12 - KELİME İLİŞKİLENDİRME TESTLERİ

GİRİŞ Özellikle son yıllarda eğitim alanında yapılan araştırmalar, öğrencinin kavramlara ilişkin bireysel yorumlarını göz önüne alarak programlar hazırlamayı amaçlar. Bu öğrenciye dayalı yaklaşım, varolan diğer yöntemlere alternatif olarak geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu yaklaşıma göre etkili öğrenme, eğer öğrenci yeni bilgiyi varolan bilgisiyle ilişkilendirebilirse meydana gelebilir (Cachapuz ve Maskill, 2007). Bu nedenle öğrencilerin belirli bir konuda sahip olduğu çeşitli anlamlarla ilgili daha fazla bilgi edinebilmek, bu anlamları nasıl belirginleştirip genişlettiklerini belirlemek için farklı metotlar ve öğrenme stratejileri geliştirilmiştir. Bu metotları geliştirirken alanyazında temel olarak aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:

Öğrencinin bilişsel yapısını ve bu yapıdaki kavramlar arasındaki bağları, yani bilgi ağını nasıl ortaya çıkarabiliriz? Öğrencilerin uzun dönemli hafızalarındaki kavramlar arasındaki ilişkiler yeterli midir? Bu kavramların anlamlı olup olmadığını nasıl belirleyebiliriz? Öğrencilerin kavram yanılgılarını nasıl ortaya çıkarabiliriz?

Bu soruları cevaplamak amacı ile çeşitli metotlar kullanılmıştır Bu soruları cevaplamak amacı ile çeşitli metotlar kullanılmıştır. Bu metotlardan en eski ve en yaygın olanlarından biri de kelime ilişkilendirme testleridir (Bahar ve Özatlı, 2003). İlişkilendirme testleri kullanılarak yapılan çalışmalar, kelime anlamlarının önemli bir bölümünün bu testlerle yansıtıldığını öne sürerler. Özellikle 60 ve 70’li yıllarda çeşitli araştırmacılar tarafından kelime ilişkilendirme testlerinin kullanıldığı görülmektedir (Bahar, Johnstone ve Sutcliffe, 1999).

Kelime ilişkilendirme testleri, önceleri genellikle psikoloji alanında öğrencilerinin bilişsel gelişim ve sosyal tutumlarını belirlemek amacı ile kullanılmıştır. Sonraki yıllarda ikinci dil öğrenenler ile ilgili yapılan çalışmalarda kullanıldığı görülmektedir. Günümüzde ise özellikle fen bilimleri alanlarında kullanılan kelime ilişkilendirme testleri, öğrencilerin kavram yanılgılarını belirlemek ve analiz etmek amacı ile tek başına veya görüşme, kalemkâğıt testleri, açık uçlu sorular, kavram haritaları gibi yöntemler ile birlikte kullanılmaktadır (Muç, 2013).

Kelime ilişkilendirme testlerinin bazı pratik sorunların çözümlenmesinde kullanılması çok değerli verilerin elde edilmesinde yararlı olabilmektedir. Kamusal alanlarda da kullanılabilen bu testler özellikle kamuoyu araştırmalarında uygulanmaya başlanmıştır. İlk ve son kelime ilişkilerini karşılaştırma, kelimelerin tekrarlarını ve kelimeler arası ilişkileri gözlemleme, kavramsal ilişkileri görselleştirme açısından araştırmacılara olanaklar sağlaması tekniğin tercih edilmesindeki önemli özelliklerindendir (Kostova ve Radoynovska, 2008).

Kontrolsüz kelime ilişkilendirme testlerinde; araştırmacı ya da uzman, zaman sınırı olmadan yanıtlayıcıya boş bir kâğıt vererek bir kavram sunar ve ondan bu kavramla ilgili mümkün olan tüm ilgili kavramları yazmasını ister. Bu teknikte yanıtlayıcı bir önceki testi tamamladıktan sonra aynı kelime ilişkilendirme görevini 10 defa yeniden tekrar etmesi istenir. Aşağıda ana kavramın fotosentez olduğu örnek kontrolsüz kelime ilişkilendirme testine ait tablo yer almaktadır (Tablo 1) (Tsai ve Huang, 2002).

Kontrollü kelime ilişkilendirme testlerinde; araştırmacı ya da uzman ana kavramı sunar ve yanıtlayıcıdan sınırlı bir alana ilgili kavramları yazması istenir. Yanıtlayıcının ya da öğrencilerin ana kavramla ilişkili en önemli kavrama karar vermesi beklenmektedir. Bu öğrenme sürecinde her bir kavram için yanıtlayıcıya ortalama 30 saniye ya da 1 dakika süre verilmektedir. Tablo 2’de fotosentezle ilgili aynı kavrama ait kontrollü kelime ilişkilendirme testi örneği yer almaktadır. Her iki metodun en büyük farklılığı puanlama yaklaşımlarından ileri gelmektedir (Tsai ve Huang, 2002).

KELİME İLİŞKİLENDİRME TESTİNİN UYGULANIŞI İlişkililik Katsayısı Yöntemi Kesme Noktalarıyla Oluşturulan Kavram Ağları Yöntemi

ÖRNEK UYGULAMA

TEKNİĞİN AVANTAJLARI

TEKNİĞİN SINIRLILIKLARI

ÖZET