ÇEK Doç. Dr. Mustafa ÇEKER mceker@cu.edu.tr

KAVRAM Kambiyo senetleri içinde en yaygın olarak kullanılan senet, çektir. Türk hukukunda çek, ancak bir banka üzerine düzenlenebilir. Çekte üçlü bir ilişki vardır. Çeki çeken (keşideci) muhataba (banka) senette yazılı bedelin ismen gösterilmesi zorunlu bulunmayan bir kişiye ödenmesini emreder. Lehtar gösterilmesi zorunlu değildir, hamiline de düzenlenebilir. Çek bir ödeme aracıdır, vade içermez.

ÇEK ÖRNEĞİ T.C. Ziraat Şube Çek Tutarı: Keşide Yeri ve Tarihi: Bankası A.Ş. 6001 Adana #750 YTL. Adana, 21.05.2006 ÇEK Bu çek karşılığında Levent Can veya emrine yalnız yediyüzelli Yeni Türk Lirası ödeyiniz. Vergi Kimlik No: 2330177373 Müşteri Hesap No: 6001 012 34 56 Kemal Kaplan Çek No: 0112 (imza)

ÇEK ÖRNEĞİ

UNSURLARI Zorunlu Unsurlar Alternatifli Unsurlar Çek kelimesi Kayıtsız şartsız belirli bir bedeli ödeme emri Muhatap bankanın ticaret unvanı Keşide tarihi Keşidecinin imzası Hesap sahibinin kimlik numarası Hesabın bulunduğu şube adı Hesap numarası Alternatifli Unsurlar Keşide yeri Ödeme yeri

ÇEKE YAZILABİLECEK KAYITLAR GEÇERLİ KAYITLAR Olumsuz emre kaydı Ciro edilemez kaydı Lehtar/hamil kaydı YASAK KAYITLAR Gününde muteberdir kaydı Vade kaydı Kabul kaydı Faiz kaydı Ceza kaydı Sorumsuzluk kaydı

ÇEKTE İBRAZ Çekin ödenmesi amacıyla bankaya sunulmasına “ibraz” adı verilir. Çek üç ayrı yere ibraz edilebilir: Hesabın bulunduğu şubeye ibraz Muhatap bankanın başka bir şubesine ibraz Takas Odasına ibraz

ÇEKTE VADE TTK.m.707’ye göre, çek görüldüğünde ödenir; buna aykırı herhangi bir kayıt yazılmamış sayılır. Bu bakımdan, çek üzerine vade yazılması, hatta “gününde muteberdir” vb. bir kayıt düşülmesi hâlinde bile, çek muhatap bankaya ibraz edildiğinde ödenmek zorundadır. Hâmilin çeki ibrazı ve ödenmesini talep edebilmesi için belirli bir süre beklemesini öngören kayıtlar hiçbir hukukî sonuç doğurmazlar. Matbu çek formları üzerinde vade yazılmasına olanak verecek bir alan bulunmadığından, uygulamada, keşide tarihi yerine ileri bir tarih yazılmak suretiyle “vadeli çek” düzenlenir. Ancak, gerek TTK.m.707/II gerekse ÇekK.m.16’da açık bir şekilde, bu uygulamanın geçersiz olduğu vurgulanmıştır.

İBRAZ SÜRELERİ Çek keşide edildiği yerde ödenecekse “10 gün” Çek keşide edildiği yerden başka bir yerde fakat aynı kıtada ödenecekse ibraz süresi “1 ay”  Ayrı kıtalarda çekilip ödenecek olan çeklerde ibraz süresi “3 aydır”. 

ÇEKTE İBRAZ Çek ibraz süresi içinde muhatap bankaya ibraz edilmiş olmalıdır. İbraz süresi geçtikten sonra; Keşidecinin çekten cayma hakkı doğar. Hamil, çeke dayalı olarak keşideci, ciranta ve avaliste başvuru hakkını kaybeder. Banka, keşideci caymamışsa ilk 6 ay içinde (isterse) ödeme yapabilir.  Keşideciye karşılıksız çek hükümleri uygulanmaz. İbraz süresi geçtikten sonra yapılan ciro işlemleri, alacağın temliki niteliği taşır. Hamil, çeki kişisel def’ileriyle birlikte devralmış olur.