ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ ve MATERYAL GELİŞTİRME Öğretim Görevlisi Çağatay Akyol

ÜNİTE 1 TEMEL KAVRAMLAR -Eğitim -Öğretim -Öğrenme -İletişim -Etkileşim -Yöntem ve Teknik -Teknoloji -Eğitim Teknolojisi -Öğretim Teknolojisi -Materyal Geliştirme -Öğretimde Teknoloji ve Materyallerin Temel İşlevleri

EĞİTİM Genel anlamda bireyde davranış değiştirme sürecidir. Geniş anlamda bireyin toplum standartlarını, inançlarını ve yaşam yollarını kazanmasında etkili olan tüm sosyal süreçlerdir. Kişinin yaşadığı toplum içinde değeri olan, yetenek, tutum ve diğer davranış biçimlerini geliştirdiği süreçlerin tümüdür. Bireyin yaşadığı toplumda değeri olan yetenek, yöneliş ve diğer davranış örüntülerini kazandığı süreçler toplamıdır. Seçilmiş ve kontrollü bir çevrenin, özellikle de okulun etkisi altında sosyal yeterlik ve en iyi şekilde bireysel gelişmeyi sağlayan sosyal bir süreçtir. Önceden saptanmış ilkelere göre insanların davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkinlikler dizgesidir. Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik değişme oluşturma sürecidir.

ÖĞRETİM Öğrenmenin belli bir amaç doğrultusunda başlatılması, yönlendirilmesi, kolaylaştırılması ve gerçekleştirilmesi sürecine öğretim denir. Öğretim genel anlamda öğrenmeyi oluşturmak üzere bilgi ve çevrenin düzenlenmesidir.

ÖĞRENME Genel anlamda öğrenme, bireyde kalıtımdan bağımsız olarak değişiklik oluşmasıdır. Bu değişiklik bakış açısında, davranışta, algılamada, güdülenmede ya da bunların birleşiminde ortaya çıkabilir. Öğrenme süreklidir. Öğrenme her zaman, doğru olanı öğrenmek değildir. İnsanlar yanlış ve kötü davranışları da öğrenirler.

İLETİŞİM Genel anlamda, iletiyi gönderen ve alan arasında oluşturulan bir alışveriş ilişkisi içinde paylaşılan, ortaklaşa yararlanım ile oluşan bir sürece iletişim denir. Bu süreç, kaynak tarafından iletinin oluşturulup, alıcıya gönderilmesi ile başlar ve alıcının bu iletiyi alıp değerlendirmesi ve uygun tepkide bulunması ile son bulur. İletişim sürecinin incelenmesinde dikkate alınması gereken beş temel unsur vardır. Bunlar: Kaynak İleti (Mesaj) Kanal Alıcı Dönüt

KAYNAK: Bir şeyler iletmek isteyen bireydir KAYNAK: Bir şeyler iletmek isteyen bireydir. Kaynağın görevi, iletinin hedefine yönelik olarak alıcıyı bilgilendiren ya da etkileyen ileti hazırlamaktır. Örnek: Öğretmen (Geleneksel eğitim) İLETİ: Kaynağın iletmek istediği görüştür. Bu görüş, sözcükler ya da resimler gibi semboller de içerebilir. Alıcıya ne kadar çok gerçekçi ya da bildiği semboller verilirse, iletişim süreci o kadar başarılı olur. KANAL: İletiyi iletme aracıdır. İki tür kanal vardır. Bunlar duyusal ve teknolojik kanallardır. ALICI: İletişim sürecinin hedefidir. DÖNÜT: Alıcının gönderilen iletiye verdiği yanıttır. Dönüt iletişim sürecinde kontrol sağlar. Kaynak bu yolla iletişim sürecinin ne ölçüde başarılı olduğu konusunda bilgi alır. Dönüt, ölçüm ya da soru sorma gibi formal ya da informal olabilir.

EĞİTİMDE İLETİŞİM SÜRECİ Kaynak İleti (Mesaj) Kanal Alıcı Öğretmen İçerik Yöntem Öğrenci Dönüt Öğrenci Tepkileri

Öğretmenler üç tür iletişim yönteminden yaralanmaktadırlar. Bunlar: Öğretmen-öğrenci iletişiminin temelinde, öğretmenin yaşantıları yolu ile edindiği düşünce, bilgi, tutum, duygu ve becerileri, öğrenci ile paylaşımı vardır. Öğretmenler üç tür iletişim yönteminden yaralanmaktadırlar. Bunlar: 1- Sözlü İletişim: Temel unsur konuşulan dildir. Alıcıya ulaştırılmak istenen bilgi, duygu ve düşünceler için, sözcük ve diğer sözlü semboller kullanılır. 2- Sözsüz İletişim: Bu tür iletişim, jestler, mimikler ya da ses nitelikleri gibi sunumsal kodlar aracılığı ile gerçekleştirilir. İnsan vücudu sunumsal kodların başlıca taşıyıcısıdır. Bunlar; yönelme, yakınlık, bedensel temas, görünüş, baş hareketleri, yüz ifadeleri, göz teması, konuşmanın sözsüz görünümü olabilmektedirler. 3- Teknolojik Araç ve Gereçler Yardımı İle Yapılan İletişim : Bu tür iletişimde ileti; alıcının duyu organlarına etki yapan optik, mekanik, termik ya da kimyasal uyarıcılardır. Kanal ise, sembol ya da şifre çeşitlerini alıcıya ileten müzik, fotoğraflar ve resimler iletici araç ve yöntemleridir.

İletişimde Empati Bir insanın, kendisini karşısındaki insanın yerine koyarak onu duygu ve düşünceleri bakımından doğru olarak algılamaya çalışmasıdır ÖĞRETMEN İLE OLUMLU İLETİŞİM KURABİLEN, BEKLEDİĞİ İLETİLERİ VE DÖNÜTLERİ ALABİLEN ÖĞRENCİLER OLUMLU DAVRANIŞLARINI ARTIRABİLİRLER

EĞİTİM ile İLGİLİ İLETİŞİM, ÖĞRENCİ ve İÇİNDE BULUNDUĞU ORTAMIN ETKİLEŞİMİYLE İLGİLİDİR. ÖĞRENCİNİN DUYULARI İLETİYE ve İLETİNİN ETKİSİNE YANIT VERDİĞİNDE ALGILAMA SÖZ KONUSU OLUR. ALGI BİREYLERİN KENDİLERİNİN ve DÜNYANIN BİLİNCİNE VARDIKLARI SÜRECE ALGI DENİR. ALGILAMA; BİREYLERİN DUYULARI YARDIMIYLA ÇEVRELERİNDEN ELDE ETTİKLERİ BİLGİLERİ BİR ARAYA GETİRİP DÜZENLEYEREK KENDİLERİ İÇİN ANLAMA KAVUŞTURMALARIDIR. ALGILAMA SIRASINDA, BEYİN ETKİLERİ ALIR ve BUNLARI ANLAMAYA ÇALIŞIR.

YAŞANTI ALANI İletişim sürecinde bir sözcüğün anlaşılması için kaynak ve alıcının bu sözcüğe aynı anlamı vermesi gerekir. Aynı anlamı sağlayan şey, kaynağın ve alıcının ortak yaşantı alanında gerçekleşir. Ortak yaşantı alanı (Dil, kültürel altyapı, eğitim) Kaynağın yaşantı alanı Alıcının yaşantı alanı

YAŞANTI KONİSİ Yaşantı konisi, eğitim teknoloğu Edgar Dale’nin yaşantılarla kavramların oluşumu arasındaki ilişkilerden yararlanarak öğrenme-öğretme sürecinde öğrenci, öğretmen ve eğitimcilere yardımcı olabilmek üzere geliştirdiği bir modeldir.

Yaşantı Konisi Sözel semboller-den edinilen yşt. Göz ya da kulakla Görsel sembollerden edinilen yşt. Gözle Az sayıda duyu organıyla edinilen Başkalarının yardımıyla edinilen Radyo, plak, şerit, resimlerle edinilen yaşantılar Göz ya da kulakla Hareketli resimlerle edinilen yaşantılar Göz ve kulakla Televizyonla edinilen yaşantılar Basitten Karmaşığa Soyuttan Soyuta Sergiler yardımıyla edinilen yaşantılar Bütün duyu organlarıyla Geziler yoluyla edinilen yaşantılar Gösteriler yoluyla edinilen yaşantılar Dramatizasyonla edinilen yaşantılar Çok sayıda duyu organıyla edinilen Kendi kendine edinilen Model ve numunelerle edinilen yaşantılar Doğrudan doğruya edinilen maksatlı yaşantılar

Yaşantı Konisinin Dayandığı İlkeler Öğrenme işlemine katılan duyu organlarımızın sayısı ne kadar fazla ise, o kadar iyi öğrenir ve öğrenmelerimiz o kadar kalıcı olur. En iyi öğrendiğimiz şeyler, kendi kendimize yaparak öğrendiğimiz şeylerdir. En iyi öğretim somuttan soyuta ve basitten karmaşığa doğru gidilendir.

Birbirini karşılıklı etkileme sürecine etkileşim denir. Bu süreç, eğitimde bireyin, çevresiyle ve diğer bireyle sürekli etkileşim içinde olduğunu ortaya koyar. Eğitimde etkileşim süreci, öğrenme yaşantılarının kazanılmasında ve öğretim hizmetinin niteliğini arttırmada en önemi etmenlerden biridir. Derslerdeki başarıyı ve öğretim hizmetinin niteliğini arttırıcı en önemli öğelerin; ipucu, pekiştireç, dönüt, düzeltme ve öğrenci katılımı olduğu vurgulanmaktadır.

Etkileşim şu durumlarda etkili olmak için bir gerekliliktir: Dikkati uyarma Dikkati kazanma Dikkati sürdürme Öğrenme hedefleri hakkında öğrencileri bilgilendirme Bilgiyi temsil etme Soru sorma ve soruları yanıtlama Performans hakkında dönüt sağlama

EĞİTİM SÜRECİNDE DÖRT TÜR ETKİLEŞİM VARDIR AÇIKLAMA AMAÇ ya da ETKİ ÖĞRENCİ-İÇERİK ETKİLEŞİMİ Bilgi ve düşünceleri öğrenciler kendi kendine tartışırlar. Bu etkileşim, yeni bilgiyi hatırlamak için öğrencilere izin veren mevcut bilgiyle bazı ilişkilerini bulmaktır. ÖĞRENCİ-ÖĞRETMEN ETKİLEŞİMİ Eğitimde temsil edilen bilgi ve düşünceler hakkında öğrenci ve öğretmen arasında etkileşimdir. Öğretmenler bu etkileşimi çok istenilir, öğrenciler ise gerekli olarak düşünürler. ÖĞRENCİ-ÖĞRENCİ ETKİLEŞİMİ Öğrenciler eğitimdeki bilgi ve düşüncelerle ilgili diğer öğrencilerle etkileşir. Öğrenciler bu etkileşimin olmadığından şikayet ederler. ÖĞRENCİ-ORTAM ETKİLEŞİMİ Öğrenciler ve öğretmenler, içerikle etkileşmek için teknoloji ile etkileşirler. Eğer etkileşim çok fazla çaba gerektiriyorsa, öğrenme ve etkileşim diğer etkileşimlere göre daha az olabilir.

YÖNTEM ve TEKNİK Yöntemler, öğrencilerin hedeflerine ulaşmasına ya da içeriği içselleştirmesine yardımcı olması için seçilen öğretim işlemleridir. Teknikler ise yöntemleri uygulamaya koyma biçimleridir. Başlıca yöntem ve teknikler; 1- Anlatım 2- Tartışma 3- Alıştırma ve Uygulama 4- Birebir öğretim 5- Keşif 6- Problem çözme 7- Grupla ortaklaşa öğrenme 8- Gösteri 9- Oyun 10- Benzetim

Anlatım: Bu yöntemde, bir kaynak (ders kitabı, teyp, film, öğretmen vb Anlatım: Bu yöntemde, bir kaynak (ders kitabı, teyp, film, öğretmen vb.) bilgileri öğrencilere dramatize eder aktarır ya da anlatır. Bu, tek yönlü bir iletişimdir. Örnek: Kitap okuma, kaset dinleme, video izleme, ders dinleme. Tartışma: Yöntem olarak tartışmada öğrenciler arasında ya da öğrenciler ile öğretmen arasında görüş ve duygu alışverişi yer alır. Tartışma öğretmenin öğrencilerle yakın ilişki kurmasına yardımcı olur. Bazı teknolojiler ve materyaller tartışma için daha uygundur. Örnek: Tepegözle yapılan sunular videoya oranla daha uygundur.

Alıştırma ve Uygulama: Alıştırma ve uygulamada öğrenci yeni becerinin akıcılığını artırmak ya da var olan beceriyi yenilemek üzere tasarlanan bir dizi alıştırma yapar. Alıştırma ve uygulama, matematik konularını çalışma, yabancı dil öğrenme gibi çalışmalarda oldukça etkilidir. Birebir Öğretim: Bir öğretici, bilgisayar ya da basılı bir materyal konuyu sunar, soru ya da problem ortaya atar, öğrencinin yanıtını ister, yanıtı inceler, uygun dönüt verir ve öğrenci istenen yeterlik düzeyini gösterinceye dek alıştırma yaptırır. Okuma-yazma ve matematik öğretimi için oldukça uygun bir yöntemdir. Bu yönteme ilişkin düzenlemeler öğretmen-öğrenci (Sokrat diyaloğu), bilgisayar-öğrenci (Bilgisayar destekli birebir öğretim yazılımı) ve basılı materyal-öğrenci (Dallara ayırma programlı öğretim) şeklinde olabilir.

Keşif: Bu yöntemde , öğrenmeye yönelik araştırma yaklaşımı kullanılır Keşif: Bu yöntemde , öğrenmeye yönelik araştırma yaklaşımı kullanılır. Bu yöntem deneme yanılma yoluyla çözülecek problemleri sunar. Keşif yönteminin amacı katılım yoluyla konunun derinlemesine anlaşılmasını hızlandırmaktır. Örnek: Balonun şişirilmesini izleyen öğrenciler havanın bir ağırlığını olduğunu keşfederler. Problem Çözme: Öğrenci zor bir problemi çözmek amacıyla önceden üzerinde uzmanlaştığı becerileri kullanır. Öğrenci problemi çözerken; problemi açık şekilde tanımlamalı, verileri incelemeli ve çözümler üretmelidir. Öğretmen öğrencilerin durumuna uygun problemler vermelidir. Grupla Ortaklaşa Öğrenme: Çok sayıda araştırma öğrencilerin ekip olarak projeler üzerinde çalışırken birbirlerinden öğrendiği iddiasını desteklemektedir. Grup olarak öğrenciler yalnızca metinleri tartışarak ya da materyal izleyerek değil, aynı zamanda materyal üreterek de ortaklaşa olarak öğrenir.

Gösteri: Gösteride öğrenci öğrenilecek becerinin aslını ya da örneğini ya da bir işlemi izler. Gösteriler video kamera ile kaydedilip tekrar izlenebilir. İki yönlü iletişim ya da öğrencinin dönütli uygulama yapması isteniyorsa öğretmene gerek vardır. Oyun: Oyunlar çoğunlukla öğrencilerin problem çözme becerileri kullanmasını ya da ileri düzeyde yeterlilik gerektiren konu bilgisine uzmanlık sergilemelerini gerektirir.bu özellikle güdüleyici bir tekniktir. Benzetim: Benzetimde öğrenci gerçek yaşamdaki bir durumunun benzeriyle karşı karşıya gelir. Riske girilmeden aslına uygun yaşantı kazanır. Örnek: İlköğretim basamağındaki Fen ve Teknoloji dersindeki laboratuar deneyleri benzetim ile yapılabilir.

TEKNOLOJİ İnsanların sorunlarına yardımcı olacak çözümlerin üretilmesi amacıyla; makinelerin, araçların, materyallerin ve yöntemlerin geliştirilmesi ve uygulanması olarak tanımlanabilir. Teknoloji, bilimin belirlediği kuralların uygulanmasıyla fiziksel doğa üzerinde insanın uzmanlaşmasını sağlamak için tasarlanmış rasyonel bir disiplindir.

Teknoloji Nedir? Bilimin; üretim, hizmet, ulaşım vb. alanlardaki sorunlara uygulanmasıdır. Bilimsel ilkelerin uygulanması etkinliğidir. Bilim ile uygulama arasında bir köprüdür.

Eğitim Teknolojisi: Eğitim ile ilgili kuramların en etken ve olumlu uygulamalara dönüştürülmesi için personel araç, gereç, süreç ve yöntemlerden oluşturulmuş bir sistemler bütünüdür. Öğrencileri, eğitim programlarında belirlenmiş olan özel amaçlara ulaştırma süreciyle uğraşan bilim dalıdır. Eğitim bilimlerinin insanı yetiştirmeye yönelen teknolojisidir.

Öğretim Teknolojisi: İletişim devriminin yarattığı, öğretmen, kitap ve yazı tahtasının yanında öğretimsel amaçlar için kullanılabilecek kitle iletişim araçlarıdır... Öğretim teknolojisini oluşturan araçlar şunları içerir: televizyon, filmler, tepegöz, bilgisayarlar ve diğer donanım ve yazılımlar Daha etkili bir öğretim sağlamak amacıyla, öğrenme ve iletişim ile ilgili araştırmalara dayalı, insan ve maddi kaynakları birlikte kullanarak, öğretme ve öğrenme süreci bütününün belirli özel hedefler açısından sistematik olarak tasarlanması, uygulanması ve değerlendirilmesidir Öğretimde karşılaşılan sorunların bilimsel ilkelere bağlı olarak nasıl çözülebileceğidir.

Eğitim Teknolojisi ve Öğretim Teknolojisi Arasındaki Fark... Öğretim teknolojisi: Öğretimin, eğitimin bir alt kavramı olduğu anlayışına dayalı olarak ve belirli öğretim disiplinlerin kendine özgü yönlerini dikkate alarak düzenlenmiş teknolojiyle ilgili bir terimdir. Meselâ: “fen öğretimi teknolojisi”, “dil öğretimi teknolojisi. Eğitim teknolojisi: “insanın öğrenmesi” olgusunun tüm yönlerini içeren problemleri sistematik olarak analiz etmek, bunlara çözümler geliştirmek üzere ilgili tüm unsurları (insan gücünü, bilgileri, yöntemleri, teknikleri, araç-gereçleri vb.) işe koşarak uygun tasarımlar geliştiren, uygulayan, değerlendiren ve yöneten karmaşık bir süreçtir.

Eğitim teknolojisinin gelişimi Eğitim teknolojisinin çağdaş anlamda gelişimi 1960’lı yıllardan sonra olmuştur. Aslında, bir insanın bildiklerini bir başkasına nasıl öğreteceğini kendine sormaya başladığı andan itibaren eğitim teknolojisi gündeme gelmiştir.

Araç-Gereç kavramları Araç-gereç: Öğretme, öğrenme etkinliklerinde kullandığımız yardımcı kaynaklar araç-gereç ikilisinden oluşur. Araç: Daha çok mekanik nitelikteki yardımcı olup; gereci sunmada vazgeçilmez ögedir. Örnek: Tepegöz, bilgisayar, televizyon Gereç ise; daha çok yazılı basılı nitelikteki yardımcı olup, aracın vazgeçilmez ögesidir. Örnek: Tepegöz asetatı, bilgisayar ve televizyon programları

Araç-Gereçlerin Sınıflaması Görsel Araçlar-Gereçler: Sadece görme duyusuna hitap ederler. Ör: Tepegöz, slayt projeksiyon makinası. (Her türlü basılı-yazılı gereçler, hareketsiz resimler, afişler, slaytlar, film şeritleri görsel gereçlerdir). İşitsel Araçlar-Gereçler: Sadece işitme duyusuna hitap ederler. Ör: Radyo, teyp Görsel- İşitsel Araçlar-Gereçler: Hem görme, hemde işitme duyusuna hitap ederler. Ör: Bilgisayar, televizyon

Araç-Gereç Kullanmanın Faydaları Zamandan ve sözden ekonomi sağlar Belli bir fikrin gözönünde canlandırılmasına yarar Karmaşık fikirleri basite indirgeyerek açıklarlar Öğretimi canlı ve açık hale getirirler Öğrencilerin ilgi ve dikkatini arttırırlar Öğrenme arzusu meydana getirirler Öğretimi zenginleştirirler.

MATERYAL GELİŞTİRME Öğretim teknolojisi ve materyal geliştirme birbirine bağlı kavramlardır. Doğru, güncel ve etkim materyal geliştirme için öğretim teknolojilerinden yararlanılır. Öğretim materyalleri, öğrenme süreci içerisinde öğretmen tarafından değişik ortamlarda öğrencilere sunulan araçlardır. Bu araçlar; Basılı materyaller Fotoğraflar Maketler Ses kasetleri Videolar İnternet sayfaları CD’ler Çeşitli yazılımlar

Öğrenci gereksinimlerini tam olarak karşılayacak hazır materyallerin seçilmesi ve kullanılması gerekmektedir. Eğer bu sağlanamıyorsa, ikinci seçenek olarak var olan materyallerin daha uygun hale getirilip kullanılması gerekmektedir. Ancak bu da olanaklı değilse, son seçenek olarak öğretmenin kendisi materyalleri geliştirebilir. Sınıf ortamında kullanılabilecek teknoloji ve materyallerin başlıcaları şunlardır: Gerçek nesne ve modeller, Yazılı gereçler (kitap, broşür), Görsel basılı materyaller (resim, fotoğraf, tablo, çizim), Çeşitli pano ve tahtalar, Tepegöz ve saydamları, Slaytlar ve film şeritleri Ses öğeleri (kaset, CD, ses çıkaran nesneler), Televizyon ve video, Bilgisayar

ÖĞRETİMDE TEKNOLOJİ ve MATERYALLERİN TEMEL İŞLEVLERİ Öğrenme-öğretme işinin gerçekleştiği alana eğitim alanı denilmektedir. Her basamaktaki okullar, okullarda uygulanan programlar ve programlarda yer alan dersler için farklı eğitim ortamı oluşturulması gerekmektedir. Öğretim teknolojileri ve materyalleri öğrenmenin kalıcı izli olmasını sağlamak bakımından çok önemlidir. Bir öğretme etkinliği ne kadar çok duyu organına hitap ederse öğrenme daha iyi daha kalıcı ve daha izli olmakta, unutma da geç olmaktadır.

Beş Duyunun Öğrenmedeki Yeri Ve Önemi Öğrendiklerimizin... % 83’ü GÖRME % 11’i İŞİTME Yolu İle Öğrenilir % 3.5’u DOKUNMA % 3.5’u KOKLAMA % 1’i TATMA

Öğrenilenlerin Hatırlanması Zaman sabit tutulmak üzere insanlar; Okuduklarının % 10’unu İşittiklerinin % 20’sini Gördüklerinin % 30’unu Hem görüp hem işittiklerinin % 50’sini Söylediklerinin % 70’ini Yapıp söylediklerinin % 90’ını Hatırlamaktadırlar!!!

Eğitim uygulamalarında başlıca üç temel gereksinimi karşılamak için öğretim teknolojileri ve materyal kullanımına başvurulmaktadır: 1- Daha geniş kitlelere eğitim hizmetini götürmek. 2-Var olan eğitim kurumlarındaki öğrenme-öğretme süreçlerini verimli hale getirmek. 3-Öğrenme-öğretme etkinliklerini bireyselleştirmek.

Teknoloji ve materyal kavramlarına eğitimsel açıdan bakıldığında, birçok işlevin olduğu görülmektedir. Bu işlevlerden başlıcaları şunlardır: Öğretme ve öğrenme araç ve gereçleridir. Bilgileri iletir. Gerçekliğin sunumunu sağlar. İletişim araçlarıdır. Nesnelleştirilmiş eğitim sistemleridir. Sembolleştirme araçlarıdır.