BAHÇE BİTKİLERİNİN ÇOĞALTILMASI

Çoğaltma Nedir ? Yeni bağ, meyve bahçesi, sebze bahçesi kurmak ya da iç ve dış mekan süs bitkileri elde etmek amacı ile tohum, fide ve fidan üretmek üzere yapılan çalışmalardır.

BAHÇE BİTKİLERİNİN ÇOĞALTILMASI 1. GENERATİF ÇOĞALTMA: Eşeyli Çoğaltma : Materyali: TOHUM 2. VEGETEATİF ÇOĞALTMA: Eşeysiz Çoğaltma : Materyali: Vegetatif organlar

TOHUMLA (EŞEYLİ) ÇOĞALTMA Tohum Nedir ? Tozlanma ve döllenme sonucunda meydana gelen ve yeni bir bitkinin oluşması için gerekli organları (embriyo) taşıyan tohum taslağıdır. Tohum tozlanma ve döllenme ürünü olduğu için, bir tohumun çimlenerek oluşturduğu yeni bitki, anaya, babaya ya da her ikisine benzeyebileceği gibi her ikisine de benzemeyebilir.

TOHUM İLE (GENERATİF) ÇOĞALTMA Açıkta tozlanan ve döllenen bahçe bitkilerinde tohum heterozigot kalıtsal yapıya sahiptir. Yani tohumdan elde edilen birey tohumu meydana getiren ebeveynlerinden farklı karakterlere sahip olmaktadır. Heterozigot kalıtsal yapıya sahip tohumların çoğaltmada kullanılması genetik açılım ile sonuçlanır. Tohumun bireyleri birbirlerine ve ebeveynlerine benzemez. Çok yıllık Bahçe Bitkilerinin bazılarında tohum ile çoğaltma tercih edilmez: Genetik açılım vardır. Çekirdeksiz çeşitlerin çoğaltmada kulanılmak üzere tohum oluşturabilme durumları yoktur (Muz, Çekirdeksiz Turunçgiller, Çekirdeksiz üzümler) Bazı türlerde oluşan tohumlar çimlenme gücünde değildir.

Hangi Bahçe Bitkileri Tohumla Çoğaltılamaz? Kalıtsal yapıları heterozigot olan çeşitler doğrudan tohumla çoğaltılamaz. Asma, Zeytin, İncir, Nar, Ayva dışındaki meyve türleri ile odunsu çok yıllık süs bitkilerinin çoğunluğu bu gruptadır.

Hangi Bahçe Bitkileri Tohumla Çoğaltılır? Tohumla çoğaltma en ucuz ve kolay çoğaltma yöntemidir. Kalıtsal yapıları homozigot olan çeşitler tohumla çoğaltılabilir. Eşeysiz olarak çoğaltılabilen patates, enginar, sarımsak ve nane gibi türlerin dışındaki tüm diğer sebze ve çiçek türleri tohumla çoğaltılır. Türler içindeki çeşit farklılığının önemli olmadığı çok yıllık süs bitkileri (kozalaklılar başta olmak üzere yaprağını dökmeyen veya döken ağaç ve ağaççıklar) ile meyve çöğür anaçlarının çoğaltılmasında da tohum kullanılır.

TOHUMUN YAPISI int Tohum kabuğu embriyo endosperm tç zg

Tohumun çimlenmesi kökçük ve çenek yaprakların gelişmeye başlamasıdır.

Tohum Kalitesi Dış Özellikler Tohumun rengi, şekli, iriliği, parlaklığı, kokusu, temizliği ve saflığını ifade eder. İyi bir tohumlukta çeşit saflığı en az %95-98, yabancı madde oranı ise en çok %2-5 olmalıdır.

Tohumun canlılığını ve gücünü ifade eder İç Özellikler Tohumun canlılığını ve gücünü ifade eder Tohumun Canlılığı: Çimlendirme testleri ile belirlenir. Çimlenme oranı(%): Uygun koşullarda belirli bir süre sonunda çimlenen tohumların oranı. Çimlenme hızı: Belirli orandaki (örneğin %50) tohumun çimlenmesi için geçen süre. Tohum Gücü: Çıkış testleri ile laboratuvarda belirlenir, ancak ortam olarak kum kullanılır. Çıkış oranı ve hızı belirlenir.

Ticari Sebze Tohumu Üretimi Islahçı Kuruluş (Kamu veya Özel) Islah (Yeni Çeşit) Kayıt Altına Alma (Tescil) Elit Tohum Anaç Tohum Üretici Kuruluş Sertifikalı Tohum Üretici Kuruluş Üretici

Tohumlarda çimlenmeyi etkileyen faktörler: Tohumun canlılığı Emriyo iyi gelişmiş olmalı, endosperm dokusu yeterli olmalıdır. 2. Çevre koşulları Su, Sıcaklık, Işık (Işık isteği olan az sayıda tür vardır. Bunların yüzlek ekilmesi önemlidir) 3. Tohumun dinlenme isteği Çok yıllık bahçe bitkilerinde soğukta nemli katlama yapılır. Sebze türlerinde ise hasattan sonra kurutulan tohumların kuru koşullarda muhafazası sırasında dinlenme ortadan kalkar.

Muhafaza Koşulları Sıcaklık: Kısa süreli muhafaza için 10oC, uzun süreli muhafaza için 0-5oC uygundur. Nem: Ticari tohumlar için %35, 6-12 ay gibi kısa süreli muhafaza için %50-60 olabilir.

VEJETATİF (EŞEYSİZ) ÇOĞALTMA Bitkilerin sürgün, dal, kök, yaprak, özelleşmiş veya değişikliğe uğramış kök ve gövde parçaları ve sürgün ucu meristemleri kullanılarak yapılan çoğaltmadır.

Eşeysiz Çoğaltma Yöntemleri Çelik ve daldırma ile çoğaltma Aşı ile çoğaltma Özelleşmiş ya da değişikliğe uğramış kısımlarla (yumru, soğan, kol ve kök sürgünleri) Doku kültürü ile çoğaltma Apomiktik tohum kullanarak çoğaltma

ÇELİKLE ÇOĞALTMA Çelik Nedir ? Sürgün ve kök oluşturarak yeni bir bitki oluşturma yeteneğine sahip eşeysiz (vejetatif) (sürgün, dal, kök, yaprak) bitki parçalarıdır. Bu beden parçalarıyla yapılan eşeysiz çoğaltmaya da “çelikle çoğaltma” denir.

ÇELİKLE ÇOĞALTMANIN ÜSTÜNLÜKLERİ Küçük beden parçaları çok sayıda birörnek bitki elde edilir. Ucuz, hızlı ve basit bir yöntemdir ve kültür çeşitleri kendi kökleri üzerinde yetiştirildiğinden aşılama işlemine gerek kalmaz. Anaç-kalem uyuşmazlığı sorunu çözülmüş olur. Ana bitki ile aynı genetik yapıda ağaçlar elde edilir.

Dal Çeliği Tipleri