Yaşlı Yetişkinlerde Bilişsel İşlevler Dil Gelişimi İş ve Emeklilik Zihinsel Sağlık Din

A) Yaşlı Yetişkinlerde Bilişsel İşlevler a) Çok-boyutluluk Ve Çok-yönlülük Yetişkinlik dönemindeki bilişsel değişim ele alındığında, bilişi çokboyutlu bir kavram olarak değerlendirmek gerekmektedir. Düşünülmesi gereken önemli bir nokta, bilişin bazı boyutları biz yaşlandıkça azalmakla birlikte, bazıları durağan kalmaktadır ya da gelişmektedir.

Bilişsel mekanikler (Paul Baltes), zihnin “donanımı” dır ve evrimle birlikte gelişen beynin nöro-fizyolojik yapısını yansıtmaktadır.

Bilişsel mekanikler: Zihnin “donanımı”dır ve beynin nörofizyolojik yapısını yansıtmaktadır. Bilişsel mekanikler duyusal girdi, görsel ve motor bellek, ayırt etme, karşılaştırma ve kategorizasyon süreçlerinden oluşan hız ve doğruluğu içermektedir.

Bilişsel pragmatikler: Zihnin kültüre dayalı “yazılım programları”dır Bilişsel pragmatikler: Zihnin kültüre dayalı “yazılım programları”dır. Bilişsel pragmatikler okuma ve yazma becerilerini, dilin kavranmasını, eğitimsel becerileri, profesyonel becerileri ve yaşamın üstesinden gelme ya da baş etmemize yardımcı olan benlik ve yaşam becerilerine dair bilgileri içermektedir.

İşleme Hızı: Genel olarak, ileri yetişkinlik döneminde bilgi işleme hızında bir düşüş olduğu görüşü kabul görmektedir.

**Dikkat: Dikkatle ilgili değişimler bilişsel yaşlanmanın önemli yönleridir. Yaşlı yetişkinlerde dikkatin üç boyutu incelenmektedir; Seçici dikkat, Bölünmüş dikkat, Sürekli dikkat:

Bellek yaşlandıkça değişir ancak belleğin bütün boyutları yaşla birlikte aynı şekilde değişmez (Barbara, Attali & La Corte, 2010). Bellek ve yaşlanmanın çalışılan temel boyutları episodik bellek, anlamsal bellek, bilişsel kaynaklar (çalışma belleği ve algısal hız gibi), belleğe dair inançlar, kaynak bellek, ileriye dönük bellek ve sağlık, eğitim, sosyo-ekonomik faktörler gibi bilişsel olmayan faktörlerdir.

Episodik Bellek: ? Anlamsal Bellek: ? Açık ve Örtük Bellek: ?

Açık bellek: Açık bellek kişilerin, bilinçli olarak bildikleri ve beyan etikleri olaylara ve deneyimlere dair belleği içermektedir. İleriye dönük bellek: Gelecekte yapılacakları hatırlamaktır. Kaynak Bellek: Kaynak bellek, bir şeyi nerede öğrendiğimizi hatırlama yeteneğidir.

Bu yaşlı kadın, arabasının anahtarlarının nerede olduğunu unutmuş Bu yaşlı kadın, arabasının anahtarlarının nerede olduğunu unutmuş. Bu durum hangi bellek türünü içerir?

Bilgelik: Bilgelik, önemli konularda doğru yargılamalar yapmamızı sağlayan yaşamın uygulamaya dair boyutlarında, uzmanlık düzeyinde bilgidir.

b) Eğitim, İş Ve Sağlık Eğitim, iş ve sağlık yaşlıların bilişsel fonksiyonlarını etkileyen önemli faktörlerdir. Bunlar, yaşlılarda bilişsel gelişimin çalışılmasında kuşak etkisinin neden önemli olduğunu anlamada da önemli olan faktörlerden üçüdür.

Eğitim: Yaşlı yetişkinler birçok nedenden dolayı eğitim almak istemektedirler (Manheimer, 2007). Kendi yaşlanmalarının doğasını daha iyi anlamak istemektedirler.

İş: Gelecek nesiller, bilişsel yönelimli işleri daha fazla içeren iş deneyimlerine sahiptir (Elias & Wagster, 2007). Bizim büyük-büyük babamız ve büyük annemiz, daha çok bilişsel yönelimli işlerde çalışan babalarımıza göre daha fazla el işlerinde çalışmışlardır.

Sağlık: Gelecek nesiller geç yetişkinlik döneminde de daha sağlıklı olacaklardır. Çünkü yüksek tansiyon gibi çeşitli hastalıklar için daha iyi tedaviler geliştirilmektedir.

c) Bilişsel Becerilerin Geliştirilmesi Eğer yaşlılar bilişsel becerilerini kaybediyorlarsa tekrar eğitilebilirler mi? Birçok çalışma eğitimin bir dereceye kadar yapılabileceğini göstermektedir.

d) Bilişsel Nörobilim Ve Yaşlanma Bu bölümde beynin yaşlanma ve bilişsel işlevler üzerindeki rolüne yönelik artan ilgi incelenmiştir. Bilişsel nörobilim alanı, beyin ve bilişsel işlevler arasındaki ilişkileri çalışan temel bir disiplin olarak ortaya çıkmıştır.

B) Dil Gelişimi Birçok kişi için ileri yetişkinlikte kelime bilgisi ve kelime anlamı değişmeden devam etmektedir ve ilerlemektedir. Ancak, konuşma sırasında kullanmak üzere kelimelerin geri çağırılmasında, konuşulanları anlamada, fonolojik becerilerde ve bazı diyaloglarda düşüş görülmektedir. Yaşlı yetişkinlerdeki bu değişimlerin bellek ve duymadaki düşüşün ya da bir hastalığın sonucunda ortaya çıkması olasıdır.

Genç yetişkinler ile yaşlı yetişkinlerin iletişim kurma biçimlerinde görülen farklılıklar nelerdir?

C) İş ve Emeklilik Yaşlı yetişkinlerin yüzde kaçı çalışmaya devam etmektedir? Bu kişiler ne kadar üretkendir? Kimler emekliliğe en iyi şekilde uyum sağlamaktadır? Amerika Birleşik Devletlerin’de ve dünyada emekliliğin değişen örüntüleri nelerdir? Bunlar bu bölümde ele alınacak sorulardan bazılarıdır.

a) Abd’de VE DİĞER ÜLKELERDE EMEKLİLİK Amerika Birleşik Devletlerin’de insanların büyük kısmı hangi yaşta emekli olmaktadır? Emekli olduktan sonra belli bir noktada birçok insan işgücüne geri mi dönmektedir? Diğer ülkelerde emeklilik nasıldır?

Diğer Ülkelerde İş ve Emeklilik: Diğer ülkelerde iş ve emeklilik nasıl tanımlanır? Yakın zamanda 40-79 yaş arası, 21 farklı ülkeden 21,000 kişiyle yapılan büyük ölçekli bir çalışmada, iş ve emeklilik örüntüleri incelenmiştir (HSBC Insurance, 2007). Ortalama olarak, 60’lı yaşlardaki kişilerin yüzde 33’ü, 70’lerindeki kişilerin ise yüzde 11’i hâlâ bir tür paralı işte çalışmaktadır.

b) Emekliliğe Uyum Sağlamak Emeklilik bir olay değil bir süreçtir (Moen, 2007). Emeklilikle ilgili çalışmaların çoğu, boylamsal değil kesitsel çalışmalardır ve bu çalışmalar da kadınlar yerine erkeklere odaklanmaktadır.

D) Zihinsel Sağlık İnsanların büyük bir kısmı uzun bir yaşam sürmek istemektedir ancak yaşlılıkta yaşamlar, zihinsel bir rahatsızlıktan dolayı altüst olmaktadır. Bu ihtimal hem insanların hayatında sorun oluşturmaktadır hem de toplum için parasal olarak pahalıya patlamaktadır.

a) Depresyon Depresyon zihinsel hastalıklar arasında “soğuk algınlığı” olarak adlandırılmaktadır. Ancak, depresif belirtiler gösteren yaşlı yetişkinlerin büyük çoğunluğu hiçbir zaman zihinsel sağlık tedavisi görmemektedir.

Majör/ağır depresyon: Bireylerin son derece üzgün, morali bozuk, kendini aşağılayıcı ve sıkılmış oldukları bir duygudurum bozukluğu. Kişi iyi hissetmez, yaşama gücünü kolayca kaybeder, iştahı bozuktur, neşesiz ve isteksizdir. Majör depresyon çok yaygın olduğu için zihinsel hastalıkların “soğuk algınlığı” da denir.

Yaşlı yetişkinlerde görülen depresyonun özellikleri nelerdir?

b) Bunama, Alzheimer Ve Diğer Hastalıklar Zihinsel bozukluklar arasında yaşlı yetişkinlere en fazla zarar veren rahatsızlık demanslardır. Demans: Temel belirtisi, zihinsel işlevlerin bozulması olan nörolojik bozukluklara verilen genel addır.

Alzheimer Hastalığı: Demansın bir türü olan Alzheimer hastalığı bellekte, muhakeme yeteneğinde, dilde ve sonunda fiziksel işlevlerde derece derece bir bozulmayla kendini gösteren, ilerleyen, geri dönüşü olmayan bir beyin rahatsızlığıdır.

Çoklu damar tıkanmasına bağlı demans: Cerebral/ beyne ait atardamarlarda geçici kan akışının tekrarlayan engellemeler sonucunda ortaya çıkan zihinsel işlevlerde düzensiz ve ilerleyen kayıptır.

Parkinson Hastalığı: Demansın diğer bir türü olan Parkinson hastalığı kaslardaki titreme, hareketlerin yavaşlaması ve kısmi yüz felci gibi belirtilerle tanımlanan sürekli ve ilerleyen bir rahatsızlıktır.

Muhammed Ali dünyanın en önde gelen sporcularından biridir ve Parkinson hastasıdır.

c) Din On beşinci bölümde özellikle orta yaşa odaklanılarak din ve yaşamın anlamı, din ve sağlık arasındaki ilişki dâhil edilerek tartışılmıştır. Bu bölümde, birçok yaşlı yetişkinin yaşamındaki önemi değerlendirilerek, din konusunun incelenmesine devam edilecektir.