BÖLÜM 3 TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ ÖNEMİ Tablolar

TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ ÖNEMİ-3 Çizelge 1.Türkiye'de Kırsal ve Kentsel Nüfusun Gelişim Durumu(1927-2000) Nüfus Sayımı Yılı Genel Nüfus Kırsal Nüfus * Kent Nüfusu ** Kişi Genel Nüfusa Oranı (%) Sayım Yılına Göre Değişim Genel Nüfusa Oranı {%) 1927 13.648.270 10.342.391 75,8 - 3.305.879 24,2 1935 16.158.018 12.355.376 76,5 19,46 3.802.642 23,5 15,03 1940 17.820.950 13.474.701 75,6 9,06 4.316.249 24,4 13,51 1950 20.947.188 15.702.851 75,0 16,54 5.244.337 25,0 21,50 1960 27.754.820 18.895.039 68,1 20,33 8.859.731 31,9 68,94 1970 35.605.176 21.914.975 61,5 15,98 13.691.101 38,5 54,53 1980 44.736.957 25.091.950 56,1 14,49 19.645.007 43,9 43,49 1990 56.473.035 23.146.684 41,0 -7,75 33.326.351 59,0 69,64 2007 70.586.256 20.838.397 29,5 -9,97 49.747.859 70,5 49,27 2009 72.561.312 17.754.093 24,5 -14,80 54.807.219 75,5 10,17 (*) Belediye dışında kalan köy ve bucak nüfusları (**) İl ve ilçe merkezlerinin belediye sınırları içinde kalan alandaki nüfus toplamıdır.

TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ ÖNEMİ-7 Çizelge 2.Sektörler İtibariyle İstihdam Edilen Nüfus (12- +Yaş) (1000 Kişi) Yıllar TARIM SANAYİ * HİZMETLER ** DİĞER TOPLAM Mutlak % 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2007 2009 9.446,1 9.737,5 9.750,3 8.788,9 8.954,0 8.913,8 8.791,5 9.274,7 10.226,0 7.769,0 6.493,0 5.601,0 5.254,0 77,39 74,94 71,82 64,17 59,34 54,23 50,36 48,44 47,84 36,00 29,45 26,43 24,69 989,3 1.252,1 1.398,7 2.214,2 2.825,8 3.242,8 3.623,2 3.840,5 4.417,0 5.083,0 5.372,0 5.309,0 5.301,0 8,11 9,64 10,30 16,17 18,73 19,73 20,76 20,06 20,66 23,55 24,37 25,06 24,91 1.043,1 1.342,9 1.558,8 2.510,4 3.044,5 3.932,7 4.663,3 5.629,8 6.247,0 8.019,0 9.309,0 9.271,0 9.363,0 8,55 10,34 11,48 18,33 20,18 23,93 26,72 29,40 29,22 37,16 42,22 43,75 44,01 726,7 660,8 868,0 183,7 265,5 347,9 377,6 400,9 487,0 709,0 872,0 1.008,0 1.359 5,95 5,09 6,39 1,34 1,76 2,12 2,16 2,09 2,28 3,29 3,96 4,76 12.205,2 12.993,3 13.575,8 13.697,2 15.089,8 16.437,2 17.455,6 19.145,9 21.377,0 21.580,0 22.046,0 21.189,0 21.277,0 100,00 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=461 (*) Sanayi adı altında madencilik, imalat sanayi, inşaat ve bayındırlık faaliyetleri toplamıştır, (**) Hizmetler adı altında elektrik, gaz, su, toptan ve perakende ticaret, ulaştırma ve haberleşme faaliyetleri toplanmıştır.

Üretim Yapılan Alan (1000 ha) TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ ÖNEMİ-13 Çizelge 3.1980-2009 Yılları Arasında Bazı Önemli Hububat ve Baklagillerin Ekim Alanı ve Üretimi Yıllar Üretim Yapılan Alan (1000 ha) Buğday Arpa Çavdar Mısır Mercimek Fasulye Nohut 1980 1985 1990 1995 2000 2009 9.020 9.350 9.450 9.400 8.100 2.800 3.350 3.525 3.629 3.010 442 240 158 146 147 139 583 567 515 555 592 191 597 906 640 472 214 114 150 171 170 176 95 399 890 745 636 456 Toplam Üretim (1000 Ton) 16.500 17.000 20.000 18.000 21.000 20.600 5.300 6.500 7.300 7.500 8.000 525 360 260 344 1.240 1.900 2.100 2.300 4.250 195 618 846 665 353 302 165 210 225 230 181 275 400 860 730 548 562 Verim (kg/hektar) 1.829 1.818 2.116 1.915 2.234 2.543 1.893 1.940 2.179 2.128 2.204 2.425 1.186 1.500 1.519 1.644 1.769 2.474 2.127 3.351 4.078 3.689 4.144 7.179 1.021 1.035 934 1.039 748 1.411 1.447 1.133 1.228 1.324 1.307 1.905 1.146 1.003 966 980 862 1.232 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=136

Üretim Yapılan Alan (1000 ha) TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ ÖNEMİ-15 Çizelge 4.1980-2009 Yılları Arasında Bazı Önemli Endüstri Bitkilerinin Ekim Alanı ve Üretimi Yıllar Üretim Yapılan Alan (1000 ha) Pamuk Tütün Ş.Pancarı Ayçiçeği Patates 1980 1985 1990 1995 2000 2009 672 660 641 757 654 420 223 177 320 210 236 140 269 322 380 312 410 324 575 643 716 585 542 584 183 207 192 200 205 143 Toplam Üretim (1000 Ton) 500 518 655 851 880 1.725 228 170 296 204 85 6.766 9.830 13.986 11.170 18.821 17.274 750 800 860 900 1.057 3.000 4.100 4.300 4.750 5.370 4.397 Verim (kg/hektar) 744 785 1.021 1.125 1.314 4.107 1.024 964 924 974 993 607 25.119 30.486 36.819 35.774 39.128 53.314 1.304 1.244 1.201 1.538 1.476 1.809 16.393 19.807 22.396 23.750 26.195 30.748 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=136

TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ ÖNEMİ-17 Çizelge 5.1980-2009 Yılları Arasında Bazı Önemli Meyvelerin Ağaç Sayısı ve Üretim Durumu Yıllar Ağaç Sayısı (1000 adet) Fındık Elma Portakal A.Fıstığı İncir 1980 1985 1990 1995 2000 2009 247.000 250.000 264.650 271.150 282.970 347.414 27.850 30.175 31.500 32.530 32.300 39.951 8.654 9.240 9.816 11.065 11.680 13.394 16.150 18.100 20.385 23.850 25.445 30.144 5.900 8.120 9.654 9.690 8.950 9.337 Toplam Üretim (1000 Ton) 250 180 375 455 470 500 1.430 1.900 2.100 2.400 2.782 679 505 735 842 1.070 1.689 7 35 14 36 75 82 205 340 300 240 244 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=139

Hayvan Sayısı (1000 baş veya adet) TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ ÖNEMİ-19 Çizelge 6.1980-2009 Yılları Arasında Hayvansal Üretim Faaliyetinde Hayvan Sayısı ve Üretimi Yıllar Hayvan Sayısı (1000 baş veya adet) İnek (sağılan) Sığır Kümes Hayvanları Koyun Kıl Keçisi Arı Kovanı Tiftik 1980 1985 1990 1995 2000 2009 5.931 6.102 5.893 5.885 5.279 4.133 15.894 12.466 11.377 11.882 10.761 10.723 58.584 61.046 96.676 135.250 264.450 234.079 48.630 42.500 40.553 33.791 28.492 20.722 15.385 11.233 9.698 8.397 6.828 4.981 2.225 2.585 3.284 3.701 4.067 5.210 3.658 2.103 1.279 714 373 147 Toplam Üretim (1000 Ton) Süt Et Yumurta * Yapağı Bal 5.472 9.670 9.617 9.275 8.732 11.583 204 499 507 415 491 325 4.134 5.837 7.698 10.268 13.508 13.832 61 48 45 51 43 40 9,3 4,5 4,1 3,4 2,7 2,0 25,1 35,8 51,3 68,6 61,0 82,0 5,9 2,3 1,5 0,8 0,4 0,2 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=140 http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=485 http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=486 http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=487 http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=142

TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ ÖNEMİ-21 Çizelge 7. Türkiye’de Bazı Tarımsal Ürünlerde İç Tüketim Oranları (%) 1998 Ürünler Tüketim Oranları* (%) Buğday Baklagiller Patates Turunçgiller Elma Sebzeler Et (toplam) Yumurta 92,8 58,4 99,0 72,9 92,5 98,8 92,1 95,5 Kaynak: DPT, 8.BYKP, ÖİK Raporları, Ankara, 2001. (*)Oranlar; iç tüketimin (bin ton), yurtiçi üretime bölünmesiyle hesaplanmıştır.

TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ ÖNEMİ-22 Çizelge 8. Türkiye’de Kırsal ve Kentsel Alanda Kişi Başına Düşen Gıda Maddesi Tüketimi (kg) Kırsal Alan Kentsel Alan Ekmek 139,43 123,01 Hububat 36,14 31,39 K.Baklagil ve yağlı tohumlar 12,41 13,87 Süt-Yoğurt 25,91 24,46 Peynir 8,03 8,76 Kırmızı et 9,49 18,25 Kümes hayvanları 1,46 Balık ve diğer su ürünleri 2,56 2,46 Yumurta 4,38 5,11 Sebzeler 82,85 89,43 Meyveler 60,59 65,70 Sıvı yağ 7,67 Katı yağ 5,48 8,40 Şeker ve şekerli gıdalar 15,70 15,00 Kaynak: Anonim, Gıda Tüketimi ve Beslenme, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Konana ve Kontrol Genel Müdürlüğü,Ankara,1987 S.31.

TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ ÖNEMİ-39 Çizelge 9. Türkiye’de Milli Gelirin Sektörlerarası Bölüşümü (1000 TL) (1987 Fiyatlarıyla) Sektörler 1980 1990 2000 2006 Değer % 1-TARIM 12.636 27,3 14.177 17,7 15.962 14,3 17.241 12,5 2-SANAYİ 11.197 24,2 22.302 27,8 33.738 30,2 46.026 33,2 3-HİZMETLER 25.736 55,7 43.603 54,5 61.942 55,5 75.137 54,3 SEKTÖRLER TOPLAMI 46.231 100,0 80.082 111.642 138.404 Devlet Hizmetleri + 3.265 4.019 4.965 5.328 Kar Amacı Olmayan Özel Hizmet Kuruluşları + 191 365 411 413 İthalat Vergisi + 609 3.436 6.558 11.587 GSYİH (Alıcı Fiyatlarıyla) 50.296 87.902 118.789 155.732 Net Dış Alem Faktör Gelirleri + 574 1.013 355 -1.389 GSMH (Alıcı Fiyatlarıyla) 50.870 88.915 119.144 154.343

TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ ÖNEMİ-42 Çizelge 10. Türkiye’nin 1990-2004 Döneminde Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) Yıllar İhracat (milyon $) İthalat Dış Ticaret Dengesi İhracatın ithalatı karşılama oranı % 1990 12.959 22.302 -9.343 58,1 1991 13.594 21.047 -7.454 64,6 1992 14.715 22.871 -8.156 64,3 1993 15.345 29.428 -14.083 52,1 1994 18.106 23.270 -5.164 77,8 1995 21.637 35.709 -14.072 60,6 1996 23.225 43.627 -20.402 53,2 1997 26.261 48.559 -22.298 54,1 1998 26.974 45.921 -18.947 58,7 1999 26.587 40.671 -14.084 65,4 2000 27.775 54.503 -26.728 51,0 2005 73.476 116.774 -43.298 62,9 2006 85.534 139.576 -54.042 61,3 2007 107.271 170.062 -62.791 63,1 2008 132.027 201.963 -69.936

TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ ÖNEMİ-44 Çizelge 11. Türkiye’de İhracat ve İthalatın Sektörlere Göre Gelişim Durumu (Milyon $) Sektörler 1996 2000 2009 Değer % Tarım İ H R A C T 4.949 21,31 3.855 13,88 4.537 4,44 Madencilik 991 4,27 1.157 4,17 1.683 1,65 Sanayi 17.256 74,30 22.699 81,73 95.449 93,45 Diğer Ürünler 28 0,12 63 0,23 474 0,46 TOPLAM 23.224 100,00 27.775 102.143 L 4.866 11,15 4.156 7,63 4.625 5,55 8.079 18,52 11.682 21,43 20.625 24,03 30.526 69,97 38.482 70,61 111.030 66,86 155 0,36 182 0,33 4.648 3,56 43.627 54.503 140.928