MODÜL 1 Yeraltı Suları Yönetim Planlaması: Yönetişim ve Karakterizasyon

Yeraltı Suyu Yönetim Planlaması Yönetişim RBMP’ları – Yapı, bütün olma, yasal statü Toplumsal danışma, paydaşların dahil edilmesi Nehir Havzası Bölgelerinin Karakterizasyonu – GD 26 Yeraltı su kütlelerinin belirlenmesi Ciddi baskı ve ektilerin belirlenmesi Korunan alanlar İzleme– GD 15 Yeraltı suyu izlemesi Korunan alanların izlenmesi Yeraltı Su Statüsü ve Eğilim Değerlendirmesi – GD 18 RB’lerin Belirlenmesinde Zamansal ve Mekansal Ölçek Referans ve faydalı linkler

Avrupa Su Çerçeve Direktifi’nin Kilit Unsurları Tüm su, yüzey suyu ve yeraltı sularının bütüncül biçimde korunması 2015’e kadar iyi kalitenin (“iyi statüsü”) elde edilmesi Nehir havzalarına dayalı entegre su yönetimi Emisyon kontrolleri ve su kalitesi standartları için birleşik yaklaşım, bununla birlikte özellikle tehlikeli maddelerin ortadan kaldırılması Ekonomik araçları: ekonomik analiz ve dikkatli su kullanımını teşvik amacıyla fiyatların doğru belirlenmesi Vatandaş ve paydaşların konuya dahil edilmesi: toplumsal katılım

Çevresel hedef ve istisnalar Direktif’in çevresel hedefleri çok çeşitli olmakla birlikte aşağıda yer alan unsurları kapsamaktadır (detaylar için 4.maddenin 1.paragrafına bakınız, (a) yüzey suları, (b) yeraltı suları ve (c) korunan alanlar): Hiçbir yüzey ve yeraltı su kütlesi statüsünde ve koruma, iyileşme ve restorasyonda kötüleşme olmaması 2015’e kadar iyi statüsünün elde edilmesi, örneğin yüzey suları için iyi ekolojik statü (veya pontasiyel) ve iyi kimyasal statü ve yeraltı suları için iyi kimyasal ve iyi sayısal statü Yüzey suları için öncelikli madde kirlenmesinde progresif azalma ve öncelikli tehlikeli maddelerin ortadan kalkması ve yeraltı sularına kirletici girdisinin engellenmesi ve sınırlanması Yeraltı sularında kirleticilerin artma eğilminin geri çevrilmesi Topluluk mevzuatında yer alan korunan alan standart ve hedeflerinin elde edilmesi

Issues/opportunities Fact Sheets/Media Demos/Workshops Scientific Papers Concepts Products/Processes RBMP “A process that promotes the coordinated development and management of water, land and related resources in order to maximize the resultant economic and social welfare in an equitable manner without compromising the sustainability of vital ecosystems.” Global Water Partnership The Global Water Partnership defines IWRM as [read definition from graph]. It considers the integration of HUMAN as well as NATURAL systems and is not JUST about managing water and land resources on the landscape but is also about REFORMING and ENABLING human systems and PEOPLE to reap benefits from those resources without unreasonably compromising them. It is a highly consultative process which engages multi-stakeholders and multi-agencies in watershed planning and implementation activities. Anyone who can influence, or is influenced by, the water should be represented in the process.

RBMP “Hayati ekosistemlerin sürdürülebilirliğini tehlikeye atmadan, sonuçta elde edilecek ekonomik ve sosyal faydanın maksimize edilmesini sağlayacak biçimde su, toprak ve bağlantılı kaynakların koordineli gelişim ve yönetimini teşvik eden bir süreç” (GWP TEC Paper 4, 2000) - Temiz su, yaşamın sürdürülebilmesi, kalkınma ve çevre için hayati olan ancak, sonlu ve hassas bir kaynaktır. - Su geliştirme ve yönetimi, her düzeyden kullanıcı, planlayıcı ve politika yapıcıları dahil eden, katılımcı bir yaklaşıma dayalı olmalıdır. - Su konusunda önlemler, yönetim ve koruma bağlamında kadınlar merkezi bir rol üstlenirler. - Su, her türlü kullanım biçiminde ekonomik bir değer taşır, dolayısıyla da ekonomik bir değer olarak algılanmalıdır. - Sonuç olarak RBMP, su kaynakları yönetimine disiplinler arası bir yaklaşımla bütün sosyal, ekonomik ve çevresel unsurları dahil etmektedir. RBMP considers relationships between water and land use, between ground water and surface water, between water quality and quantity, between natural sciences and social sciences (Bauer, 2003). IWRM includes the water cycle, river basins, watersheds, aquifers, water quality and quantity, both surface water and ground water sources. IWRM recognizes inter-dependencies between the water resource and ecological systems. IWRM considers the inter-actions of water systems with other systems, such as land systems, environmental systems, social interactions, and other systems such as economic development (e.g. society uses river systems to generate hydroelectricity and for waterway transportation, water is used as an input to food and non-food manufacturing and in industrial production, water is used as a cleaning agent for agricultural production, food processing and industrial operations, wastewater and/or by-products from citizens and industry may contaminate natural water systems or the environment, etc.). Carl J. Bauer in: Marketing Water, Marketing Reform,2003 Accessed: June 28, 2005 http://www.rff.org/Documents/RFF-Resources-151-Marketingwater.pdf

Gelecekteki planlama dönemlerinde dikkate alınabilecek kilit unsurlar

Yeraltı su yönetişimi: farklı düzey ve sektörlerle ilişki

Yönetişim Güçlendirilmiş yeraltı suyu miktar ve kalite izleme, modelleme ve veri paylaşım mekanizmaları aracılığıyla bilimsel tabanlı politika oluşturma – araştırma grupları ve uluslararası kuruluşlarca desteklenmekte; Varolan kaynaklar dikkate alınarak, yasal düzenlemelerin yürürlüğe alınması ve uygulanmasıyla, destekleyici bir ortamın yaratılması, Özellikle uygun teşvik (her zaman mali anlamda değil) ve katılım düzenlemelerine ihtiyaç duyan en alt uygulama düzeyinde, su kullanımı planlama, uygulama ve yeraltı suyu yönetişim gözden geçirmesine kullanıcı katılımının desteklenmesi.

Yönetişim Yeraltı su yönetişimine, su tasarrufu (talep yönetimi), ortak kullınım ve akifer besleme yönetiminin (MAR), kaynak sürdürülebilirliği sağlamak amacıyla dahil edilmesi; Özellikle yüzey suyu yönetimi, arazi kullanım planlaması, tarım ve enerji politikaları kapsamında, ulusal düzeyde ilgili sektörler arasında politika koordinasyonunun sağlanması.

Nehir Havzası Bölgelerinin Karakterizasyonu – GD 26 WFD, Madde 5 1. “…her nehir havzası bölgesi için…: Karakterizasyon analizi .... Ek II uyarınca... yeraltı suyu statüsü üzerinde insan faaliyetleri etkisinin gözden geçirilmesi” 2. “… gözden geçirme/güncelleme 2013… ve sonra her 6 yılda bir.”

WFD – Karakterizasyon Gerekleri Ek II – Ön-Karakterizasyon Bütün yeraltı su kütleleri … analiz… belirleyecektir Yeraltı su kütleleri konum ve sınırlarını baskılar Yaygın + noktasal kaynak - kirlenme Çekim + suni besleme Üst stratanın genel karakteri Doğrudan bağımlı yüzey suyu – veya karasal ekosistemler  Risk Değerlendirmesinin Temeli

WFD – Karakterizasyon Gerekleri Annex II – Further Characterisation Yeraltı Su Kütleleri – risk altına olanlar – (Ek II, 2.2, 2.3) Sınır aşan Yeraltı Su Kütleleri– (Ek II, 2.3) 2.2: …gerekli olan hallerde, bilgi: örn: Jeolojik karakterizasyon, birimler….. Hidrojeolojik karakterizasyon, iletkenlik, …. … 2.3: … gerekli olan hallerde Su çekim noktaları Su çekim oranı, …

Kavramsal Modeller Kavramsal modeller, incelenmekte olan hirdojeolojik sistemlerin basitleştirilmiş birer temsili veya çalışma tanımlarıdır

Kavramsal model geliştirmede temel noktalar Temel özellikler Kapsam ve cevaplanması gereken sorular – detayların belirlenmesi amacıyla İlgili alanın belirlenmesi Yatay ve dikey yapı birimlerinin belirlenmesi (hidrojeolojik birimler) Arazi kullanım dağılımı Parametreler/sayısallaştırma Hidrolik, jeo-kimyasal ve hidrokimyasal parametrelerin tanımlanma ve sayısallaştırılması Düşük kinetikli süreçlerin dikkate alınması (çözülme süreci, sature olmamış bölge akışı, yüzey şartlarında değişim, iklim değişiklikleri) En önemli iklim ve sature olmamış bölge parametrelerinin tanımlanması. Belirsizlik yönetimi Verilerin temsili olduğu yerlerde olası belirsizlik ve değişkenlik değerlendirilmesi. Kavramsal modelin değerlendirilmesi Basit bir modelle başlama ve performansı analiz etme Basit model yeterli olmadığı durumlarda daha karmaşık modeller geliştirilmesi.

Yeraltı Su Kütlelerinin Belirlenmesi Direktif ilgili hedeflerinin elde edilmesi sağlanmalı. Aşağıda yer alanlar açısından homojen olunması gerekmemektedir: Doğal karakter, Kirletici yoğunlukları, Kendi içinde seviye değişimleri. Sayısal ve kimyasal statünün uygun biçimde tanımlanması sağlanmalı.

Yeraltı Su Kütlelerinin Belirlenmesi (GD 2) Akiferlerin belirlenmesi Geçici olarak, yeraltı suyu akışının olduğu jeolojik sınırların belirlenmesi Aşağıda yer alanlarla alt bölümlere ayrılma 1. Jeolojik sınırlar 2. Yeraltı suyu yükseklikleri 3. Akışkanlık Yeraltı su kütlesi olarak teyid edilmesi Bu düzeyde yeraltı su kütlesi statüsü uygun biçimde belirlenebilir mi? Hayır Evet Ek II.2 karakterizasyon ve Madde 8 izleme kullanılarak tekrar eden güncelleme

Korunan alan gereklerinin karşılanması Kimyasal ve Sayısal Statü, ilişkili ekosistem risklerinin değerlendirilme gerekleri aracılığıyla korunan alan uygulaması. Madde 7.3’ün yerine getirilmesi (İçme Suyu Koruma Alanı hedefi), iyi yeraltı suyu kimyasal statüsü elde etmek için gerekli unsurlardan birisidir. İçme suyu çekim alanlarına ilişkin risk değerlendirmesi – su toplama alanında bütün girdi, yeraltı su karakterizasyonuna (jeohidroloji ve kimya) ilişkin verilerin analiz edilmesi.

GW – GD 15 için İzleme Rehberi 5 SAYISAL İZLEME 5.1.1 Parametrelerin izlenmesi 5.1.2 İzleme yoğunluğunun belirlenmesi 5.1.3 İzleme sıklığı 6 KORUNAN ALAN İZLEMESİ 6.1 İÇME SUYU KORUMA ALANI İZLEMESİ 7 ÖNLEME VE İZLEMENİN SINIRLANMASI 8 İZLEME VERİLERİ KALİTESİNİN SAĞLANMASI 8.1 KALİTE GEREKLERİ 8.2 KALİTE KONTROL 9 ÖRNEKLEME VE ANALİZ YÖNTEMLERİ 10 RAPORLAMA 4 CHEMICAL STATUS AND TREND MONITORING 4.1 DESIGN OF THE SURVEILLANCE MONITORING PROGRAMME 4.1.1 Selection of surveillance monitoring determinands 4.1.2 Selection of representative surveillance monitoring sites 4.1.3 Monitoring frequency 4.2 DESIGN OF THE OPERATIONAL MONITORING PROGRAMME 4.2.1 Selection of operational monitoring determinands 4.2.2 Selection of representative operational monitoring sites 4.2.3 Monitoring frequency 3 GENERAL PRINCIPLES 3.1 CONCEPTUAL MODELS AS BASIS FOR MONITORING 3.2 AQUIFER TYPES 3.3 GROUPING OF GROUNDWATER BODIES 3.4 INTEGRATED MONITORING 3.5 NETWORK REVIEW AND UPDATE

İzleme hedeflerinin gözden geçirilmesi 1) Results will support characterisation in future RBMP cycles 2) Assumes new Groundwater Directive will require DWPA objectives to he met for good status

İzleme Programı Tasarımı Madde 5, yeraltı suyu karakterizasyon ve risk değerlendirme prosedürü ve kavramsal model/anlama Yeraltı suyu için temsili olacak izleme ağının oluşturulması Yeraltı su kütlesinin genel durumunu etkileyen olaylara odaklanılması Yerel ölçekli kirlenme süreci: yetkili kurumların farklı izleme çalışmalarının hedefleri T ve x evrimi çevresel hedefleri etkilemediği sürece, yerel etkilerin göz ardı edilmesi İzleme sahalarının belirlenmesi ve uygun alan yoğunluğunun seçilmesi için yeraltı su sisteminin üç boyutlu yapısı ve mekan ve zamansal değişimlerin dikkate alınması Varolan sayısal ve/veya kalite verileri (uzunluk, frekans, parametre dağılımı) Varolan saha ve su çekim rejimlerinin yapı karakteri Yeraltı su kütlesi ölçeğine kıyasla varolan sahaların mekansal dağılımı Uzun dönemli erişim, güvenlik ve sağlık gibi unsurlarla ilişkili pratik uygulamalar Uygun izleme sahası türleri: izleme hedeflerinin anlaşılması ve yeraltı suyu akış süresi ve/veya yaşının anlaşılması Entegre izleme: varolan izleme ağlarına ait uygun bileşenlerin kullanılmasıyla maliyet etkin izleme yapma ve entegre yeraltı ve yüzey su ağları kullanma

İzlemenin temeli olarak kavramsal modeller Bölgesel kavramsal model – bir izleme ağı/noktası oluşturma ihtiyacını ve verilerin nasıl kullanılacağını belirleyen faktörlerin yeraltı su kütlesi ölçeğinde anlaşılması; Yerel kavramsal model – bireysel izleme noktalarında, hem kimyasal hem de sayısal anlamda, davranışları etkileyen yerel faktörlerin anlaşılması.

Kavramsal Model – İzlemenin Temeli

Soru Aşağıdakilerden hangisi Kavramsal Modellemenin temel unsurlarından birisi değildir? Parametreler / sayısallaştırma Hidrolik, jeokimyasal ve hidrokimyasal parametrelerin tanımlanması Belirsizliklerin yönetimi Yeraltı suyu değişkenlerinin tanımlanması

MODÜL 1 Yeraltı suyu yönetim planlaması: Statü ve Eğilim Değerlendirmesi

Arka Plan Yeraltı Su Statüleri ve Eğilim Değerlendirmesi – GD 18 WG C Yeraltı Suyu halihazırdakı faaliyetleri – Alt Gruplar « Statü uygunluğu ve eğilimler » Görev: TV Yeraltı Su Direktifi (GWD), Madde 3 (« yeraltı suyu kimyasal statüsü değerlendirme kriterleri ») BRIDGE sonuçlarına dayalı olarak GWD çevresel hedefleri / koruma reseptörleri Madde 3 ve4 (statü değerlendirmesi) Yüzey suyu Yeraltı Suyuna Bağlımlı Karasal Ekosistemler (GWDTE) İnsan kullanıcılar Madde 5 (eğilimler) Yeraltı suyu « kendisi »  (Yuzey suyu, GWDTE, insan kullanıcılar) Madde 6 (önle veya kısıtla)  Yeraltı suları için tam koruma

Yasal Çerçeve: GWD (2006/118/EC) Temel hedef ve gerekler Yeraltı Suları Kaleti Standartları (GW-QS) Eşik değerler (TV): 2015 hedeflerine ulaşılmasını engelleyecek risk parametreleri NO3 ve/veya ilgiliyse pestisitler dahil Minimum listenin dikkate alınması Madde 3 ve 6 arasındaki bağlantılar Madde 3 Madde 6 Büyük ölçek (Yeraltı Su Kütlesi - GWB) Yerel ölçek (Yeraltı Suyu) Tüm Yeraltı Su Kütlesine Uygulama (‘eşik değerler’) Farklı “Uyum Noktalarına (POC)” uygulama (‘sınır değerler’) Kriter: Yüzey suları, GWDTE, insan kullanıcılar, tuzlu veya diğer ihlaller Yüzey suları, GWDTE, insan kullanıcılar (gelecek kullanımlar dahil), tuzlu veya diğer ihlaller, materyal mülk, imkanlar Source: A. Blum; WG C meeting Berlin 07

Arka Plan Eşik değerler için gerekli ölçek Program ve revizyon 3 olası seviye (madde 3.2) Ulusal, Nehir bölgesi, GWB Sonuç: GWB = eşik değerler için yönetim planında raporlanacak izin verilen en düşük ölçek  GWB heterojenliği ara değerler (kriter değerleri) ve uygun inceleme aracılığıyla dikkate alınma durumunda Program ve revizyon Kilit tarihler (madde 3.5) 22 Aralık 2008’e kadar erişilecek eşik değerler 22 Aralık 2009’a kadar RBMP’de yayınlanacak eşik değerler Revizyon (madde 3.6) RBMP’de raporlanacak bilgi Sınır aşan GWB Source: A. Blum; WG C meeting Berlin 07

Reseptörlerin Belirlenmesi Yüzey sularıyla ilişkili yeraltı suları Nehirler, Göller Geçiş, Kıyı Suları Karasal ekosistem ve sulak alanlara bağımlı Yeraltı Suları / bataklıklar / yeraltı suyuyla beslenen turbalık İnsan kullanımı (içme suyu, sulama, sanayi kullanımı, tarım, …)

Doğal Seviye Yeraltı Suyu Direktif uyarınca bütün yeraltı su kütleleri (sığ ve derin) için doğal seviyelerin belirlenmesi (Madde 2.5), “doğal seviye”, bir yeraltı su kültesinde yer alan, el değmemiş şartlara kıyasla hiç veya çok az antropojenik değişime denk gelen, madde konsantrasyonu ve gösterge değeri anlamına gelmektedir. Bazı parametre ve bazı yeraltı su kütleleri için doğal seviyeler çok yüksek olabildiğinden, statü ve eğilim değerlendirmelerinin ilk adımı olarak söz konusu doğal seviyelerin belirlenmesi büyük önem taşımaktadır.

Eşik Değer Belirleme Yöntemi İlk Adımlar Statü değerlendirmesi için geçerli kriterler nelerdir? - Yeraltı suları ve ilgili sucul ve bağımlı karasal ekosistemler arasındaki ilişki boyutu ne kadardır - Varolan ve potansiyel yasal kullanım arasındaki çakışma Bir su kütlesinin kimyasal statüsünü belirleyen parametreler nelerdir? Yeraltı su kütlelerinin WFD çevresel hedeflerine erişimini risk altına alan bütün kirteticiler Geçerli bütün parametreler için, doğal seviye bilgileri dahil, bütün hidrojeolojik karakterlerin değerlendirilmesi Source: A. Blum; WG C meeting Berlin 07

Eşik Değer Belirleme Yöntemi EQS = Çevresel Kalite Standardı AF= Azaltma Faktörü DF= Seyreltme Faktörü AF ve DF, Üye Ülke tarafından belirlenir. Verilerin yetersiz olması durumunda, AF=DF=1 İlgili kriter seçimi Dikkate alınacak 2 kriter Çevresel kriterler Kullanım kriterleri Yeraltı suyu tüm yüzeyine kıyasla yüzeyi önemli olan yasal kullanımların seçimi Koruma amacı Tuzlu müdahele Yüzey suları GWDTE İçme suyu Sanayi Tarım Diğer… İlgili bütün reseptörler için bir Kriter Değeri (CV) belirlenmesi CV1= BL CV2= EQS*AF2/DF CV3 CV4= DWS CV5 CV6 CVİ… Eşik değerlerin, ulusal strateji ve risk değerlendirmesi ışığında belirlenmesi CVi doğal seviye (BL) kıyaslaması Eğer CVi ≤ BL, o zaman TVi = BL Eğer CVi > BL, o zaman BL < TVi ≤ CVi TV1 TV2 TV3 TV4 TV5 TV6 En sert eşik değerlerlerin belirlenmesi

Raporlama Gerekli Bilgi Raporlama Ölçeği Genel Bilgi   Gerekli Bilgi Raporlama Ölçeği Genel Bilgi Risk altındaki yeraltı su kütlesi miktarı National Belirlenen riskle ilişkili ve göstergesi olabilecek parametreler listesi Her parametre için konsantrasyon alanı Risk altında olan her yeraltı su kütlesine ilişkin bilgi Büyüklük Yeraltı su kütlesi veya kütleler grubu Yüzey suları ve GWDTE ile ilişki Bir riskten sorumlu bütün parametreler için eşik değerler NBL (doğal parametre durumunda) Çevresel kalite hedefleri ve diğer standartlar Toksikoloji, eko-toksikoloji, kalıcılık, biyo-akümülasyon ve kirletici dağılımı hakkında bilgi Kullanım kriterleri içme suyu standartları ve suluma standartları gibi ilgili kullanım tabanlı standartlardır. Eşik değer karşılığında bir izleme noktası uygunluğu değerlendirilecekse, değerlendirme çekim noktası olmayacaktır. Eşik değer belirlemede seyrelme ve azalmanın dikkate alınması uygun olacaktır..

Yeraltı suyu kimyasal statü belirlemesi

İyi bir Sayısal Statü Tanımı Varolan yeraltı su kaynağı uzun dönemli, ortalama çekim oranını geçmemeli Antropojenik su seviyesi değişimleri Hiçbir ilişkili yüzey su kütlesinde, 4.madde hedeflerine ulaşılmasını engelleyecek, ciddi bir kimyasal ve/veya ekolojik azalma olmaması Yeraltı sularına bağımlı karasal ekosistemlerde ciddi bir zarar olmaması Tuzla veya diğer bir müdahelenin olmaması

Bir bütün olarak Yeraltı Su Kütlesi kimyasal statü genel değerlendirmesi Ağırlıklı bir yaklaşım, hem yeraltı su kütlesi hem de izleme ağı tasarımında kavramsal modelin dikkate alınmasına yardımcı olabilir (örneğin, baskı, hassasiyet, etki durumu). ** Yeraltı Su Direktifi, Madde 4 (5) uyarınca devam

Okuma Kaynakları – Teknik Raporlar Yeraltı Suları konusundaki CIS Çalışma Grubu tarafından oluşturulan Teknik Raporlar (TR) : Yeraltı Su Eğilimleri (TR No 1) Yeraltı Su Karakterizasyonu (TR No 2) Yeraltı Su İzlemesi (TR No 3) Yeraltı Suyu Risk Değerlendirmesi (TR No 4) Akdeniz’de Yeraltı Suyu Yönetimi (TR No 5) Yeraltı Suyuna Bağımlı Karasal Ekosistemler (TR No 6) Yeraltı Suyu Direktifi (2006/118/EC), EK I – II’ye ilişkin Önerileri (TR No 7)

Destekleyici Araştırmalar BRIDGE projesi (Yeraltı Suları Eşik Değerleri Belirlenmesi için Doğal Kriteler) – ortak bir yöntem geliştirilmesi için tasarlandı UNESCO’nun Uluslararası Hidroloji Programı’yla (IHP) işbirliğinde ve WFD CIS altında Yeraltı Su Çalışma Grubu Uluslararası Hidrojeoloji Derneği (IAH), Eurogeosurveys, Avrupa Su Derneği (EWA), Uluslararası Yeraltı Su Kaynakları Araştırma Merkezi (IGRAC)

BRIDGE projesi

FOCUS yeraltı su senaryoları http://focus.jrc.ec.europa.eu/gw/index_with_doc.html Tier 1 AB düzeyi sızdırma potansiyeli değerlendirmesi amacıyla, bir arada AB’deki tarımı temsil eden, iklim, toprak ve ürün düzeyindeki dokuz standardın kombinasyonu.

Soru Doğal Seviyeyi tanımlayın Yüzey sistemine hiçbir akış bağlantısı olmayan kritik yeraltı su seviyesi Akiferde maksimum depolamayla yüzey suyu eşik değeri bir yeraltı su kültesinde yer alan, el değmemiş şartlara kıyasla hiç veya çok az antropojenik değişime denk gelen konsantrasyon Değişimi olmayan yüzey su sistemleri konsantrasyonu

soru Eşik Değer belirlenmesi için kullanılan kriteri seçiniz Çevre ve kullanım Çevre ve su Çevre ve kirlilik Çevre ve atık