 2600 7000 9800 2800 My 12000 H 3100 12900 14200 1300 T 16100 16400 300 Ağ 3000 19100 18600 500 Ey 2000 21100 21300 200 Ek 22100 23500 1400 K 1800 23900 25700 A 26100 27900 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 34

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 35

maliyetler Birim maliyet: 7.000 pb Birim aylık satış kaybı: 9.000 pb Birim başına aylık stoklama maliyeti: 140 pb Birim aylık satış kaybı: 9.000 pb Fazla mesai mal(ilave birim başına):650 pb Eksik çalışma mal(birim başına): 300 pb Üretim miktarını değiştirme mal (birim başına): 500 pb

Üretim planı1(level) için maliyetler ay üretim Üret.mal (7000) DS stok Stok mal (140) Satış kaybı Sat.kay. M (9000) Ocak 2200 15.400.000 1700 238.000 Ş “ 2900 406.000 M 3200 448.000 N 2800 392.000 My 308.000 H 1300 182.000 T 300 42.000 Ağ 500 4.500.000 Ey 200 28.000 Ek 1400 196.000 K 1800 252.000 A TOP 26.400 184.800.000 2.744.000 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 37

Plan 2 Plan 2 , alternatif bir plan olarak; daha az talebe sahip olan ocak, şubat, mart aylarında 1500 er birim, nisan, mayıs, haziran, temmuz, ağustos aylarında 2800 er birim, eylül, ekim, kasım aylarında 2200 er birim ve aralık ayında 1500 birim üretileceği varsayılırsa…dönem sonu stoklar şöyle olur:

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Üretim planı2(karma) ay Küm talep üretim Küm üret D. S stok Satış kaybı Ocak 1500 2500 1000 Ş 4000 M 4400 5500 1100 N 7000 2800 8300 1300 My 9800 11100 H 12900 13900 T 16100 16700 600 Ağ 19100 19500 400 Ey 21100 2200 21700 Ek 22100 23900 1800 K 26100 A 27600 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 39

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 40

Ocak, şubat , mart aylarında normal üretim miktarı 2200 birimden (2200-1500= 700) 700 birim eksik üretim vardır. Nisan-ağustos arası normal miktar 2200 den (2800-2200=600) 600 birim fazla üretim vardır. Eylül, Ekim, kasım aylarında normal miktarda üretim Aralıkta (2200-1500=700 ) 700 birim eksik üretim vardır. Ayrıca bu dönemlere geçişte üretim miktarını ayarlamaktan ötürü üretimi değiştirme maliyetleri oluşur.

Üretim planı 2(karma) maliyetler ay üretim Ür.mal (7000) D. S stok St.mal (140) Ür.mik. Değ(500) Fazla mesai(650) Eksik çalışma (300) O 1500 10.500.000 1000 140.000 - 210.000 Ş “ M 1100 154.000 N 2800 19.600.000 1300 182.000 650.000 390.000 H T 600 84.000 Ağ 400 56.000 Ey 2200 15.400.000 300.000 Ek 1800 252.000 K 308.000 A 350.000 26600 186.200.000 2.002.000 1300.000 1950.000 840.000 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 42

Planları karşılaştırma Plan1-level maliyet=192.044.000 Plan2-karma maliyet=192.292.000 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 43

Örnek:Densepack ocak-haziran talebi Şubat: 640 Mart: 900 Nisan:1200 Mayıs:2000 Haziran: 1400 Aralık sonunda çalışan :300 kişi Aralık sonunda eldeki stok:500 Haziran sonunda eldeki stoğun:600 olması istenir İşe alma maliyeti:500 $/işgücü İşten çıkarma mal.:1000$/işgücü Envanter mal:80$/birim/ay K= işgücü başına günlük üretim 22 işgününde 76 işçi 245 birim üretmiş ise K=245/22=11,1364/76=0,14653 birim/işgücü/gün Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 44

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol ay talep Net talep Küm talep işgünü Ocak 1280 1280-500=780 780 20 Şubat 640 1420 24 Mart 900 2320 18 Nisan 1200 3520 26 Mayıs 2000 5520 22 haziran 1400 1400+600=2000 7520 15 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 45

Plan 1-chase-üretimin talebi izlemesi Sıfır stok, işe alma ve işten çıkarma ile ay işgünü Net talep İşgücü başına aylık üretim Gerekli işgücü Ocak 20 780 20x0,14653= 2,931 780/2,931= 267 Şubat 24 640 3,517 182 Mart 18 900 2,638 342 Nisan 26 1200 3,810 315 Mayıs 22 2000 3,224 621 Haziran 15 2,198 910 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 46

Aralık sonunda 300 çalışan var ise Ay işgücü İşe alma İşten çıkarma İşgücü başına aylık üretim Top üretim Küm üretim Küm talep stok O 267 300-267=33 2,931 267x2,931=783 783 780 3 Ş 182 267-182=85 3,517 640 1423 1420 M 342 342-182=160 2,638 902 2325 2320 5 N 315 342-315=27 3,810 1200 3525 3520 621 621-315=306 3,224 2002 5527 5520 7 H 910 910-621=289 2,198 2000 7527 7520 top 755 145 30 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 47

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol maliyetler M= 755x500+145x1.000+30x80=524.900 Haziran sonunda 600 birim stok istenir: mal=600x80=48.000 Top mal= 524.900+48.000=572.900 Dönem başı stok(500) maliyete girmez Martta ve mayısta elde stok olduğu için 1 er işçi azaltılabilir. 755-2=753 işçi işe alınırsa, işten çıkarma 144 olur. Envanter 13 e iner. Maliyet 569.540 olur… Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 48

Plan2-level-sabit işgücü-stoksuzluk yok İşe alma işten çıkarma yok, satış kaybı yok. Minimum kaç kişi gerekli? ay Küm talep İşgücü başına küm. üretim Gerekli kişi sayısı O 780 2,931 780/2,931=267 Ş 1420 6,448 221 M 2320 9,086 256 N 3520 12,896 273 5520 16,120 343 H 7520 18,318 411max Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 49

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 411 KİŞİ GEREKLİ- aralık sonu 300 kişi var ise 111 kişi işe alınacak, dönem sonu stoklar ise aşağıdaki gibi: Ay İşgücü başına aylık üretim (1) Aylık top. Üretim (2) (2)= (1)x411 Küm. Üretim Küm. Net talep stok O 2,931 1205 780 425 Ş 3,517 1445 2650 1420 1230 M 2,638 1084 3734 2320 1414 N 3,810 1566 5300 3520 1780 3,224 1325 6625 5520 1105 H 2,198 903 7528 7520 8 top 5962 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 50

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Dönem sonu envanter: 5962+600=6562 Maliyet=envanter mal+ işe alma mal. Maliyet=6562x80 + 111x500=580.460 Plan 1 569.540 idi Plan 2 580.460 ikisi birbirine yakın İşe al, çıkar yerine 2. plan uygulanır Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 51

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Plan 3- karma strateji Sadece 1 kez kişi sayısını değiştirsek Ocak-nisan arası 1 dönem, mayıs –haziran arası 2. dönem olsa İlk 4 ay kümülatif talep 3520 İlk 4 ay kişi başı küm. Üretim: 2,931+3,517+2,638+3,810=12,896 3520/12,896=272,95 kişi≈273 5-6 aylar için Küm talep=4000 Üretim:3,224+2,198=5,422 4000/5,422=737,7 kişi gerekli Ay Küm talep İşgücü başına aylık üretim O 780 2,931 Ş 1420 3,517 M 2320 2,638 N 3520 3,810 5520 3,224 H 7520 2,198 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 52

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Karma strateji Ay Küm talep İşgücü (1) İşe alma İşten çıkarma Kişi başı üretim(2 Üretim (1).(2) Küm üretim stok O 780 273 27 2,931 800 20 Ş 1420 3,517 960 1760 340 M 2320 2,638 720 2480 160 N 3520 3,810 1040 5520 738 465 3,224 2379 5899 379 H 7520 2,198 1622 7521 1 top 900 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 53

Karma strateji maliyeti İşten çık.+işe alma+stok 27x1000+465x500+(900+600)x80=379.500 Bu sonuç aynı zamanda doğrusal programlama sonucu elde edilen optimal strateji Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 54

Örnek: çatı malzemeleri imalatçısı Çatı malzemeleri imalatçısı, 6 aylık çatı kaplama malzemesi öngörülerini tablodaki gibi hazırladı. Ort. Talep= 6200/124 Ort. Talep=50 birim/gün ay talep gün Günlük talep O 900 22 41 Ş 700 18 39 M 800 21 38 N 1200 57 May 1500 68 H 1100 20 55 top 6200 124 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 55

Öngörülen talep ve ortalama talep 22 18 21 21 22 20 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 56

Plan 1: 6 ay boyunca talebi karşılayacak sabit işgücü üretim 50.Gün Küm üretim talep Küm talep stok Dönem sonu stok O 1100 900 200 Ş 2000 700 1600 400 M 1050 3050 800 2400 250 650 N 4100 1200 3600 -150 500 5200 1500 5100 -400 100 H 1000 6200 -100 1850 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 57

Kümülatif talep grafiği Plan 1 Jan Feb Mar Apr May Jun Cumulative forecast requirements Cumulative level production using average monthly forecast requirements Reduction of inventory Excess inventory Cumulative Demand (Units) 7,000 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 58

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Maliyet verileri Stoklama mal= 5 pb/birim/ay Fason mal= 10 pb/birim Ortalama ücret= 5 pb/saat (40 pb/gün) Fazla mesai= 7 pb/saat (8 saatin üstüne) Üretim miktarını artırma mal= 10pb/birim Üretim miktarını azaltma mal= 15pb/birim Bir birim üretim için gerekli işgücü saat = 1,6 saat Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 59

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Plan 1 maliyeti Günde 50 birim sabit üretim için, sabit işgücü istenirse (fazla mesai yok, dönem başı stok yok, fason yok..) Günde 50 birim üretim için gerekli işgücü: 50 birimx 1,6 saat=80 saat gerekli 80 saat/ 8 saat/işgücü = 10 işçi Stok maliyeti=1850 birimx5pb=9250 pb Normal çalışma=10 kişix124günx40pb=49600 Toplam maliyet=49600+9250=58.850 pb Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 60

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Plan 2: günlük talebin en düşük olduğu dönemdeki kadar işgücü tutup, kalanını fason karşılamak ay talep gün Günlük talep O 900 22 41 Ş 700 18 39 M 800 21 38 min N 1200 57 My 1500 68 H 1100 20 55 top 6200 124 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 61

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Plan 2 maliyet 38 adet x 1,6 saat= 60,8 saat gerekli 60,8/8= 7,6 kişi gerekli 7 full-time , 1 part-time İşletme içi üretim= 38birim/günx124 gün=4712 6200- 4712= 1488 birim fason İşgücü mal= 7,6kişix40 pb/günx124gün=37696 Fason mal=1488 birimx 10pb/birim=14880 Toplam maliyet=37696+14880=52576 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 62

Plan 3: işe alma ve çıkarma ile üretimi talebe eşitleme ay talep Üretim mal Üretimi art. (işe alma) İşten çıkarma toplam O 900 900x1,6x5= 7200 --- 7200 Ş 700 5600 200x15= 3000 8600 M 800 6400 100x10= 1000 ---- 7400 N 1200 9600 4000 13600 My 1500 12000 3000 15000 H 1100 8800 6000 14800 top 6200 49600 8000 9000 66600 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 63

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol karşılaştırma Plan 1 Plan 2 Plan 3 Stoklama 9250 Norm çalış. 49600 37696 Fazla çal. İşe alma 8000 İşten çık. 9000 Fason 14880 toplam 58850 52576 66600 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 64

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol ödev Aynı örnekte 8 kişi ile çalışılıp, gerektiğinde fazla mesai yapılması halinde planı hazırlayıp maliyetini hesaplayınız Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 65

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol ödev2 Buzdolabı imalatçısı firma Ocak-Haziran arası için bütünleşik plan hazırlamak istemektedir. Firma aşağıdaki verileri hazırlamıştır. Üretimin öngörülen talebi karşılaması için işgücünü değiştirerek bir plan hazırlayınız. (aralıkta 8 işgören var) Planın maliyetini hesaplayınız. ay talep Ocak 400 Şubat 500 Mart 550 Nisan 700 Mayıs 800 haziran Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 66

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Maliyetler: Stoklama m=8 pb/buzdolabı/ay İşgücü ücreti=12 pb/saat (8 saat normal çalışma) İşe alma (üretimi artırma)= 40 pb/kişi İşten çıkarma= 80 pb/kişi Diğer veriler: Mevcut işgücü (aralık)= 8 kişi İşçilik saati/buzdolabı=4 saat Aylık işgünü=20 gün Dönem başı stok=250 buzdolabı Dönem sonu stok= 0 buzdolabı Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 67

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Örnek- Level Strategy Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 68

Non-Financial Criteria Operations perspective: Smooth & even flow is easy to manage Human resources perspective: Nobody hired or fired, no overtime or furloughs, so employee morale should be fine Marketing perspective: All demand met, so no customer service issues Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 69

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Örnek-Chase Strategy Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 70

Non-Financial Criteria Operations perspective: Can operations ramp up & back down this quickly? Much more difficult to accomplish Human resources perspective: Will employees tolerate being hired & fired so rapidly? What about training & learning curve issues? Marketing perspective: All demand is met (assuming no strikes) Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 71

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Örnek Bir fabrika üretim, talep, kapasite ve maliyete ilişkin verileri aşağıdaki gibi toplamıştır. D.P. nin ulaştırma yöntemi ile ulaştırma tablosunu ve başlangıç uygun çözümü hazırlayınız. Mart Nisan Mayıs Talep 800 1.000 750 Kapasite Normal 700 Fazla Mesai 50 Fason 150 130 Dönem Başı Stok 100 Maliyetler Normal Çalışma 40 pb/br 50 pb/br 70 pb/r Stoklama 2 pb/br/ay Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 72

Farnsworth’s Transportation Table Period 1 (Mar) Period 2 (Apr) Period 3 (May) Unused Capacity (Dummy) Total Capacity Available (Supply) Beginning Inventory 100 2 4 Regular 40 700 42 44 Overtime 50 52 54 Subcontract 70 72 150 74 X x 130 Total Demand 800 1000 750 230 2780 Period 3 Period 2 Period 1 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 73

Comparison of Three Major Aggregate Planning Methods Techniques Approaches Aspects Charting/graphical methods Transportation method Management coefficient model Trial and error Optimization Heuristic Simple to understand, easy to use. Many solutions; one chosen may not be optimal LP software available;permits sensitivity analysis and constraints. Linear function may not be realistic Simple, easy to implement; tries to mimic manager’s decision process; uses regression Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 74 74