ZAMİRLER

ZAMİRLER (ADILLAR) Zamirler, cümlede isim soylu kelimelerin yerine kullanılan kelimelerdir. Zamirler, o isim soylu kelimelerin cümledeki görevlerini de üstlenir. Dolayısıyla, cümlede özne, nesne, yüklem, zarf tamlayıcısı veya başka bir unsur olabilir.

ZAMİRLER (ADILLAR) Kullanılış biçimlerine göre zamirler şöyle ayrılır: Şahıs Zamirleri (Kişi Adılları) – Cümlede şahıs isimlerinin yerine kullanılan zamirlerdir: 1T: ben 1Ç: biz 2T: sen 2Ç: siz 3T: o 3Ç: onlar Örnekler: Belki de o bir delikanlıdır. Kusura bakma, biz köylüyüz. Madem öyle, siz de susmayın.

ZAMİRLER (ADILLAR) Çoğu zaman edebiyatta ve basında Allah, Muhammed, Atatürk vb. gibi isimlerin yerine kullanılan kişi zamiri büyük harfle yazılmıştır ve zamirden sonra ekler kesme işaretiyle ayrılmıştır: O’nun yaptıklarını ben başaramazdım. (O = Atatürk) O halde şaşıp sendelemeden O'na yönelin ve O'ndan af dileyin. (O = Allah) Fakat, zamirler şahıs isimleri olmadığı için, bu örnekler yanlıştır. Küçük harfle ve kesme işareti olmadan yazmak gerekir.

ZAMİRLER (ADILLAR) “kendi” kelimesi de şahıs zamirleri arasında yer alır ve buna “dönüşlülük zamiri” denir. Şahıs zamirlerinin özellikleri şunlardır: a. Ad durum eklerini alabilirler:

ZAMİRLER (ADILLAR) 1T ve 2T şahıs zamirlerine DAT eki getirildiğinde, kök de değişir: ben + e > bana, sen + e > sana “kendi” dönüşlülük zamiri de ADE’ni alır:

ZAMİRLER (ADILLAR) “kendi” dönüşlülük zamirinin 3T biçimleri “kendi” veya “kendisi” biçiminde değişebilir. Bu biçimlerin ardından ad durum ekleri gelir. Bu değişme ve ikilem diğer bazı zamirlerde de görülebilir (kimi, kimisi, vb.). Şahıs zamirleriyle isim tamlamaları da kurulabilir. GEN eki tamlayan unsurun (şahıs zamirinin) sonunda gelir: Medeni insanların hepsi benim önümde bir geçit alayı yaptılar. Yoksa senin nişanlın bu köyden mi?

ZAMİRLER (ADILLAR) İşaret Zamirleri – Cümlede varlıkları işaret yoluyla göstermek için kullanılan zamirlere, işaret zamirleri denir. İşaret zamirleri şunlardır: 1T: bu 1Ç: bunlar 2T: şu 2Ç: şunlar 3T: o 3Ç: onlar Örnekler: Bu çok sağlam bir evdir. Şunları kim götürecek ? Onu kim aldı?

ZAMİRLER (ADILLAR) “öteki” ve “beriki” kelimeleri de işaret zamirleri olarak kabul edilir: Öteki, bize kızdı. Beriki, çayları döktü. İşaret zamirlerinin özellikleri şunlardır: a. “bu”, “şu” ve “o” kelimeleri ismi nitelendirdiklerinde sıfattır, ancak cümlede bir varlığın yerine kullanıldıklarında ise zamirdir: Bu kız bize gelecek. Bu bize gelecek. Şu kitap çok güzel. Şu çok güzel. O adam hiç gülmez. O hiç gülmez.

ZAMİRLER (ADILLAR) İşaret zamirleri de, isimler gibi, ADE’ni alır: İşaret zamirleri iyelik eklerini almaz. ç. İsim tamlamalarında tamlayan unsur olabilir: Bunun kapısı açık. Şunun temelleri daha sağlam.

ZAMİRLER (ADILLAR) Belirsizlik Zamirleri – Bu zamirlerin, cümlede tam olarak kimin veya neyin yerine kullanıldıkları tam olarak söylenemez: Hepsini tekrar gözden geçirsinler. Türkçede en çok kullanılan belirsizlik zamirleri şunlardır: başkası, bazısı, bir kısmı, biri, birkaçı, bütünü, çoğu, her biri, herkes, hiçbiri, kimi, pek azı, tümü, vb. Örnekler: Kapıda biri belirdi. Birkaçını önceden tanıyorum. Bütün aramalara karşın hiçbiri bulunamıyor. Kimi erdi diyor, kimi uçtu; gel bu işe kendin bak Kabak Ağa!

ZAMİRLER (ADILLAR) Belirsizlik zamirlerin en büyük bölümü aslında belirsizlik sıfatlarıdır. Belirsizlik zamirleri; sıfat tamlamalarında tamlanan (ikinci) unsurun düşmesi, tamlayan (birinci) unsurun ise düşen unsurun eklerini (varsa) alması, ardından da bir iyelik ekinin getirilmesiyle elde edilirler: Birkaç öğrenci geldi > Birkaçı geldi. Bazı konular zor > Bazıları zor. (/-lar/ eki, “konu+lar”dandır) “birkaç” zamirinin iyelik eki almasına örnekler: birkaç+ı, birkaç+(ı)mız, birkaç+(ı)nız pek çoğ+u (<çok+u), pek çoğ+(u)muz, pek çoğ+(u)nuz

ZAMİRLER (ADILLAR) Soru zamirleri – Cümlede ismin yerini soru yoluyla alan zamirlere soru zamirleri denir: Bunu kim bilecek? Orada ne var? Hangisi gol verecek? Türkçede asıl soru zamirleri “kim” (insanlar için) ve “ne”dir (hayvan ve diğer varlıklar için). Diğer soru zamirleri ad durum ekleriyle elde edilmişlerdir: neyi, kimi, nereye, kime, nerede, kimde, vb.

ZAMİRLER (ADILLAR) Örnekler: Yürürken neyi yanlış yaptığını düşünüyordu. Önüne gelene cenaze çelenklerinin nerede satıldığını sorduğu zaman en iyisini seçsin, beğendiğini alsın diye onu ev ev dolaştırdılar.

ZAMİRLER (ADILLAR) Soru zamirleri “hangi” ve “kaç” sıfatlarından da elde edilebilir: Hangi kız güzel? (sıfat) Hangisi güzel? (zamir) Kaç kitap aldı? (sıfat) Kaçını sattı? (zamir)

ZAMİRLER (ADILLAR) Aitlik zamirleri – Zamirlerle kurulan belirtili isim tamlamalarında tamlanan (ikinci) unsur düşünce, tamlayan (birinci) unsura /-ki/ aitlik eki getirilerek, aitlik zamirleri elde edilir: Benimki yarın gelecek. (benim sevgilim) Seninki yavaş yavaş yürüyor. (senin çocuğun) Onunki çok kıskanç galiba. (onun kocası) Sağdan bizimki göz kırptı. (bizim komşu) Bu seçimlerde sizinki kazanacak. (sizin adayınız) Onlarınki çok güzel. (onların kızı) Düşen unsurdan sonra ADE varsa, /-ki/’den sonra gelirler: Seninkine soru sordu. (senin çocuğuna)

ZAMİRLER (ADILLAR) Düşen unsur çokluktaysa, o zaman çokluk eki de /-ki/ aitlik ekinden sonra gelir: Bizimkiler sessiz savaşıyorlar. (bizim askerler) Şöyle bir silkinince, bütün çevresindekiler kaçıştılar... (çevresindeki insanlar, çevresinde olan insanlar) Benim karnım nasıl köylülerin yaptığı işle doyuyorsa, benimkiler de paralarını bu yoksulluktan sağlıyorlar. (benim ailem, benim ailemin üyeleri)

Aşağıdaki cümlelerde zamirleri bulunuz ve türlerini söyleyiniz: Ama asıl konu hatırladığı şeylerin yepyeni, şaşırtıcı ve inanılmaz bir görüş açısı taşıyor olmasıydı, sanki başkalarının yaşadıklarıydı onlar. Neden hatırladığı bazı şeyler sanki suçmuş gibi etkiliyordu onu? Hem bunlar yalnızca zihninin yargılamaları değildi, kasvetli, yalnız, hasta zihnine pek güvenmezdi zaten; ama bunlar lanetlemelere, ağlamalara kadar varıyordu. İki yıl önce biri ona bir gün gözyaşı dökeceğini söylemiş olsaydı asla inanmazdı! Örneğin, entrikacı bir adam tarafından iftiraya uğradığını, bunun sonucunda da bir ailenin artık onu evlerine kabul etmediklerini hatırladı.

BUGÜNLÜK BU KADAR.