ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

ÇÖZELTİ VE TÜRLERİ Çözeltiler, fiziksel özellikleri her yerinde aynı olan homojen karışımlardır. Bir çözeltide en az iki bileşen vardır. *Çözelti içinde miktarı çok olan bileşene "çözücü", *miktarı az olan bileşene ise "çözünen" denir.

Çözücü ve çözünen; katı, sıvı veya gaz olabilir Çözücü ve çözünen; katı, sıvı veya gaz olabilir. Buna göre çeşitli çözeltiler hazırlanabilir. Diğer bir ifadeyle, katı,sıvı ve gaz bir maddenin katı, sıvı ve gaz bir madde içerisinde homojen olarak dağılmasıyla çözeltiler oluşur. Örneğin;

Örnekler Çözücü Çözünen Örnek Çözelti Sıvı Sıvı Alkollü su (suda alkolün çözünmesi) Sıvı Katı Tuzlu su (suda tuz çözünmesi) Sıvı Gaz Amonyaklı su (suda amonyağın çözünmesi) Katı Sıvı Amalgam (gümüşte civanın çözünmesi) Katı Katı Alaşımlar: Pirinç (bakırda çinkonun çözünmesi) Katı Gaz Palladyumda hidrojenin çözünmesi Gaz Gaz Hava: Azotta oksijenin çözünmesi Analitik kimyada genellikle sıvı-sıvı, katı-sıvı ve gaz sıvı çöz. Kullanılır.

Çözelti çeşitleri A.DERİŞİME GÖRE ÇÖZELTİLER: 1.Seyreltik Çözeltiler: Çözüneni çok az, çözücüsü fazla olan çözeltilere denir. 2.Derişik Çözeltiler: Çözüneni fazla, çözücüsü az olan çözeltilere denir.

2. çözelti 1. çözeltiye göre derişik, 3 2. çözelti 1. çözeltiye göre derişik, 3. çözeltiye göre seyreltik çözeltidir % 10 ' luk Tuzlu su 1 . Çözelti 20 lik 3 15 2

B-DOYGUNLUĞA GÖRE ÇÖZELTİLER: 1.Doymuş Çözeltiler: Belli şartlarda, bir çözücüde, çözüne bilen kadar madde çözünmüş ise bu tip çözeltilere Doymuş Çözeltiler denir. 2.Doymamış Çözeltiler: Belli şartlarda, bir çözücüde, çözüne bilenden daha az madde çözünmüş ise bu tip çözeltilere Doymamış Çözeltiler denir. 3.Aşırı Doymuş Çözeltiler: Şartlar değiştirilerek, bir çözücüde çözüne bilenden daha fazla madde çözünmüş ise bu tip çözeltilere Aşırı Doymuş Çözeltiler denir. Aşırı doygunluk hali kararsız hal olup çözeltiyi aşırı doygun hale getiren faktörler ortadan kaldırılırsa, (fazla madde çöker yada uçar) çözelti tekrar doygun hale döner.

I-Doymamış II- Doymamış III-Doymuş IV-Doymamış Örnek I-Doymamış II- Doymamış III-Doymuş IV-Doymamış I II III IV

Kuvvetli Elektrolitler, kötü iletenlere Zayıf Elektrolitler denir. C.İLETKENLİĞİNE GÖRE ÇÖZELTİLER: 1.Elektrolit Çözeltiler: Elektrik akımını ileten çözeltilere Elektrolit Çözeltiler denir. Elektrik akımını iyi iletenlere; Kuvvetli Elektrolitler, kötü iletenlere Zayıf Elektrolitler denir.

2. Elektrolit olmayan Çözeltiler: Elektrik akımını iletmeyen çözeltilere Elektrolit Olmayan Çözeltiler denir. ÖRNEK: Şeker suda çözündüğünde moleküler olarak çözünür. Bu sebeple moleküler çözeltiler elektrik akımını iletmezler. Bu tür çözeltilere elektrolit olmayan çözeltiler denir.

DERİŞİM VE BİRİMLERİ Derişimi düşük olan çözeltiler seyreltik çözelti, derişimi yüksek olan çözeltiler ise derişik çözelti olarak bilinir. Ancak bir çözeltide çözünen madde miktarının bilinmesi gerekir.

DERİŞİM Birim hacimde (1mL, 10mL, 100mL, 1000mL yada 1 Litre) çözünen madde miktarına DERİŞİM (KONSATRASYON) denir. (C) ile sembolize edilir.

Çözünen madde miktarı(m) Derişim = ---------------------------------- (C) Çözeltinin Hacmi (V) C = m/V olur. Çözeltideki madde miktarı(m)= C.V Şeklinde hesaplanır.

Bir çözeltide çözünen madde miktarını nasıl ifade ederiz? Bir çözeltide çözünen madde miktarı, kütle, hacim, mol terimlerini içeren çeşitli derişim birimleri ile belirtilir. En çok kullanılan derişim birimleri, yüzde derişim, mol kesri, molarite, normalite, molalite, ppm ve ppb'dir. Şimdi bu birimleri görelim.

YÜZDE DERİŞİM

Standart çözeltiler Derişimi bilinen çözeltilere denir. Bunlar; a)Molar Çözeltiler (M) b)Molal “ (m) c)Normal “ (N) d)Formal “ (F) şeklinde incelenir.

MOLARİTE (M) Bir litre çözeltide çözünen maddenin mol sayısına molarite denir. M ile gösterilir. 1 molar çözelti, 1 litresinde 1 mol çözünen madde içermektedir.

5 gr NaOH kaç mol ? n = m/Ma dan n=5/40= 0.125 mol Örnek: 250 mL’sinde 5 gr NaOH bulunan çözeltinin molaritesi nedir? (NaOH’in mol küt = 40 gr/mol) Çözüm: 5 gr NaOH kaç mol ? n = m/Ma dan n=5/40= 0.125 mol M=n / V =0.125 mol / 0.25 Lt= 0.5 M (mol/L)

Örnek 2 Kaç mol CuSO4 eder? M=n / V  0.1 =n/1  n=0.1 mol CuSO4 1 litre, 0.1 M CuSO4 çözeltisini nasıl hazırlarsınız? (Ma CuSO4.5H2O= 249.6 gr/mol) Çözüm: Kaç mol CuSO4 eder? M=n / V  0.1 =n/1  n=0.1 mol CuSO4 n=X/Ma  0.1=X/159.6  X=15.96 gr CuSO4

MOLALİTE

Örnek

ÇÖZELTİLERİN SEYRELTİLMESİ

Bir çözeltiye çözücü ilave etmek suretiyle konsantrasyonunu düşürme işlemine seyreltme (dilüsyon) denir. Çözücü ilavesi çözeltinin hacmini değiştirir, çözünmüş madde miktarı değişmez.

Seyreltme işlemi nasıl yapılır? C1 x V1 = C2 x V2 eşitliğinden yararlanılır. C1 : İlk konsantrasyon (seyrelmeden önceki) V1 : İlk hacim C2 : Seyrelmeden sonraki konsantrasyon V2 : Seyrelmeden sonraki hacim (çözelti + çözücü)

SORU:15 M’lık stok HCl çözeltisinden 50 ml 0 SORU:15 M’lık stok HCl çözeltisinden 50 ml 0.1 M HCl çözeltisi nasıl hazırlanır ÇÖZÜM: C1 x V1 = C2 x V2 15 M x ? = 0.1 M x 50 ml V1= 0.33 ml

SORU: 100 mL 0.5 N H2SO4 çözeltisine 400 mL su ilave edildiğinde konsantrasyon ne olur? ÇÖZÜM: C1 x V1 = C2 x V2 0.5 N x 100 = ? N x 500 ml C2= 0.1 N

ÇÖZÜNME: Bir maddenin bir çözücü (su) içersinde en küçük birimlerine ayrışacak şekilde dağılması işlemine çözünme denir. İyonik yapılı maddeler suda çözündüklerinde iyonlarına kadar ayrışırlar. NaCl --------> Na+ + Cl- CaCl2 --------> Ca+2 + 2Cl- AlCl3 --------> Al+3 + 3Cl-

Kovalent yapılı maddeler suda çözündüklerinde moleküllerine ‘n’ kadar ayrışırlar. İyonlaşmazlar. C6H12O6 --------> C6H12O6 1 mol n tane

ÇÖZÜNME HIZINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER: 1.Çözücü Çözünenin Cinsi: Genel olarak benzer maddeler bir biri içinde daha iyi çözünürler. 2.Temas Yüzeyi: Temas yüzeyinin artırılması çözünme hızını artırır. 3.Karıştırmak: Çözeltinin karıştırılması çözünme hızını artırır. 4.Sıcaklık: Çözeltinin sıcaklığının artırılması maddelerin çözünme hızlarını artırır. Katı ve sıvıların sudaki çözünürlüklerini de artırır. Basınç: Çözeltinin basıncının artırılması gazların hem çözünme hızını, hem de çözünürlüğünü artırır.