5 Esneklik BÖLÜM İÇERİĞİ Talebin Fiyat Esnekliği Eğim ve Esneklik Esneklik Türleri Esneklikleri Hesaplama Yüzde Değişiklikleri Hesaplama Esneklik Bir Yüzde Orandır Orta-Nokta Formülü Doğrusal Talep Eğrisi Boyunca Esneklik Değişimi Esneklik ve Toplam Gelir Talep Esnekliğinin Belirleyicileri İkame malların Varlığı Önemsiz Olmanın Önemi Zaman Boyutu Diğer Önemli Esneklikler Talebin Gelir Esnekliği Talebin Çapraz-Fiyat Esnekliği Arz Esnekliği Geleceğe Bir Bakış Ekler: Nokta Esnekliği

esneklik Bir değişkendeki değişikliğe karşı bir başka değişkenin duyarlılığını ölçmek için kullanılan genel bir kavram

Learning Objective 6.1 Esnek ve Esnel olmayan talep egrileri

Learning Objective 6.1 Ozet

Talebin Fiyat Esnekliği Esneklik Türleri tam inelastik talep Talep edilen miktarın fiyattaki değişikliğe hiçbir duyarlılık göstermediği talep tam esnek talep Fiyatta küçük bir artma karşısında talep edilen miktarın sıfıra düşmesi. İki tam esneklik arasaındaki farkı hatırmanın en iyi yolu:

Talebin Fiyat Esnekliği Esneklik Türleri  ŞEKİL 5.2 Tam Esnek ve Tam İnelastik Talep Eğrileri Şekil 5.2(a) insülin için tam inelastik bir talep eğrisini göstermektedir. Talebin fiyat esnekliği sıfırdır. Talep edilen miktar sabittir; fiyat değişince talep edilen miktar değişmez. Şekil 5.2(b) buğday üreten bir çiftçinin karşı karşıya olduğu tam esnek bir talep eğrisini göstermektedir. Küçücük bir fiyat artışı talep miktarını sıfıra indirmektedir. Temel olarak, tam esnek bir talep, üreticilerin piyasadaki devam eden fiyata istedikleri ürünü satabilecekleri ancak daha yüksek bir fiyat belirleyemeyecekleri anlamına gelmektedir.

Talebin Fiyat Esnekliği Eğim ve Esneklik fiyatın talep esnekliği talep edilen miktardaki yüzde değişikliğin fiyattaki yüzde değişikliğe oranı; talep edilen miktarın fiyattaki değişikliklere olan duyarlılığını ölçer.

Talebin Fiyat Esnekliği formulu Learning Objective 6.1 Talebin Fiyat Esnekliği formulu Orta Nokta Formulu Talebin fiyat esnekligi=

©McGraw-Hill Companies, 2010 Elastik (Esnek) talep Talebin fiyat esneklik büyüklüğü 1 den büyükse Talep esnektir. fiyattaki % değişime karşılık, talep miktarındaki % değişim daha azsa örn, fiyat %5 arttığında talep miktarı %7 azaliyorsa Talep esnekliği = -7  5 = -1.4 See Section 4-1 in the main text. ©McGraw-Hill Companies, 2010 9

Inelastik (esnek olmayan) talep Talebin fiyat esneklik büyüklüğü 1 den küçükse Talep esnek değildir, inelastiktir. fiyattaki % değişime karşılık, talep miktarındaki % değişim daha azsa örn, fiyat %5 arttığında, talep miktarı sadece %3.5 azalıyorsa Talep esnekliği = -3.5  5 = -0.7 See Section 4-1 in the main text. ©McGraw-Hill Companies, 2010 10

©McGraw-Hill Companies, 2010 Birim esnek talep Talebin fiyat esneklik büyüklüğü 1 eşitse Talep birim esnektir. fiyattaki % değişim talep miktarındaki % değişime eşitse örn, fiyat %5 arttığında, talep miktarı da %5 azalıyorsa Talep esnekliği = -5  5 = -1 See Section 4-1 in the main text. ©McGraw-Hill Companies, 2010 11

Talebin Fiyat Esnekliği Esneklik Türleri esnek talep Talep edilen miktardaki yüzde değişikliğin mutlak değer olarak fiyattaki yüzde değişiklikten büyük olduğu bir talep ilişkisi (mutlak değeri 1’den büyük olan bir talep esnekliği). inelastik talep Fiyattaki değişikliklere büyük miktarda değil ancak biraz duyarlılık gösteren talep. Esnekliksiz talebin rakamsal değeri her zaman sıfır ve -1 arasındadır. birim esneklik Bir ürünün miktarındaki yüzde değişikliğinin mutlak değer olarak fiyattaki yüzde değişikliğiyle aynı olduğu bir talep ilişkisi (–1 değerinde bir talep esnekliği).

Bir Uyarı: Talebin Fiyat Esnekliği Esneklik Türleri İşaretlere çok dikkat etmelisiniz. Genelde talep esnekliklerinin negatif oldukları sonucuna varıldığından (talep eğrileri negatif eğimli olurlar), coğunlukla bu esneklikler negatif işaret olmadan rapor edilir ve ele alınır.

Esneklikleri Hesaplama Esneklik Bir Yüzdeler Oranıdır Talep edilen miktar ve fiyattaki değişiklikler yuzdelere donuşturuldukten sonra esnekliği hesaplamak basit bolme işleminden ibarettir. Esnekliğin bicimsel tanımını tekrar hatırlayalım:

Esneklikleri Hesaplama Orta-Nokta Formülü orta-nokta formülü Fiyattaki yüzde değişikliğini hesaplamak için taban olarak P1 ve P2 ‘nin tam ortasındaki değeri, talep edilen miktardaki yüzde değişikliğini hesaplamak için taban olarak Q1 ve Q2 ‘nin tam ortasındaki değeri kullanıyoruz.

Esneklikleri Hesaplama Orta-Nokta Formülü Fiyattaki yüzde değişikliğini hesaplamak için P1 ve P2 ‘nin tam ortasındaki değeri taban olarak kullanarak aşağıdakini elde ediyoruz.

Esneklikleri Hesaplama Orta-Nokta Formülü

Talep edilen miktar (bir ayda yenilen öğle yemeği) Esneklikleri Hesaplama Doğrusal Bir Talep Eğrisi Üzerinde Esneklik Değişimi ŞEKİL 5.2 İşyeri Restoranında Öğle Yemeğine Talep Çizelgesi Fiyat (öğün başına) Talep edilen miktar (bir ayda yenilen öğle yemeği) $11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 2 4 12 14 16 18 20 22 Talep oldukça esnek Talep pek az esnek  ŞEKİL 5.3 İşyeri Restoranında Öğle Yemeğine Talep Eğrisi A ve B noktaları arasında, talep –6.4 seviyesinde oldukça esnektir C ve D noktaları arasında –.294 seviyesinde oldukça inelastiktir.

Talep esnekliğinin Hesaplanması: A ve B noktaları arasında Talep Fiyat Esnekliği = Anlamı: Herbir %1 fiyat değişikliğine karşılık talep edilen miktar 6.4 katı daha fazla değişmektedir. Yani A ve B noktaları arasında talep fiyat değişikliğine karşı duyarlıdır. Ancak, C ve D noktaları arasında esneklik -0.294, yani talep inelastiktir. NOT: fiyat talep esnekliği mutlak değer olarak yorumlanır.

TR = P x Q toplam gelir = fiyat x miktar Esneklikleri Hesaplama Esneklik ve Toplam Gelir Herhangi bir pazarda P x Q üreticilerin elde ettiği toplam gelirdir (TR): TR = P x Q toplam gelir = fiyat x miktar Fiyat (P) düştüğünde talep edilen miktar (QD) artar. Bu iki faktör, P ve QD, ters yönde hareket ederler. Fiyat değişimlerinin talep edilen miktar üzerinde etkisi:

Esneklikleri Hesaplama Esneklik ve Toplam Gelir Toplam gelir P ve Q’nun çarpımı olduğu için, TR’nin fiyat artışı karşısında artması ya da azalması hangisinin büyük olduğuna, yani fiyattaki yüzde artışının mı yoksa talep edilen miktardaki yüzde düşüşün mü daha büyük olduğuna bağlıdır. (Talep esnekliğine bağlıdır) fiyat artışının inelastik talebe sahip olan ürün üzerine etkisi: Bir fiyat artışı sonrasında talep edilen miktardaki yüzde düşüşü fiyattaki yüzde artışından büyükse, toplam gelir düşecektir. fiyat artışının esnek talebe sahip ürün üzerine etkisi:

Esneklikleri Hesaplama Esneklik ve Toplam Gelir Fiyat indirimi durumunda tersi de geçerlidir. Talep esnek olduğunda, fiyatta bir indirim geliri artırır: fiyat düşüşünün esnek talebe sahip ürün üzerine etkisi: Talep inelastik olduğunda, fiyatta bir indirim geliri düşürür: fiyat düşüşünün esnek olmayan talebe sahip ürün üzerine etkisi :

Talep Esneklğinin Belirleyicileri Bir malın diğerinin yerini tutmasıyla ve tüketicinin bunu ne kadar kolaylıkla ve kısa sürede yapabildiğine bağlıdır. Örnek: Tüketiciler Alo deterjanı Omo deterjan yerine rahatlıkla kullanabilirler. Alo’nun fiyatı artarsa Omo ya hızla geçiş olur, Alo nun talep miktarı çok düşer. Yani Alo ya olan talep esnektir AMA Tüm deterjanların fiyatları artarsa, alternatifi bol ve kolay olmadığı için deterjana olan talep esnek değildir diyebiliriz. In general, the more narrowly we define a commodity, the easier it is to find a substitute, so the larger will be the price elasticity. See Section 4-1 in the main text. ©McGraw-Hill Companies, 2010 23

Making the Connection CEREAL Talep esnekliği Kellog K -2.5 Learning Objective 6.2 Making the Connection Kahvaltilik gevreklere olan talebin esnekligi CEREAL Talep esnekliği Kellog K -2.5 Nestle Coco-pops -1.8 Tüm gevrekler -0.9 Kellog K nın fiyatı % 10 artarsa talep miktarı %? Tüm gevreklerin fiyatı %10 artarsa talep miktarı %?

©McGraw-Hill Companies, 2010 Belediyenin toplam hasilari arttirmasi icin Metro bilet fiyatları ne olmalıdır? Eger taxi, otobus, minibus alternatifse So demand for tube may be elastic (e.g., -1.4) and an increase in fares will reduce the number of journeys demanded and therefore the total spending Eger yolcularin pek alternatifi yoksa demand for tube may be inelastic (e.g. -0.7) so raising fares will have less effect on journeys demanded and revenue will improve ©McGraw-Hill Companies, 2010 25

©McGraw-Hill Companies, 2010 QUIZ I- Kahveye olan talep esnek degilse, kotu bir hasat sezonu ciftciye daha cok para kazandirabilir. Kotu sezonun piyasa analizini grafik ustunde yapin. Dene fiyat, miktar ve toplam hasilat ne yonde degisir? ©McGraw-Hill Companies, 2010 26

Diğer Önemli Esneklikler Talebin Gelir Esnekliği talebin gelir esnekliği talebin gelir değişikliklerine duyarlılığını ölçmek için kullanılan bir ölçüm.

©McGraw-Hill Companies, 2010 Gelir artarsa: Quantity Price D0 NORMAL MAL DUSUK MAL D1 Saga kayar D1 Sola kayar See Section 4-6 in the main text, and Figure 4-5. ©McGraw-Hill Companies, 2010 28

Ingiltere de mallara olan talebin gelir esneklikleri Broad categories Narrower categories Tobacco 0.5 Coal 2.0 Fuel 0.3 Bread & cereals 0.1 Food 0.5 Margarine -0.37 Alcohol 1.1 Liquid wholemilk -0.17 Clothing 1.2 Vegetables 0.9 Durables 1.5 Leisure goods 2.0 Services 1.8 Wines and spirits 2.6 See Section 4-6 in the main text. ©McGraw-Hill Companies, 2010 29

Talebin Gelir Esnekliği Talebin Çapraz Fiyat Esnekliği talebin çapraz fiyat esnekliği Talep edilen bir ürün miktarının başka bir üründeki fiyat değişikliğine duyarlılığını ölçmek için kullanılan bir ölçüm.

Ingiltere de mallara olan talebin kendi ve capraz fiyat esneklikleri Talep miktarinda % degisim Fiyatta % degisim Food Clothing Transport 0.1 Food –0.4 –0.5 See Section 4-5 in the main text, and Table 4-6. The animation holds back the own-price elasticities. Clothing and footwear 0.1 –0.1 Travel and communications 0.3 –0.1 ©McGraw-Hill Companies, 2010 31

Diğer Önemli Esneklikler Arz Esnekliği arz esnekliği Arz edilen bir ürünün miktarının o üründeki bir fiyat değişikliğine duyarlılığı için bir ölçüm. Çıktı piyasasında pozitif olması muhtemeldir.

BOLUMU OZETLEYEN BIR ORNEK Ickilere olan talebin (kendi) fiyat capraz fiyat ve gelir esnekliklerini YORUMLAYINIZ. Uygulama Biraya olan talebin fiyat esnekligi -0.23 Bira ve sarap arasinda capraz fiyat esnekligi 0.31 Bira ve diger ickiler arasinda capraz fiyat esnekligi 0.15 Biraya olan talebin gelir esnekligi -0.09 Saraba olan talebin gelir esnekligi 5.03 Ickilere olan talebin gelir esnekligi 1.21