İDRAR YOLU İNFEKSİYONLARI Yrd. Doç. Dr. Aynur Engin Cumhuriyet Üniversitesi, Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı

Yaş ve cinsiyet durumuna göre üriner sistem infeksiyonları Yaş Grubu E/K oranı Yeni doğan 4/1 Okul öncesi 1/15 Okul çağı 1/30 Genç erişkin 1/>30 Yaşlılık dönemi 1/2

Üriner sistem infeksiyonları Kadınlar Kadınlarda görülme sıklığı %10-35 Bir kez geçirildiğinde ikinci kez geçirilme sıklığı %50 Yaşlı kadınlarda bakteriüri sıklığı %10-15 Erkekler 1-50 yaş arasında <%1 50 yaşından sonra görülme sıklığı %4-10 prostat sorunları ve prostat sekresyonlarında azalma Gebelik Asemptomatik bakteriüri %2-5 (Anne ve bebek için risk)

Kadınlarda ÜSİ’ nu arttıran risk faktörleri Kısa üretra Cinsel aktivite Spermisid kullanımı Diyafram kullanımı Postkoital miksiyon yapılmaması Düşük sosyoekonomik durum Geçirilmiş ÜSİ öyküsü

ÜSİ için risk faktörleri Yaşlılık Üriner sistem dilatasyonu Sonda Gebelik Diabetes mellitus Cinsel temas Anatomik bozukluk Veziko-üreteral reflu Polikistik böbrek Papiller nekroz Nörojenik mesane Böbrek taşı Stenoz Prostat hipertrofisi

Üriner sisteme ait konak savunma mekanizmaları ÜSİ de idrar İdrarın yıkayıcı etkisi İnhibitör veya bakterisidal etki ( Osmolalite, yüksek üre, organik asit konsantrasyonu, düşük pH) İdarda artmış glikoz konsantrasyonu Candida ve E. coli için uygun ortam Hamilelikte yüksek idrar pH’sı mikroorganizma üremesini kolaylaştırır

Yaşlılarda ÜSİ Menopoz sonrası östrojen düzeyinde azalma Vagina kolonizasyonunu artırır Üromukoid sekresyonunda azalma Mikrobik adheransta artma Mesane boşalmasında yetersizlik İmmobilite, nörolojik bozukluk, prostat hipertrofisi Prostat hipertrofisi Prostat sekresyonunda azalma Antibakteriyel etkide azalma

Üropatojenler E. coli Klebsiella pneumoniae Proteus mirabilis S. saprophyticus Enterokoklar Pseudomonas aeruginosa

ÜSİ Patogenezi Asendan En sık Hematojen Nadir Lenfojen

Üriner Sistem İnfeksiyonları Akut nonkomplike sistit ( Kadınlarda ) Akut nonkomplike piyelonefrit ( Kadınlarda ) Komplike ÜSİ Komplike edici faktörlerin varlığında Erkeklerde Komplike ÜSİ Asemptomatik Bakteriüri Yineleyen ÜSİ

Akut nonkomplike sistit Mesanenin infeksiyonudur Ani başlangıç Dizüri Sıkışma hissi Sık idrara çıkma Suprapubik hassasiyet

Diğer dizüri nedenleri Vagenit Candida spp Bakteriler T. vaginalis Klinik Vaginal akıntı Kaşıntı Eksternal dizüri Ağrılı cinsel ilişki Piyüri Üretrit C. trachomatis N. gonorrhoeae Herpes simpleks Klinik Subakut başlangıç Yeni cinsel eş üretral akıntı Karın ağrısı Piyüri İdrar kültüründe üreme (-)

Akut piyelonefrit Ateş, üşüme titreme Böğür ağrısı- bel ağrısı Karın ağrısı Bulantı kusma Kosto-vertebral açı duyarlılığı Sistit semptomları

ÜSİ ayırıcı tanı

Komplike ÜSİ Sonda Rezidüel idrar (>100 ml) Taş Veziko-üreteral reflü Obstrüktif üropati Azotemi Böbrek transplantasyonu Ürolojik girişim İmmünosüpresyon Yakın geçmişte antibiyotik kullanım öyküsü Çoğul Dirençli Gram negatif mikroorganizma ile infeksiyon

Erkeklerde ÜSİ Sıklıkla ürolojik sorun bulunur Sonda veya başka yabancı cisim Prostat hipertrofisi Mesane tümörleri Üretra darlığı Ürogenital sistemin diğer yapısal anomalileri Nörojenik yada hipotonik mesane Travma, cerrahi ya da radyasyonun neden olduğu değişimler İmmünosüpresyon HIV infeksiyonu

Erkeklerde ÜSİ patogenezi Erkeklerde en önemli yapı prostattır Prostat sekresyonlarının antibakteriyel etkisi yaşla birlikte azalmaktadır Prostat hipertrofisi kısmi bir obstrüksiyona neden olarak rezidüel idrara neden olur Kronik bakteriyel prostatit (tekrarlayan infeksiyonlar için bir odak) Prostat taşı

Erkeklerde basit ÜSİ Nadirdir Özellikle Aktif homoseksüeller Eşinde vaginal E. coli kolonizasyonu Sünnetsizler Klinik olarak sistit/üretrit belirtileri

Yineleyen ÜSİ Reinfeksiyon Değişik suş veya etkenlerle ilk 6 ay içinde Rölaps Aynı etken Tedavinin tamamlanmasını izleyen iki hafta içinde gelişir Risk faktörleri Böbrek tutulumu Yapısal anomali Taş Reinfeksiyon Değişik suş veya etkenlerle ilk 6 ay içinde Tedavinin tamamlanmasından iki hafta veya daha sonra gelişen infeksiyonlardır

Asemptomatik ÜSİ ÜSİ’ na ait lokal yada sistemik bulgu yoktur 24 saat aralarla alınan iki orta akım idrar örneğinde 105/ml veya daha fazla aynı bakteri üremesi Geçici mesane kolonizasyonunu gösterir

Asemptomatik bakteriüri Gebelerde Asemptomatik bakteriürisi olan gebelerde piyelonefrit Yenidoğanlarda Düşük doğum tartılı bebek Prematüre doğum Ölü doğum Ürolojik girişim uygulananlarda ÜSİ Sepsis

ÜSİ tanı Anamnez Ateş, atak sayısı, semptomların süresi, üretral yada vaginal akıntı, bel ağrısı vs Fizik Muayene Ateş, tansiyon, solunum sayısı, kosto-lomber açı hassasiyeti vs Laboratuvar Biyokimyasal inceleme Piyüri Bakteriüri CRP, sedimentasyon

İdrar alma yöntemi ve laboratuvarı bilgilendirme İdrar örneği alma yöntemleri Orta akım idrar Üretral kateterizasyon Suprapubik mesane aspirasyonu Sonda aspirasyonu Laboratuvarı bilgilendirme Yaş, cinsiyet Klinik ön tanı İdrar örneğinin alınma zamanı Antibiyotik kullanıp kullanmadığı

İdrar alınırken dikkat edilmesi gereken faktörler Sıvı yüklemesi yapılmamalı Hasta bekleyebiliyor ise son miksiyondan sonra 4 saat beklemeli veya sabah idrarı alınmalı Ön temizlik Laboratuvarda Hemen ekim yapılmalı Hemen ekim yapılamayacak ise +40C de 24 saat bekletilebilir

İdrar örneği incelemesi Gram boyaması Çevrilmemiş idrar Gram boyası ile boyanır İmmersiyon objektifi ile (x1000) en az 20 alan incelenir Her alanda bir bakteri görülmesi belirgin bakteriüri ile korelasyon gösterir (105 cfu/ml) İdrar örneği Görünüm, pH Piyüri araştırılması Bakteriüri araştırılması Gram boyama İdrar kültürü

Piyüri Uygun bir yöntem kullanılmalı Önerilen yöntemler Çevrilmemiş idrar örneğinde kamarada lökosit sayımı

Piyüri Her zaman ÜSİ’ nu göstermez Piyüri yapan diğer nedenler Ateş Dehidratasyon Üriner tüberküloz Balanit, vulvit Akut apandisit Glomerulonefrit Üretra travması

İdrar incelemesi Gram boyama Lökosit sayımı (piyüri ) Kültür Zenginleştirici besi yeri (koyun kanlı jeloz) Seçici besiyeri (EMB, McConkey)

ASB’li hastada ne yapılmalı? Kesin tedavi önerilenler Gebelik Fetus (düşük) Anne (piyelonefrit). İnvaziv tanısal işlem gereken hastalarda Üriner sistem infeksiyonu Bakteriyemi Böbrek transplantasyonu yapılan hastalar Tedavisi tartışmalı* olanlar Diyabetli hastalar İmmün yetmezliği olan hastalar Çocuklar Kronik böbrek yetmezliği Obstrüksiyon varlığı Yaşlılar Katetere bağlı bakteriüri *Her bir hasta ayrı değerlendirilmeli

Yineleyen ÜSİ 2-6 hafta tedavi Rölaps (nüks) Reinfeksiyon yılda 3 Cinsel temasla ilişkili Post-koital profilaksi Cinsel temasla ilişkili değil Sürekli düşük doz veya haftada üç kez profilaksi Reinfeksiyon yılda 2 Tedavi