BİLİNÇ Betül ŞEKERCİ İleri Nörolojik Bilimler Doktora Programı

Nöroloji perspektifinden bilinç Uyanıklık Farkındalık Bilinç durumları Nörofelsefe perspektifinden bilinç ‘Bilinç nöral bir yapılanmaya indirgenebilir mi?’ Bilincin nöral bağıntıları/ neural correlates of consciousness

Bilinç nedir? 1. Uyanık/ kendinde olma 2. Farkında olma (deneyim yaşamak) 3. Zihin Kavramın kökü Latince ‘bilgi paylaşmak’ (conscio) fiiline dayanır ve birçok dilde ‘bilgi’ye atıfta bulunan bir kökten gelir. Etimolojik olarak, ‘vicdan’ (conscience) ve ‘öz-bilinç/ben-bilinci’ (self-consciousness) kavramlarına da yakındır.

Nörolojik Perspektiften Bilinç Bilincin iki ana bileşeni; ‘Uyanıklık’ olarak bilinç ‘Farkındalık’ olarak bilinç

Uyanıklık / Arousal Bilinç düzeyi İç ve dış ortamlardan kaynaklanan uyarıların algılanıp yorumlanabilmesi ve uygun reaksiyonların gerçekleştirilebilmesi Klinik pratikte bilinç uyanıklıkla eşleştirilir Glascow koma skalası gibi objektif kriterlerle değerlendirilir.

Uyanıklık ARAS (ascending reticular activating system)

Retikulotalamokortikal yolak, serebral kortekse duysal bilginin transtalamik geçişi Extratalamik yolak, beyinsapı ve forebrainden inputlarla korteksi aktive uyanıklık

Farkındalık/ awareness Bilincin içeriği ‘ben’in ve çevrenin farkındalığı -duygular, düşünceler,duyular, hafıza ve diğer major psikolojik işlemlemeler Bilincin içeriği özel kortikal bölgelerle ilişkili Görsel hareketin farkındalığı,V5 Rengin farkındalığı, V4

Bilincin içeriği ile uyanıklığın seviyesinin ilişkisi? - kompleks ve henüz tam olarak çözülememiş -Bilincin içeriği, seviyesinden oldukça bağımsız bir şekilde değişirken bilincin seviyesi büyük oranda bilincin içeriğinden etkilenir. Normalde pozitif bir korelasyon, patolojik durumlarda bozulur

Bilinç Durumları

Bilinç teorileri Davranışcılık İndirgemeci Dışlayıcı Materyalizm Fizikselcilik İşlevselcilik Dışlayıcı Materyalizm

Nörofelsefi bir yaklaşım: Bilincin öznelliği Mekanik ilkelerle çalışan fiziksel bir beyinden bilinç gibi fiziksel olmayan,öznel bir şey nasıl ortaya çıkabilir? Bilinç beyindeki sinirsel organizasyona indirgenebilir mi?

Is Consciousness Accessible to Neurobiological Analysis? /KANDEL Bilinç, zihnin temel bir özelliğidir, beynin bir fonksiyonu olmalıdır ve ilke olarak biz onun sebebi olan nöral döngüleri tanımlayabilmeliyiz. Bilinci empirik bilimlerle test edebilecek bilinç teorilerini geliştirmeden önce onu işlevsel terimlerle tanımlayabilmeliyiz.

Bilinç ben-farkındalığının bir durumu olarak düşünülür. Thomas Nagel ve john Searle’ göre ben farkındalığının üç temel özelliği Öznellik Birlik Yönelimsellik

Günümüzde çoğu zihin filozofları, bilincin beyinin fiziksel özelliklerinden türediği noktasında hemfikirler. 1-)Dennett Bilinçle ilgili bir sorun yoktur. Bilinç, beyinden ayrı bir işlem değildir, beynin asosiasyon bölgelerinin komputasyonel aktivitesinin sonucudur. 2) Francis Crick, Christof Koch, John Searle, Thomas Nagel, Antonio Damasio, and Gerald Edelman Bilinç ayrı bir fenomendir. Öznellik, birlik, yönelimsellik için önce deneyimin nasıl inşa edildiği anlaşılmalı.

Bilinç Colin McGinn; İnsan anlayışının doğasındaki sınırlardan dolayı bilinç empirik çalışmalara açık değil Nagel ve Searle; Bilinç analize açıktır.

Searle, bilinç indirgenemez bir biçimde öznel olduğu için şuanki uyguladığımız bilimin ötesine uzanır. Nagel, Bilinci indirgemeci yaklaşımı sebebiyle metotta önemli bir değişiklik yapmadan, öznel deneyim elementlerini tanımlamadan bilinç tarif edilemez. Öznel bilincin elementer komponentlerinin keşfi biyolojide bir devrimi ve bilimsel düşüncenin dönüşümünü gerektirir.

Searle ve “Biyolojik Doğalcılık” “İndirgemeci-olmayan doğalcı bir bilinç teorisi” Bilinç, beyinin alt-düzey sinirsel aktivitelerin sonucunda ortaya çıkan üst-düzey bir niteliğidir. Dünyadaki diğer olgular gibi nedensel mekanizmalara göre işleyen gerçek ve fiziksel bir olgudur Fakat ona fenomenal karakterini kazandıran “öznellik” ve “niteliksellik” gibi iki temel yapısal özelliğinden dolayı doğal dünyadaki diğer bütün olgulardan ayrılan ontolojik bir varlığa sahiptir. Searle’e göre bilinç, her zaman öznel, niteliksel ve birleşik bir varlığa sahiptir

Crick ve Koch Bilincin analizindeki ilk adım bilincin nöral bağıntılarını (neural correlates of consciousness) bulmaktır. NCC: belirli bir bilinçli algının ortaya çıkması için yeterli olan asgari sinirsel olaylar ve mekanizmalar topluluğu Öznel deneyim ile nöral fenomen arasındaki bağıntıların kanunlarını kurmak

Beynimizdeki süreçler bir yere kadar bilinçsiz, bir noktadan sonra bilince ulaşır. Bilince olanak sağlayan süreçleri bilinçsiz süreçlerden farklı kılan nedir?

Görsel süreçlerle ilgili araştırmalar Duysal input tek başına bilinç oluşturamaz, inputun yüksek seviyede bir yoruma ihtiyacı vardır.

Binoküler rekabet Görsel nöronal aktivasyon görsel farkındalığa yol açar mı? V1 normal görsel algı ve farkındalık için gerekli ama yeterli değil. V1, binoküler rekabette her an dönüşen algıdan etkilenmemişken, ventral yolakta faaliyet artışı

NCC ‘İçerik-temelli’ yaklaşım; ‘Durum-temelli’ yaklaşım: Farklı iki şeyin bilinçli algılarını karşılaştırmaya odaklanır Bilinçte temsil edilen bu ‘içeriğin’ sinirsel bağıntılarını bulmayı hedefler. ‘Durum-temelli’ yaklaşım: Bilinçli ‘durumların’ sinirsel karşılığını bulmaya çalışır. Rüyasız uyku ile uyanıklık durumu gibi birtakım bilinçli durumların karşılaştırılmasına odaklanmaktadır.

Ned Block -‘qualia’ -Chalmers, erişilir bilinçten kastedilen ve bilinçli deneyimlerin çeşitli bilişsel işlevlerini açıklamakla alakalı olan sorunları ‘kolay sorunlar’ (easy problems), bu bilişsel işlevler yürütülürken onlara neden fenomenal bir boyutun eşlik etmesi gerektiğiyle ilgili sorunu ise ‘zor sorun’ (hard problem) olarak tanımlar

NCC arayışına, çoğunlukla bilinç kavramının kullanım farklılıklarından kaynaklanan çeşitli eleştiriler de getirilmiştir. Ned Block, NCC çalışmalarının çoğunun bilincin fenomenal karakterini ihmal ederek erişilir kısımlarına odaklandığını ya da ona öncelik tanıdığını belirtmektedir. John Searle Çalışmaların atomistik karakteri sebebiyle bilincin bütüncül yapısını gözden kaçırdığını iddia eder. Bilincin fenomenal doğası göz önüne alındığında çalışmaların çok dar bir çerçeve içinde sürdürüldüğü görülmektedir.

NCC çalışmalarında bilinçli bir deneyimin içeriği ile ona karşılık gelen sinirsel sistemin içeriği arasında doğrudan nedenselliğe dayalı bir özdeşlik değil yalnızca bağıntı ilişkisi kurmaktadır Chalmers, Elde edilen verilerden yola çıkarak bilincin fenomenal karakteri hakkında bir çıkarımda bulunmak mümkün değildir. Böyle bir çıkarım yapabilmek için bağıntı araştırmalarının kendisinde mutlaka bir ‘sistematikliğin’ bulunması gerektiğini belirtir.

Teşekkürler…

kaynaklar Alıcı, T., (2012). Gerçek bir Yanılsama Bilinç. Metis Yayınları Cavanna, A, Shah, S., Eddy, C., Williams, A., Rickards, H. (2011). Consciousness: A neurological Perspective. Behavioral Neurology. 24. 107-116. Kandel, E., Schwartz, J., Jessel, T., Siegelbaum, S., Hudspeth, A. (2013). Principles of Neural Science.383-389 Süzgün, E., (2010). Bilincin Gizemi: Sorunlar ve Teoriler. Hayatsağlık Sağlık ve Sosyal Bilimler Dergisi. 1. 18-25. Zeman, A., (2006). Bilinç Kullanım Kılavuzu. Metis Yayınları