MADDEYİ TANIYALIM

ÇEVREMİZDE SAYISIZ MADDE VARDIR Madde, kütlesi ve hacmi olan her şeye denir. Çevremizde sayısız denecek kadar çok madde vardır. Bitkiler, hayvanlar, dağlar, insanlar, demir, altın, gümüş, hava gibi pek çok şey maddeye örnektir.

Hava gibi gaz maddeleri göremediğimiz halde, varlıklarını çeşitli etkileriyle hissedebiliriz. Esen rüzgârın derimiz üzerinde yaptığı etkiyi, balonun üflenerek şişirilmesi, nefes alıp vermemiz bize havanın varlığını gösteren olayların başında gelir. Her maddenin; a) Görülebilir ve hissedilebilir özellikleri ve b) Ölçülebilir özellikleri vardır.

1. Maddeyi Niteleyen Özellikler Maddelerin varlığını duyu organlarımızla (kulak, göz, burun, dil, deri) algılarız. Maddeleri, duyu organlarımızla tanıyıp niteleriz. Maddeler, elle tutulabilir, gözle görülebilir ve hissedilebilir özelliklerine sahiptir.

2. Nitelemek Ne Demek? Niteleme amacıyla; 1)saydam (saydam olmayan), 2)sert yumuşak, 3)parlak mat, 4)kırılgan sağlam, 5)esnek berk (esnek olmayan), 6)su çeken su çekmeyen, 7)suda yüzen suda batan, 8)pürüzlü pürüzsüz gibi zıt anlamlı özellikler kullanırız

Cam, asetat gibi ışığı geçiren, arkasında ne olduğunu gösteren maddelere saydam maddeler; tuğla, duvar, tahta gibi ışığı geçirmeyen, arkasında ne olduğunu göstermeyen maddelere ise opak (saydam olmayan) maddeler denir. Buzlu cam, bazı plastikler ve defter yaprağı gibi bazı maddeler ise ışığı az geçirirler. Bu maddelere de yarı saydam maddeler denir.

Camın, ışığı geçirme özelliği olmasaydı, gözlükler ve otomobil pencereleri camdan yapılmazdı. Elmas, gümüş, altın yüzük gibi ışıltılar saçan maddeler, parlak maddelerdir. Odun, bazı kömürler, kitap, defter, kum ise mat maddelerdir.

Maddeler, farklı sertliğe sahiptirler Maddeler, farklı sertliğe sahiptirler. Sertlik, çoğunlukla çizilmeye dayanıklı maddelerin bir özelliğidir. Bazı maddelere kolayca şekil verebilirken bazılarına şekil vermek daha zordur.

Çeşitli nesneler kullanarak şekil verebildiğimiz maddeler yumuşak maddelerdir. Kolayca şekil veremediğimiz maddeler ise sert maddelerdir. Örneğin; taş, duvar, tahta gibi maddeler sert; pamuk, yün, lastik gibi maddeler ise yumuşaktır.

NOT: Elmas, doğada bulunan en sert maddedir NOT: Elmas, doğada bulunan en sert maddedir. Diğer sert cisimleri kesmek için elmas kullanılır. Bazı maddeler, gerdirdiğimizde esner ve bırakıldığında tekrar eski şekline döner. Bu tür maddeler esnek maddelerdir. Esnemeyen maddeler ise berktir.

Paket lastiği, tükenmez kalem yayı, sünger, esnek maddelerdir Paket lastiği, tükenmez kalem yayı, sünger, esnek maddelerdir. Çekiç sapı, çivi, kalem ise berk maddelerdir. Cam bardak ya da porselen fincan elimizden düştüğünde kırılır.

Bu gibi maddelere kırılgan maddeler denir Bu gibi maddelere kırılgan maddeler denir. Demir çubuğu ise kırmak zordur. Bu yüzden demir gibi maddeler sağlamdır.

Cam ve ağaç, sert maddelerdir, ama cam daha kolay kırılır Cam ve ağaç, sert maddelerdir, ama cam daha kolay kırılır. Çatal ve kaşık, sağlam bir madde olan çelikten yapılır. Sert plastikten yapılan ve piknik için kullanılan çatal ve kaşıklar ise kırılgandır.

Yağmurlu günlerde şemsiye kullanırız Yağmurlu günlerde şemsiye kullanırız. Çünkü şemsiye, su çekmeyen (su geçirmeyen) kumaştan yapılır ve ıslanmamızı önler. Evimizdeki çiçeğe su döktüğümüzde toprak, suyu hemen çeker.

Bu gibi maddelere de suyu çeken maddeler denir Bu gibi maddelere de suyu çeken maddeler denir. Maddelerin suyun içinde batmaları veya yüzmeleri maddelerin büyüklüğüne değil, maddelerin cinsine bağlıdır. Küçük taşlar ve kum suda batar, taşınmayacak kadar ağır tahta blok ise suda yüzer.

Bazı maddeler suda batar, bazıları ise suda yüzer Bazı maddeler suda batar, bazıları ise suda yüzer. Demir, çelik, nikel gibi maddeler mıknatıs tarafından çekilirken ; lastik, cam, taş ve ağaç gibi maddeler mıknatıs tarafından çekilmez. Birçok maddenin kendine özgü rengi vardır.

Tuz ve şeker beyaz renkli, kömür, siyah renklidir Tuz ve şeker beyaz renkli, kömür, siyah renklidir. Bunun yanı sıra hava gibi bazı maddeler renksizdir. Bazı maddelerin de kendine özgü kokuları vardır.

Gül, çikolata, sarımsak, soğan kokulu maddelerdir Gül, çikolata, sarımsak, soğan kokulu maddelerdir. Koku, onları tanımamıza yardımcı olan önemli bir özelliktir. Ancak taş, su ve cam, kokusuz maddelerdir.

Her maddenin kendine özgü bir tadı vardır Her maddenin kendine özgü bir tadı vardır. Farklı yiyecekler yediğimizde farklı tatlar alırız. Örneğin; limon ekşi, kırmızı biber acı, şeker de tatlı bir yiyecektir.

Bazı maddeleri de pürüzlü olup olmadıklarına bakarak tanımlamaya çalışırız. Halı, duvar, ağaç kabuğunun yüzeyi pürüzlü, çelik tencere, televizyon ekranı ise pürüzsüz bir yüzeye sahiptir.

Madde Niteleme Özellikleri Su Havlu Parfüm Demir kaşık Taş

3. Maddenin Nitelikleri ve Kullanım Alanları Her maddenin kendine özgü özellikleri vardır. Maddelerin özellikleri ile günlük hayatta kullanımları arasında önemli bir ilişki vardır. Örneğin; Kışlık botlarımız deri yerine kumaştan yapılıyor olsaydı yağmurlu-karlı günlerde ayaklarımız ıslanırdı.

Yemek pişirilen tencereler çelik yerine plastik veya tahtadan yapılsaydı, ateşin üstüne konulan tencere yanardı. Evimizdeki ya da sınıfımızdaki pencerelerde cam yerine demir kullanılsaydı Güneş ışığı içeri giremezdi. Bu gibi nedenlerden dolayı, günlük hayatta bir madde kullanılırken onun sahip olduğu özellikler dikkate alınarak yapacağımız iş için en uygun özellikteki madde seçilmelidir.

4. Nesneleri Sınıflandırmak Kolay Mıdır? Nesneler kullanıldıkları yere göre cisim, eşya, malzeme, alet gibi farklı isimler alırlar. Bu nedenle, nesneleri sınıflandırırken kesin sınırlar çizilmemelidir. Sandalyenin ağaç kısmı berk, ama çelik ayakları daha berktir.

Bıçak esnek olabilir ama sünger daha esnektir Bıçak esnek olabilir ama sünger daha esnektir. Bu nedenle maddeleri nitelerken kesin sınırlar çizilmemelidir. Bilim insanları, maddeyi nitelerken özelliklerine kesin sınırlar koymaz.

Bilim, anlaşmazlıkları kabule zorlamaz, çözmeye çalışır Bilim, anlaşmazlıkları kabule zorlamaz, çözmeye çalışır. Aynı konuda olabilecek farklı düşünceleri tartışarak, bunların anlam, önem ve sonuca yönelik kullanımını değerlendirir. Atatürk de sorunları akıl ve bilim ile çözmek gereği üzerinde durmuştur.

Ona göre akıl ve bilime dayanan uygarlık yolu toplumlar için temel yaklaşım olmalıdır. Bu nedenle bizlerin de bilimle iç içe olmamızı istemiştir. Atatürk’ün “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir. İlim ve fennin dışında mürşit aramak gaflettir, dalâlettir.” sözü, bizim ilkemiz olmalıdır.

5. MADDE, CİSİM, MALZEME, ALET, EŞYA Madde, hacmi ve kütlesi olan her şeye denir. Örn: demir, altın, gümüş, tahta, …

Cisim, maddenin şekil almış haline denir Cisim, maddenin şekil almış haline denir. Örn: masa, sandalye, kalem, bilezik, yüzük, pencere, bardak, … ÇOK ÖNEMLİ NOT: HER CİSİM AYNI ZAMANDA BİR MADDEDİR. AMA HER MADDE AYNI ZAMANDA BİR CİSİM DEĞİLDİR. Malzeme, kullanıldıkça biten, yerine yenisi alınan maddedir

Başka bir deyişle; birçoğunu bir araya getirerek bir tüketim maddesine dönüştürdüğümüz maddelerdir. Her malzeme kullanılır ve tükenir. Örn: Un, şeker, yumurta gibi malzemeler kullanılarak kek yapılır.

Alet, cisimlere şekil vermek ya da onlar üzerinde bir iş yapmak için kullanılan varlıklara denir. Örn: Matkap, tornavida, makas, çekiç, … Eşya, günlük hayatımızı kolaylaştıran, yaşamımızda kullandığımız varlıklardır. Eşyalar eskir, ama tükenmez.

Uzun süre dayanır. Örn: Kanepe, sehpa, televizyon, masa, … Marangozun çeşitli eşyaları yapabilmek için kullandığı ağaç, bir maddedir

Kereste, ağaca şekil verilerek elde edilmiş bir cisimdir Kereste, ağaca şekil verilerek elde edilmiş bir cisimdir. Masa ve sandalye yapımında kullanıldığında malzemedir. Marangozun keresteden yaptığı masa ve sandalye gibi maddeler birer eşyadır.

Sandalye yaparken kullanılan keser, tornavida, çekiç ve testere birer alettir.