DİYABETİN ÖNEMİ DİYABET DÜNYADA EN SIK GÖRÜLEN KRONİK HASTALIKTIR

DİYABET NEDİR? İnsulin eksikliği veya etkisizliği sonucu gelişen, akut ve kronik komplikasyonların eşlik etmesiyle yaşam boyu süren bir hastalıktır.

DİYABETİN SINIFLANDIRILMASI TİP 1 DİYABET TİP 2 DİYABET GESTASYONEL DİYABET DİĞER TİPLER

PREKLİNİK DÖNEM TİP 2 DİYABET REAKTİF HİPOGLİSEMİ(1. DÖNEM) Hızlı yemek yeme Acıktığı zaman fenalık hissi,başağrısı,sinirlilik Zaman zaman aşırı tatlı isteği Çabuk acıkma GLUKOZ İNTOLERANSI(2.DÖNEM) Açlığa tahammülsüzlük Yemek sonrası hemen açlık hissi Gece uykudan uyanıp yemek yeme isteği Yemek sonrası yorgunluk,uyku hissi ve halsizlik Hızlı kilo alma

PREKLİNİK DİABETES MELLUTUS(3.DÖNEM) Tronküler obezite Zaman zaman ağız kuruluğu ve çok su içme Kan yağlarında yükselme Çalışma performansının azalması, çabuk yorulma, halsizlik Hipertansiyon Karaciğerde yağlanma KLİNİK DİABETES MELLİTUS(4. DÖNEM) Kilo kaybı Ağız kuruluğu, susama hissi, çok su içme Sık idrara çıkma, noktüri Yorgunluk, halsizlik

DİYABET İLERLEYİCİ BİR HASTALIKTIR…

BELİRTİLER Polidipsi(çok su içme) Poliüri(çok idrar yapma) Polifaji(çok yeme) Pruritis(kaşıntı) Kilo kaybı

DİYABETİN TEŞHİSİ Diyabet şikayetlerinin ve belirtilerinin saptanması Kan şekeri ölçümü Oral Glukoz Tolerans TESTİ (OGTT)

DİABETİN TEŞHİSİ KŞ DEĞERİ DİABET RASTLANTISAL KŞ 200mg/dl^ Var 2 kez AKŞ bak 110 mg/dl az ise Yok

KŞ DEĞERİ DİABET AÇLIK KŞ 126mg/dl^ VAR 110-125 ise 75 gr. Glukoz OGTT 110 mg/dl az ise YOK

KŞ DEĞERİ DİABET OGTT İlk 2saat içinde200^ VAR 140-199 arasında Bozulmuş Glikoz Toleransı 140mg/dl az ise YOK

OGTT Açlık kan şekeri ölçümünden sonra 300ml su içine 75gr glikoz eklenip 3-5 dk da bireye içirilir.Tanı için 2. saatteki plazma glikozunun değerlendirilmesi önerilir.Sonucun 200mg/dl^olması tanı için yeterlidir. GLİKOZİLLENMİŞ HEMOGLOBİN(HbA1c)veFRUKTOZAMİN Glikoz hemoglobine bağlandığında HbA,proteinlere bağlandığında Fruktozamin olarak adlandırılır.HbA1c bireylerin son 2-3 aylık ortalama kan glikoz değerini,Fruktozamin ise3-4 haftanın ortalama glikoz değerini gösterir.

DİYABETİN KOMPLİKASYONLARI AKUT KOMPLİKASYONLAR Hipoglisemi Diyabetik ketoasidoz Hiperozmolar non-ketotik hiperglisemi

KRONİK KOMPLİKASYONLARI MAKROVASKÜLER Koroner Arter Hastalığı Serebrovasküler Hastalık Periferik Damar Hastalığı Diyabetik Ayak MİKROVASKÜLER Retinopati Nefropati Nöropati

DİYABET TEDAVİSİ Eğitim Beslenmenin düzenlenmesi Egzersiz İlaç

EĞİTİM Diyabetliye, ailesine ve topluma kazandırılması hedeflenen BİLGİ, TUTUM ve DAVRANIŞ bütünüdür. Diyabetliye, sağlıklı yaşam için alınması gerekli önlemleri benimsetmek ve inandırmak, Kendilerine sunulan sağlık hizmetlerini doğru olarak kullanmaya alıştırmak, Kendi sağlık durumlarını ve çevrelerini iyileştirmek amacını taşır.

Tıbbi Beslenme Tedavisi Diyetin düzenlenmesi tedavinin en önemli noktalarından birini oluşturmaktadır. Uyulması gereken önemli kurallar : Dengeli beslenmek Düzenli yemek yemek İstenen vücut ağırlığına ulaşmak ve bunu korumak

Egzersiz Fiziksel aktivite son derece yararlıdır. Ancak egzersiz programına başlamadan önce mutlaka doktora danışılmalıdır. Doktorunuz gereksinimlerinizi ve kapasitenizi göz önüne alarak program seçiminize yardımcı olur.

Egzersiz Düzenli ve uygun egzersiz yaparak ; Kilo kaybedilir Lipid profili düzelir Kilo kaybedilir Kardiyovasküler fonksiyonlar düzelir Fiziksel güç ve performans artar Yaşam kalitesi artar ve kişi kendini iyi hisseder İnsüline duyarlılık (insülin emilimi) artar

ORAL ANTİDİYABETİKLER(OAD) İlaç grupları İlaç isimleri Hedef organ Dikkat edilecekler SULFANİLÜRELER Amaryl Diameprid Glimax Glirid Diamicron Betanorm Glumikron Oromikron Pankreas beta hücrelerinde SUR-1 reseptörlerine bağlanarak insulin salınımını arttırırlar Yemekten önce veya 30dk.önce alınmalıdır. tek doz ise kahvaltı öncesi verilmeli hipoglisemi dikkat

OAD LER İlaç grupları İlaç isimleri Hedef organ Dikkat edilecekler Meglitinidler (Glinidler) Starlix Novanorm Glukoza bağlı olarak insulin salgılanmasını uyarırlar Yemeklerden hemen önce veya 5-15dk önce 3x1 Alfa glukozsidaz inhibitörleri Akarboz Glucobay Barsaklardan glukoz emilimi azaltır Yemek arası veya ilk lokmayla

OAD ‘LER İlaç grupları İlaç isimleri Hedef organ Dikkat edilecekler Biguanidler(Metformin) Glucophage Gkukofen Glifor Gliformin Diaformin Hepatik glukoz üretimini inhibe eder Yemeklerle birlikte yada yemekten sonra verilir kreatin 1.5 ‘in altında olmalı

OAD’ LER İlaç grupları İlaç ismi Hedef doku Dikkat edilecekler Glitazonlar Avandia Rosenda Glifix Piogtan Dropia Yağ ve kas dokusunda insulin direncini azaltır Açlık tokluk farketmez ödem ve anemiye dikkat

İNSULİN

İnsulin; pankreasta langerhans adacıklarındaki beta hücrelerinden salgılanan bir hormondur. Temel etkisi kan şekerini düşürmektir.

İNSULİN TEDAVİSİ OAD lere yanıtsızlık Kronik böbrek yetmezliği(kreatin1.4^) Karaciğer yetersizliği Diyabetik ayak Cerrahi operasyon Orta-ağır enfeksiyonlar Gebelik-emzirme Tip 1 Diyabet Akut metabolik durumlar(diyabetik ketoasidoz, nonketotik hiperozmolar koma)

İNSULİNLER Etkinin Başlama zamanı Pik Zamanı Etki Süresi Hızlı etkili Lispro(Humalog) Aspart(Novarapid) 5-15 dk 0,5-1,5 saat 3 saat Kısa etkili Regüler(Actrapid-Humilin R) 0,5-1 saat 2-4 saat 4-6 Orta etkili NPH 1-4 saat 4-12 12-16 Uzun etkili Glargine(Lantus) Detemir(Levemir) 1 saat Devamlı 24 saat

KARIŞIM İNSULİNLER NOVOMİX30 HUMALOG MİX25 HUMİLİN M

İNSULİN ENJEKSİYONU SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR Cilt temiz olmalıdır. Karışım insulin yapılacaksa iyi karıştırılmalıdır. En sık yapılan enjeksiyon hatası insulinin İM dokuya verilmesidir.SC dokuya uygulama konusunda özen gösterilmelidir. Enjeksiyon pistonunu çekerek kanama kontrolü yapmak gerekli değildir. Enjeksiyondan sonra masaj yapılmamalıdır. Enjeksiyon saati ile yemek saati uyumlu olmalıdır.

Yatay olarak avuç içinde en az 10 kez karıştırma yapınız. FlexPen içerisindeki süspansiyonun iyice karışmasını sağlayabilmek için iki aşamalı bir karıştırma işlemi gerekmektedir. Öncelikle koruyucu kapağı çıkartınız. Yatay olarak avuç içinde en az 10 kez karıştırma yapınız. ®

Avuç içinde yapılan karıştırma işlemini takiben, FlexPen ’i dirsek hizasından en az 10 kere şekildeki gibi karıştırınız. ®

Enjeksiyon Kullanılan insülinden azami faydanın sağlanması için enjeksiyonun nasıl ve nereye yapıldığı önemlidir. Eğer insan insülini kullanmıyorsanız, enjeksiyonu yemek saatinden 30 dk. önce yapın. Eğer insülin analogu kullanıyorsanız, enjeksiyonu yemekten hemen önce veya yemekten hemen sonra yapabilirsiniz. Enjeksiyonda 7gün sağ kol ,7 gün sol kol,7 gün sağ bacak ,7 gün sol bacak,7 gün sağ karın, 7 gün sol karın enjeksiyon bölgelerini tercih ediniz. Seçilen bölgede hep aynı noktaya enjeksiyon yapmayınız.

ENJEKSİYON BÖLGELERİ KARIN Hızlı emilim Aktivitelerden etkilenmez BACAK(uyluk ön ve yan yüzeyleri) Yavaş emilim Kolay uygulama KOLLAR(üst kol lateral yüzeyleri) Bacaklara göre daha hızlı emilim Büyük çocuklarda uygun KALÇA En yavaş emilim Küçük çoçuklarda uygun

İnsülin Enjeksiyon Bölgeleri İnsülin; karın bölgesi, kolun üst kısımları ve uyluk bölgelerine enjekte edilebilir. İnsülin enjeksiyonları, aynı bölge içinde kalmak üzere, farklı noktalara yapılmalıdır.

İnsülin Uygulaması Enjeksiyon bölgeleri İnsülin emilim hızı Başlangıç dozu 0.5-1 U/kg’ dır. Tatmin edici bir kontrol sağlayıncaya kadar doz 2-4 U/kg’ a kadar artırılabilir. En sık kullanılan tedavi rejimleri, günde 2 enjeksiyon ve multiple enjeksiyon tedavileridir. Karın bölgesi +++ Kalça ++ Üst kol ++ Uyluk +

İNSULİN EMİLİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Enjeksiyonun yeri Enjeksiyonun derinliği Masaj,ısı değişikliği İnsulinin tipi İnsulinin türü İnsulinin dozu İnsulin antikorları Lipohipertrofi Egzersiz Yeterince karıştırmama

İNSULİN TEDAVİSİNİN YAN ETKİLERİ HİPOGLİSEMİ İNSULİN ÖDEMİ(Tedaviye başlandığında ortaya çıkar-Bacaklarda,ayaklarda,ellerde yada yüzde ödem olur-Birkaç haftada iyileşir) ALLERJİ KİLO ARTIŞI LİPODİSTROFİLER(Enjeksiyonların aynı bölgeye yapılması sonucu oluşur)

LİPOARTROFİ(Bölgede yağ dokusunun kaybı söz konusudur LİPOARTROFİ(Bölgede yağ dokusunun kaybı söz konusudur.Enjeksiyon bölgelerinde çökmeler,çukurluklar oluşur) LİPOHİPERTROFİ(Skar dokusu oluşur.Bölgede şişlik sertlik şeklinde hissedilir.)

İNSULİNİN SAKLANMASI Açıldıktan sonra dolapta veya oda ısısında 28 gün saklanabilir. Asla DONDURULMAZ. Isı kaynağından uzak tutulmalıdır. Direkt güneş ışığı veya şiddetli çalkalama sonucunda bozulabilir. Buzdolabında +2-+8 C da saklanır.

İNSULİN AYARLAMASI En az 3 günlük profili izle O öğünde bulunan glisemi değerini saptayan en önemli faktör bir önceki insulin dozudur Önce hipoglisemi düzeltilir Tüm gün hiperglisemi varsa önce en yüksek değer düşürülür.

DOWN FENOMENİ Gece ortaya çıkan growth hormon (GH) artışı sonucunda sabah hipergliseminin olmasıdır. Bu durumda gece boyunca yüksek seyreden kan şekeri sabah da yüksek bulunur.Bu durumda akşam insulin dozu arttırılabilir veya insulin eklenebilir buna hekim karar verir.

SOMOGY EFEKTİ Posthipoglisemik hiperglisemi Akşam yapılan insulin dozunun fazla gelmesi sonucunda gece yarısı ortaya çıkan hipoglisemiye verilen yanıttır.Gece hipoglisemisini düzeltmek için insulin karşıtı hormonlar salgılanır ve sabah kan şekeri yükselir.Akşam insulin dozu azaltılır.

DOWN FENOMENİ VE SOMOGY EFEKTİNİ AYIRT ETMEK İÇİN GECE 03 DE KAN ŞEKERİ ÖLÇÜLMELİDİR.

GLİSEMİ PROFİL DÜZENSİZLİĞİ Genel değerlendirme Diyet-egzersiz planını kontrol et İnsulin etkinliğini kontrol et Fokal enfeksiyon yada insulin ihtiyacını artıran olay araştır Uygulama yeri ve şeklini kontrol et

Kan şekerinin 75 mg/dl’nin altında olmasıdır. Hipoglisemi (HİPO) Kan şekerinin 75 mg/dl’nin altında olmasıdır. Hipogliseminin nedenleri: Yüksek doz insülin uygulaması Yetersiz karbonhidrat alımı Ana veya ara öğünlerin atlanması veya geciktirilmesi Her zamankinden fazla egzersiz yapılması Yanlış sülfonilüre kullanımı (yüksek dozda şeker düşürücü ilaç alınması) Alkol düşkünlüğü Stres

Hipogliseminin Belirtileri

Hipoglisemi (HİPO) Hasta hipoglisemi belirtilerini fark ettiğinde bir şeyler yiyerek, bir bardak meyve suyu veya 2-3 kesme şeker alarak hipoglisemiyi önleyebilir. Belirtilerin 5-10 dakika içinde düzelmediği durumlarda tedavi tekrarlanabilir.

Hipoglisemi (HİPO) Bazı hastalarda hipo ağır seyreder ve hasta durumunun farkına varamadan şuurunu kaybeder. Bu kişiler yakınlarının yardımına ihtiyaç duyarlar. Kan glukoz düzeyi genellikle 40 mg/dl’nin altındadır. Böyle bir durumdaki hastaya kesinlikle ağızdan hiçbir şey verilmemelidir. Hastaya şayet yanında bulunuyorsa, deri altına glukagon enjeksiyonu yapılmalıdır. GLUKAGON

Ciddi Hipoglisemi Ataklarında GlucaGen HypoKit ®

GlucaGen® HypoKit GlucaGen HypoKit içerisinde insan vücudunda üretilenin eşdeğeri olan glukagon hormonu bulunur. Tıbbi yardımın mümkün olmadığı durumlarda, bir an önce kan şekerini yükseltmek için kullanılır. Etkisini yaklaşık 10-15 dakika içinde göstererek ciddi hipoglisemi atağını hafifletir. ®

Diyabetik Ayak Önlemler: Diyabetli hastalarda kronik ve önemli sakatlıklara yol açabilir. Önlemler: Ayaklar her gün düzenli olarak incelenmeli (yara, çatlak) Ayak cildi bakımı yapılmalı Tırnak bakımı yapılmalı, tırnaklar derin kesilmemeli Ayak ısısına dikkat edilmeli Uygun ayakkabı seçimine özen gösterilmeli Egzersizlerle ayak ve bacak kasları güçlendirilmelidir.

TEŞEKKÜR EDERİM DİYABET HEMŞİRESİ HÜLYA DOĞAN