DİLİN İŞLEVLERİ
1. GÖNDERGESEL İŞLEV İleti (mesaj), dilin göndergeyi olduğu gibi ifade etmesi amcıyla düzenlenerek oluşturulmuşsa dil göndergesel işlevde kullanılır. ÖRNEK:Türkiye’nin başkenti Ankara’dır. Kozan , Adana’nın ilçesidir. Alpaslan ,1071 Malazgirt Zaferi’yle Anadolu’nun kapılarını Türklere açtı
2. HEYECANA BAĞLI İŞLEV İleti, göndericinin iletinin konusu karşısında duygu ve heyecanlarını dile getirme amacıyla oluşturulmuşsa dil heyecana bağlı işlevde kullanılır. ÖRNEK: Eyvah! Bizi gördü, şimdi ne yapacağız. Sen beni salak mı zannediyorsun! Ne mi yaparım? Yumruğu vurdum mu görürsün!
3. ALICIYI HAREKETE GEÇİRME İŞLEVİ İleti , alıcıyı harekete geçirmek üzere düzenlenmişse dil “alıcıyı harekete geçirme işlevi”nde kullanılır. ÖRNEK: Buraya gelir misin? Kapıyı aç. Ellerini kaldır, kımıldama!
4. KANALI KONTROL İŞLEVİ İleti ,kanalın iletiyi iletmeye uygun olup olmadığını öğrenmek amacıyla düzenlenmişse “kanalı kontrol işlevi’nde kullanılır. ÖRNEK: Beni anladınız,değil mi? Şimdi bana kapıyı açmayacak mısın? Söylediklerim anlaşıldı mı?
5. DİL ÖTESİ İŞLEV İleti , dille ilgili bilgiler vermek üzere düzenlenmişse “dil ötesi işlev”de kullanılır. ÖRNEK: Varlıkları tanıtan kelimelere isim denir. Fiil cümleleri iş oluş hareket bildirir. Yapım eki almış sözcüklere türemiş sözcük denir.
6. ŞİİRSEL İŞLEV İletinin iletisi kendinde ise yani dil, anlam aktarmaktan çok,çağrışım için kullanılıyorsa “şiirsel işlev”de kullanılır. ÖRNEK: Kalbimi astım çamaşır ipine mandalla Yağmur yağdı ıslandı, Rüzgar esti sallandı, Güneş doğdu aydınlandı. Baktım olacak gibi değil; Ben de aldım yerine koydum. (H. Umut)
Hazırlayan: Hamza UMUT NOT: Bazı metinlerde birkaç işlev birlikte kullanılabilir. Hazırlayan: Hamza UMUT FATİH ANADOLU LİSESİ EDEBİYAT ÖĞRETMENİ www.edebiyatogretmeni.net