ULUSLARARASI VERGİ REKABETİ VE VERGİ REKABETİNİ ÖNLEYİCİ DÜZENLEMELER ÖĞR. GÖR. AYNUR ARSLAN BURŞUK DERS 4

GİRİŞ Teknoloji ve iletişimdeki gelişmelerin ışığında yaşanan küreselleşme süreci ile sermaye hareketleri serbestleşmiş, serbest ticaretin önündeki tüm engeller ortadan kalkmaya başlamıştır. Artık işletmeler sadece yerel bir ülkeler ya da sınırlı bir uluslar arası çerçevede faaliyet göstermek yerine işletmenin faaliyet alanını genişleterek küresel rakiplerle mücadeleye yönelmiştir.

Yabancı Pazarda Faaliyet Göstermek İsteyen Bir İşletmenin Üç Seçeneği Vardır. 1. Üretimi kendi ülkesinde gerçekleştirip farklı ülkelere ihracat yapmak 2. Kendi teknolojisi ve markasının kullanımına izin vererek yabancı firmalarla lisans anlaşması yapmak 3. Doğrudan sermaye yatırımı yapmak Çok uluslu şirketler (ÇUŞ) iki ya da daha fazla ülkede faaliyet gösteren ve birbiriyle bağlantılı iş ilişkisi içinde bulunan işletmeler topluluğu olarak tanımlanır.

ULUSLAR ARASI VERGİ REKABETİ Bir devletin farklı ülkelerde gerçekleşen iktisadi faaliyetleri kendi ülkesine çekmek için uyguladığı vergi politikası ile ilgili bir kavramdır. Bir devletin ulusal ekonomisini geliştirmek için hem ülkesindeki işletmelerin çok uluslu şirketlere karşı rekabet gücünü artırma hem de ÇUŞ’ların yatırımlarını ülkeye çekebilmek için yükümlüler üzerindeki vergi yüklerini azaltması yada kazançlar üzerinden alınan vergiler üzerinde indirime gitmesidir.

ULUSLAR ARASI VERGİ REKABETİNİN ZARARLARI 1. Ancak küreselleşme sonucu sermayenin uluslararasında aşırı hızda serbest hareket etmesi sermayenin vergilendirilmesinde çifte vergilendirme gibi sorunlara neden olmaktadır. 2. Öte yandan küreselleşme süreci ile artan uluslar arası rekabet, devletleri rekabette avantaj sağlamak ve ulusal ekonomiyi güçlendirmek için düşük vergi oranları uygulamaya zorlamıştır. Ülkelerin vergi oranlarını düşürerek girmiş oldukları mücadele dibe doğru yarış olarak nitelendirilir.

3. Vergi rekabeti, vergi oranlarının düşürülmesinin yanında bireylere ya da kurumlara istisna, muafiyet gibi vergi ayrıcalıklarının tanınması ve vergi matrahının genişletilmesiyle de gerçekleştirilebilir. Bu da eşitlik ilkesine ters gelmektedir.

TİEBOUT HİPOTEZİ Tiebout’ a göre insanların serbest hareket edebildiği, vergi miktarının belirli olduğu ve bunun tam olarak bilindiği durumda vergi rekabeti ile kamu kaynakları optimum bir şekilde dağılır. Aynı zamanda vergi rekabetinin özel piyasada kaynakların etkin dağılımını sağlayacağını, insanların yaşayacakları yer seçimini tercih ettikleri kamun hizmetlerine ve yerel vergi oranlarına bakarak tespit edeceğini de belirtir. Bu durumda fazla nüfus çekmek isteyen yerel yönetimler vergilerini indirerek diğer yerel yönetimler arasında meydana gelen vergi rekabeti tüm toplumun refahını artıracaktır. Ancak insanların tam mobil olmaması ve gelir gider kalıpları hakkında tam bilgiye sahip olunamaması bu görüşe eleştiriler getirmiştir.

ULUSLAR ARASI VERGİ REKABETİ UYGULAMA BİÇİMLERİ Uluslararası vergi rekabetinin uygulama biçimleri OECD (Ekonomik Kalkınma Ve İşbirliği Örgütü) ve Avrupa Birliği’nin bu alandaki çalışmaları temel alınarak vergi cennetleri ve tercihli vergi rejimleridir.

VERGİ CENNETLERİ Vergi cenneti, vergilerin hiç olmadığı veya çok düşük olduğu ülke ya da bölge. Ülkedeki vergilendirme oranları diğer ülkelerle haksız rekabet olanağı meydana getirecek kadar düşük oranlarda olabilir. Vergi cenneti ülkeler, çoğunlukla bir ada ülkesi olan, doğal kaynakları az olmasından ötürü fiziksel yatırımlar için elverişli olmayan, bu nedenle daha çok finansal hizmetler portföy yatırımları açısından cazibe ortamı sağlamaya çalışan ülkelerdir. Vergi cennetleri, yabancı yatırımları sadece düşük vergi oranları nedeniyle değil, başka ülkelerde ödenecek ola vergilerden kaçınmayı kolaylaştırdıkları için de yabancı yatırımları çekerler.

VERGİ CENNETLERİ OECD tanımlamasına göre bir ülkeden "vergi cenneti" olarak bahsedebilmek için üç belirleyici etken vardır: Şeffaf düzenlemelerin, herkes için açık ve belirli vergi yasalarının, belirli muhasebe standartlarının olmaması ve denetim faaliyetlerinin gelişmemiş olması Diğer ülkelerle, ülkede faaliyet gösteren firmalara ilişkin bilgi paylaşımında bulunulmaması Ülkede ekonomik anlamda faaliyet gösteren firmalar olmamasına karşın, hukuki anlamda kurulmuş çok fazla firmanın bulunması

TERCİHLİ VERGİ REJİMİ Diğer bir yöntem ise firma içi işlemlerde transfer fiyatlandırması ayarlamalarıyla vergilenebilir gelirin yeniden dağıtılmasıdır. Firmalar vergiden kaçınmaya yarayan; kar paylaşma yöntemleri, firma içi borçlanma, firma içi ticaret, telif hakkı ödemeleri gibi değişik işlemler kullanabilirler. Firmanın yabancı işlemlerinin bulunduğu bir şirketi vergi cennetine yerleştirerek elde ettiği geliri ülkesine getirmeden yeniden dağıtarak kendi ülkesindeki vergi yükünden kurtulabilir.

VERGİ REKABETİNİ ÖNLEMEYE YÖNELİK ÇALIŞMALAR Tek taraflı yapılan çalışmalar: Ulusal sınırları içerisinde vergi oranlarını düşürmek, Vergi düzenlemelerinde yer alan muafiyet ve istisnaları kaldırarak vergi matrahını genişletmek, Zarar verici vergi rekabetini önlemek için kontrol edilen yabancı kurum ve transfer fiyatlandırması gibi düzenlemeler getirmek

OECD’nin Uluslar Arası Vergi Rekabetine Yönelik Çalışmaları İlk olarak 1990’lı yıllarda başlamıştır. Bir ülkenin vergi cenneti olma ölçütleri belirlenmiştir. Buna göre; Düşük oranda vergilendirme ya da hiç vergi almama, Etkin bilgi değişiminin olmaması, Vergilendirme rejiminin yeterince saydam olmaması, Ekonomik faaliyetlerin olmaması(fiziksel yatırımlardan ziyade finansal yatırımların olması

OECD’nin Uluslar Arası Vergi Rekabetine Yönelik Çalışmaları OECD vergi cenneti ülkelerin büyük bir çoğunluğu ile işbirliği yapmıştır. Buna göre; Vergi cenneti ülkeleri, vergi cenneti olma nedenlerini ortadan kaldırma, Bilgi değişimi yapabilecek düzenlemelerin yapılması, Vergi sisteminin saydam olması, Kağıt üstünde şirketlerin kurulmasına izin vermeme, OECD’nin transfer fiyatlandırması kurallarının uygulanması, İstisna, muafiyet gibi vergi avantajlarının azaltılması taahhütlerinde bulunmuşlardır.

Avrupa Birliği’nin Uluslar Arası Vergi Rekabetine Yönelik Çalışmaları Roma Anlaşması ile vergileme konusunda temel ilkeleri belirlemiştir. Gümrük vergilerinin kaldırılması ve ortak gümrük tarifesinin kabulü, devlet yardımları yasağı, eş etkili vergilerin kaldırılması, ayrımcı vergileme ve aşırı vergi iadesi yasağı, çifte vergilendirmenin önlenmesi, vergi uyumlaştırılması gibi ilkeler belirlenmiştir.

Türkiye’de Uluslar Arası Vergi Rekabetine Yönelik Çalışmaları Dolaysız vergi oranları düşürülmüş, İndirim ve muafiyetler azaltılarak vergi matrahları genişletilmeye çalışılmıştır, Kontrol edilen yabancı kurum uygulaması (KEYK); Bağlı şirket karının, dağıtılmamış olsa da ortakların ikamet ettiği ülkede sanki kar payı almış gibi vergilendirilmesidir. Transfer fiyatlandırma düzenlemesi; Bir işletmenin gelir-gider veya kar paylaşımı açısından bağlantılı olduğu ana şirket ve bağlı şirketlerle yada yönetim ve denetim açısından hakim durumda olduğu şirket, iştirak ve şubeleriyle karşılıklı olarak gerçekleştirmiş oldukları mal ve hizmet sunumunda uygulanan fiyatlamadır.

SON