Edebi Tür Olarak Mektup “Her yazı bir mektuptur” Nurullah ATAÇ

Mektup Nedir ? Mektup, başka bir yerde bulunan bir kişiye, bir topluluğa ya da bir kuruma bir maksadı bildirmek için yazılan yazıdır. Kişinin duygu ve düşüncelerini rahatça ortaya koyabildiği edebi bir tür olarak mektubun insanlık tarihinde uzun bir geçmişi de vardır.

Mektup ve Gelişimi… Mektup, 17. yüzyıldan itibaren hızlı bir gelişme göstermeye başlar. 17. ve özellikle de romantik duyuş tarzının kendini kuvvetlice hissettirdiği 18. yüzyılda mektup insanların hayatlarından kesitler sunan bir tür olarak romanların vazgeçilmezi olmuştur.

Mektup ve Gelişimi… 18. yüzyılda salon edebiyatı etkili olduğu sıralarda aşk hayatının tüm sırları bu mektup türü sayesinde romanlara yansımıştır.

Batı Edebiyatında Mektup Batı’da politik,toplumsal düşünceleri ileten mektupların yanında güzel bir üslupla kaleme alınmış mektuplara da rastlanır. Cicero mektup türünde örnekler veren yazarlar arasındadır. Atticus’a 16 kitap Yakınlarına 16 kitap Brutus’a 2 kitap Kardeşi Quıntus’a 3 kitap

Batı Edebiyatında Mektup İngiliz edebiyatında mektup türünün ilk örnekleri Paston,Cely,Stoner adlı üç ailenin 15. yüzyıldan kalma özel mektuplarıdır. Hızlı gelişim 18. yüzyılda olmuştur. Fransız edebiyatında 17. yüzyılda gelişmeye başlar.Daha çok siyasi ve tarihidir. Din ve bilimle ilgili olanları da vardır. Madame Bovary’nin yazarı Flaubert 19. yüzyıl edebiyatında en ünlü mektup yazarı olarak bilinir.

Batı Edebiyatında Mektup Alman edebiyatında mektup türü 18. yüzyılda zirveye ulaşır.İlk başlarda dini yazışmalarda kullanılmıştır. Hatta rahipler Allah’a bile mektup yazmışlardır. Temsilcileri arasında Goethe,Schıller Lessing…

Batı Edebiyatında Mektup Amerikan edebiyatında da 18. yüzyılda mektup önem kazanmaya başlamıştır.Gazetelerinde etkisiyle mektup toplumsal ve politik konuların tartışıldığı mecra haline gelmiştir.

Türk Edebiyatında Mektup Edebiyatımızda mektup genel olarak inşa denilen düzyazı içinde ele alınır. Edebiyatımızda mektup Batı Edebiyatı kadar gelişmemiştir. İnceleme yaparken edebiyatımız iki döneme ayrılmalıdır. Tanzimat öncesi Tanzimat sonrası

Tanzimat Öncesinde Mektup Münşeat Mecmuaları edebiyatımızda mektup türünün ilk örnekleri sayılır. Tanzimat öncesinde manzum mektupların sayıları bi hayli fazladır. Tanzimat öncesinde yazılan eserler dönem hakkında okuyanlara da bilgi verir.

Tanzimat Öncesinde Mektup Orhan Şaik Gökyay, pek bilinmeyen asker ve halk mektuplarına dikkat edilmesi gerektiğini söylemiştir. Bu mektuplarda dilin daha samimi kullanıldığından bahsetmiştir. Bu tarz mektuplarda vatan sevgisi,vefa,sadakat incelikle işlenmiştir.

Tanzimat Öncesinde Mektup Mektubatlar: Mektubat-ı Şeyh Aziz Hüdai, Mektubat-ı Sezai, Mektubat-ı Niyazi Mısri eserleri “Mektubat” adı altında toplanır. Fuzuli’nin “Şikayetname” adlı eseri de bu dönemde göze çarpan eserler arasındadır.

Tanzimat Öncesinde Mektup Tanzimat döneminde mektuplara verilen isimler: Ariza ve şukka: altın üste yazdığı mektuplar. Uhuvvetname,muhabbetname: kardeşlik ve sevgi içerikli Varak-name: alçakgönüllülük ifadesi taşır. Kağıt: Geniş anlamda halk arasında mektup.

Tanzimat Öncesinde Mektup Mektuplar konularına göre: Arzıhal Tebrikname Davetname Tehniyename Tezkire Takriz Tehniyenameler ve tebriknameler kutlama içeren mektuplar. Takrizler birinin kitabını övmek için yazılan mektuplardır.

Tanzimat Sonrasında Mektup Mektup, Fransız edebiyatının tanınması,yeni kavramlarla karşılaşma ve bunlara bağlı olarak toplumda yaşanan değişiklikler sonucunda gelişir. Akif Paşa: Münşeat-ı Elhac Akif Efendi Muallim Naci: Muhaberat ve Muaverat Reacizade Ekrem: Mes Prisons Muahezesi Felsefe-İ Zenan Tanzimat sonrasında ilk mektup roman örneğidir. (Mektuplar arasına epizotlar yerleştirilmiştir.)

Mektup-Roman ve Türleri Mektup-romanlarda metin okuyucusuna iki şekilde ulaşır: Mektupları yazan: Asıl kahraman Mektupları derleyen, gözden geçirerek yayımlayan yazar. Mektup-romanlar tiyatroya en yakın türdür. Çünkü bu tarzda şahısları sahnede ve hayatta olduğu gibi dışarıdan görürüz. Her iki tarzda da yazarın varlığı hissedilmez.

Mektup-Roman ve Türleri Roman türü içinde mektuplar ;ikinci şahsa hitap eden, okunması istenerek kaleme alınan, dolayısıyla da bilinmesi istenen bilgi ve duyguları içerir. Mektup romanlarda romancı susar ve kahramanları konuşur. Bir başka deyişle romancı artık kahramanlarını konuşturur.

Mektup-Roman ve Sesler Mektup-romanda tek seslilik Mektup-romanda çok seslilik

Mektup-Roman ve Sesler Mektup-romanda tek seslilik: Tek kişinin yazdığı mektuplar üzerine kurulan bu mektup-romanlara 17. yüzyılda rastlanır. ( Portekiz Mektupları) Mektup-romanda çok seslilik: Duygusal bir çeşitlilik vardır. Mektupların farklı üslupları dikkat çeker. Erkekler mektuplarda daha canlı daha hareketli cümle yapılarını tercih ederler. Kadınlar ise daha hassas, daha yumuşak ifade tarzlarını benimsedikleri gözlemlenmiştir.

Genç Werther’in Acıları ve Mektup Eser iki ana bölümden meydana gelen Werther'in arkadaşı Wilhelm'e yazdığı tek yönlü monolog mektuplardan oluşmaktadır. Goethe, eserini mektup biçiminde yazmakla; okur ile Werther'i içli-dışlı bir atmosfere büründürmüş, onun çektiklerini insanların yalın bir şekilde görmelerini sağlamıştır.

Genç Werther’in Acıları ve Mektup Genç Werther'in Acıları karşılıklı bir mektup alış-verişi değil, tek yönlü bir yazışmadır. Kurmaca bir anlatıcının tek yönlü mektupları yayınlamasıyla ortaya çıkmış bir eserdir. Yani eserde tek seslilik esas alınmıştır.

Genç Werther’in Acıları ve Mektup Roman, derleyenin kısa bir kaç cümlesinden oluşan bir pasaj ile başlar ve eserin sonlarına kadar derleyen ortaya çıkmaz.

Genç Werther’in Acıları ve Mektup Mektupların gerçekliği estetik olarak da sağlam temellere dayandırılmıştır. Romanda sürekli mektup yazan Werther duygularına yenik düşünce eserin sonuna doğru yazma yeteneğini kaybeder. Mektupları ile kendisini dile getirmesi sona erdiğinde onun yerini derleyenin notları alır.

Genç Werther’in Acıları ve Mektup Eserde üç anlatım katmanı vardır: Birincisi Werther'in Wilhelm’e yazdığı mektuplardır. İkinci katmanı ise derleyenin girişteki önsözü Üçüncü katman da “derleyenin notları” başlığı altındaki yorumlar.

ERÜ. Türkçe 3. Sınıf Yusuf YEŞİL