Klasik ve Neo-klasik Dış Ticaret Teorileri

Klasik Dış Ticaret Teorisi Klasik dış ticaret teorisinde temel sorun Klasik teorinin temel esasları Klasik iktisatçıların dış ticaret teorilerinin varsayımları Mutlak üstünlükler teorisi: A.Smith Karşılaştırmalı üstünlükler teorisi: D.Ricardo Uluslararası Değerler Teorisi: J.S Mill

Temel Sorun: Dış ticareti ne belirler? - ülkeler niçin dış ticaret yaparlar? - dış ticarete konu olan malların nisbi fiyatları nasıl oluşur? - dış ticaret ülkelere nasıl kazanç sağlar?

Bu sorular temelde; Mutlak ve Karşılaştırmalı üstünlükler teorileriyle açıklanmaya çalışılmıştır.

Bu teoriler oluşturulurken Klasikler; temel varsayımları yanında dış ticareti açıklamaya yönelik varsayımlar da oluştururlar.

Klasik iktisatçıların temel aksiyomları; Emek Değer Teorisi A.Smith: “Milletlerin zenginliği, onların sahip olduğu çalışma gücüdür.” Mahreçler Kanunu Miktar Teorisi Fiyat Mekanizması

Dış ticarete yönelik varsayımları; Ekonomi tam istihdamdadır, Ödemeler bilançosu dengededir, İç ve dış dengenin birlikte sağlandığı bir ekonomi varsayılmıştır. Ticarete katılan her ülkede üretim faktörleri miktarı ülke içinde sabittir, Zaman faktörü dikkate alınmadan statik analiz yapılmaktadır. Üretim faktörleri uluslararası planda hareketsizdir, Ülke icinde mobildir Ticarete katılan ülkelerde üretim teknolojisi aynıdır, Her ülkenin kendi içinde üretim fonksiyonları özdeştir, malların üretim fonksiyonları farklıdır. Malların üretim maliyeti sabittir, Klasiklar çoğu zaman arz analizi yapmışlar talebi veri kabul etmişlerdir. Zevkler veri kabul edilmiştir. Ulaşıtırma ve sigorta maliyetleri dikkate alınmamıştır. İki ülke ,iki mal ve iki faktör varsayımı kabul edilmiştir.

Mutlak Üstünlükler Teorisi: A.Smith “An Inquary Into the Nature and Couses of the Wealth of the Nations” 1776.

Mutlak Üstünlükler Teorisi İş bölümü ve uzmanlaşma fikrinin dış ticarete uygulanması; -ülkeler üretiminde daha etkin oldukları (mutlak olarak diğer ülkeden daha ucuza ürettikleri) mallarda uzmanlaştıklarında verimlilik ve refah dünya çapında yükselecektir, -bu teoriye göre dış ticaretin gerçekleşebilmesi için tarafların karşılıklı olarak farklı malların üretiminde uzmanlaşmaları gerekmektedir. böyle bir uzmanlaşma ancak serbest ticaret ortamında gerçekleşebilir. -serbest ticaret ülkelere diğer ülkelerin emeğinden yararlanma olanağı verir.

Mutlak üstünlükler teorisi; Her ülke (üretiminde) mutlak avantaja sahip olduğu malın üretiminde uzmanlaşarak onu ihraç etmeli, mutlak dezavantaja sahip olduğu malı ithal etmelidir. Böylece dış ticaret kapalı ekonomi durumuna göre taraflara daha fazla yarar sağlayacaktır.

Neo-klasik Dış Ticaret Teorisi Liberal görüşü benimseyen iktisatçılar klasik değer teorisinden farklı olarak yeni bir değer teorisi kurmak ve görüşlerini buna dayandırmak zorunda kaldılar.Böylece marjinal fayda görüşene dayanan yeni bir değer teorisi geliştirildi Soyutlayıcı bir teoridir ve evrensel geçerlilikte iktisat kanunları savunulmuştur, klasik teorinin bir çok varsayımı geçerlidir. Matematikten yararlanmışlar ve iktisadi değişkenler arasındaki ilişkiyi fonksiyonlarla ifade etmişlerdir.

Dış Ticaretin Teklif Eğrileri Yardımıyla Açıklanması Edgeworth ve A Dış Ticaretin Teklif Eğrileri Yardımıyla Açıklanması Edgeworth ve A.Marshall Subjektif Reeel Maliyet Teorisi; Marshall’a göre değeri, malların değerini belirlerken reel ve subjektif unsurlar birlikte yaratır. Reel unsurlar emek ve sermaye maliyetidir. Subjektif unsur faydadır. Ayrıca reel unsur olan emek ve sermaye de sübjektif unsurlar taşır. Emek,çalışmanın zahmeti,marjinal zahmet… Sermaye, tasarruf, tüketimden vazgeçmek, imsak….

Mal Balyaları: Mal balyaları ülkenin ihraç mallarını temsil etmektedir.Her bir mal balyası, subjektif reel maliyeti oluşturan belirli emek ve sermaye miktarını kapsamaktadır.Balyaların mal içerikleri farklı olabilir, ancak emek ve sermaye içerikleri aynıdır. Ayni mübadele…(para nötr, ödemeler bilancosu dengede…)

Marjinal Fayda: Bir ülkenin ihraç ettiği mal balyası arttıkça, ülke içindeki miktarı azalır, marjinal faydası artar değeri yükselir... İthalat arttıkça, ithal balyalarının ülke içindeki marjinal faydası azalır, değeri düşer….

Balyaların emek ve sermaye içeriklerinin aynı tutulmasının sebebi, “daha kıymetli” ayrımını ortadan kaldırmak içindir. Aksi taktirde marjinal faydalarına göre bir değerlendirme yapmak güç olurdu.

Teklif Eğrileri; Bir ülkenin teklif eğrisi, çeşitli ticaret hadleri üzerinden ithal edeceği mal balyaları karşılığında, ihraç etmeyi teklif edeceği mal balyaları miktarını gösteren noktaların geometrik yeridir.( mahreçler kanunu…)

Teklif Eğrilerinin Çizimi 1 A Ülkesi Teklif Edilen İhraç Balyaları İstenen İthal Balyaları A Ülkesi Fazlada İstenen ithal Balyaları Aratan her ünite ithal balyası için ödenmeye hazır ihraç balyaları (1) (2) (3) (4) = (1) / (2) 0 1 2 3 4 5 6 0,00,61,52,85,07,59,8 - 0,6 0,9 1,3 2,2 2,5 2,3 - 1,67 1,33 1,07 0,80 0,71 0,61

Teklif Eğrilerinin Çizimi 2 B Ülkesi Teklif Edilen İhraç Balyaları İstenen İthal Balyaları B Ülkesi Fazlada İstenen ithal Balyaları Aratan her ünite ithal balyası için ödenmeye hazır ihraç balyaları (1) (2) (3) (4) = (1) / (2) 0 1 2 3 4 5 67 0,0 0,451,051,852,854,005,256,75 - 0,450,600,801,001,151,251,50 - 2,201,901,621,401,251,141,12

Her ülke diğer ülkeye teklifte bulunurken malların marjinal faydasını dikkate alır… Böylece verilmek istenen mal balyaları karşılığı istenen miktar artar.. Böylece ülkelerin karşılıklı teklifleri bir noktada birleşir. Dış ticaret haddi…

Teklif Eğrilerinin Çizimi B Balyaları Ş A D P P B 1 2 3 4 5 6 I 1 C 1 2 3 4 5 6 A Balyaları 0,8 1,2 K

Dış ticaret haddi, ülkelerin iç mübadele oranları arasında bir noktada oluşacaktır. B nın iç mübadele oranı c A nın iç mübadele oranı A

Teklif eğrilerinin kesiştiği nokta denge dış ticaret haddi ni verir. Teklif eğrileri üzerinde diğer noktalarda mahreçler kanunu gereği iç denge sağlanmıştır. Ancak dış denge sağlanamamıştır.

Teklif eğrilerinin kesiştiği P noktası ile orijini birleştiren OP doğrusunun eğimi, statik denge şartları içinde B ülkesinin ticaret haddini vermektedir. O halde B ülkesinin ticaret haddi tg POC = PC/OC = 5/4 = 1,25 /1 A Ülkesinin ticaret haddi COtg POC = OC/PC = 4/5 = 0,8 /1

Dış Ticaret Haddi İhracat birimi = Trampa ticaret haddi.( oranın küçülmesi ülke lehinedir.) İthalat birimi DTH = Px / Pm Px = Vx / Qx , Pm = Vm / Qm Px / Pm oaranı arttıkça dış ticaret haddi ülke lehine gelişir. İhraç malının fiyatı ithal malının fiyatından yüksektir (Sattığı mal birimi basına giderek daha cok mal alıyor demektir) Vx / Qx DTH = Px / Pm = Vm / Qm

Tüketici rantı Marshall dış ticarete teorisine önemli katkılarınm-dan biri tüketici rantı kavramınıdır. Marshall’a göre, ticaret yapan ülkeler, karşı ülkenin mallarını düşündüklerinden ucuza almakta, bir rant elde etmektedir.

B Balyaları A D 1 2 3 4 5 6 B A Balyaları C P Tüketici Rantı (B) 1 2 3 4 5 6 Tüketici Rantı(A) C A Balyaları

Teklif Eğrilerinin Çizimi B Balyaları A’ A A’’ P’’ P P’ A Balyaları

Marshall’ın Dış Ticaret Teorisine Katkıları Marjinal Fayda Teklif Eğrileri Dış Ticaret Hadleri Tüketici ve Üretici Rantı Elastikiyet

Teklif eğrilerine getirilen eleştiri: Ticaret hadleri, marjinal fayda, dış ticaretten sağlanan fayda, elastikiyet kavramı teklif eğrileri ile açıklanmış ve standart teoriye önemli bir katkı yapılmıştır. Öte yandan, mal balyalarının somut olarak ölçülmesi mümkün değildir, belirsizdir… Mal balyalarının içeri belirsiz olduğundan hangi ülkenin hangi malda uzmanlaşacağı sorusu cevaplanamamaktadır. Sübjektif reel maliyet teorisi, gelir ve servet paylaşımındaki eşitsizliği de zımnen içerdiğinden normatif değer hükümleri de içermiştir. Tam rekabet, tam istihdam, ödemeler bilançosu dengesi varsayımları da günümüz gerçeklerine uymamaktadır.

G.Haberler: Alternatif Maliyetler Malların nisbi fiyatları onların maliyetlerine göre belirlenmektedir. Ancak maliyet malların üretilmesi için gerekli üretim faktörleri tarafından belirlenmez. Maliyeti belirleyen söz konusu malı üretmek için vazgeçilen alternatif üretimlerdir.

Alternatif Maliyet: Bir mali üretmek için vazgeçilen alternatif üretimdir. Bir malın üretimini bir birim artırmak için başka bir maldan vazgeçilmesi gereken üretim miktarıdır. Tam istihdam koşullarında, bir malı üretmek için gerekli olan faktörler başka malların üretiminin azaltılması ile mümkündür.

Haberler, alternatif maliyet kavramını üretim olanakları eğrisi ile açıklamıştır.

Üretim Koşullarının Benzer, Tüketici Tercihlerinin Farklı Olması Y Y Pb’ Ca’ Yc’ Ia’ Pb a Yp Ia Ib Ib’ Yp’ Yp’ a’ b’ Pa b Yp Cb’ Yc’ Pa’ X X Xp’ Xp Xc’ Xc’ Xp Xp’

Üretim Koşullarının Farklı, Tüketici Tercihlerinin Benzer Olması Y Pb’ Y Ia’ Ia Pb Ib’ Yp Yp b a Ib Pa’ Pa X X Xp Xp

Üretim Olanakları Eğrisinden Teklif Eğrilerinin Elde Edilişi Y Y B c2 I2 p2 p1 c2 Q2 c1 A c1 Q1 Iı W2 Wı X Q1,Q2 p1 p2 X

MRTxy = Px / Py = MRSxy MCy / MCx = Px / Py = dy / dx Dış ticaretin mübadele ve uzmanlaşma etkisi MRTxy = Px / Py = MRSxy Y MCy / MCx = Px / Py = dy / dx y2 T1 I2 y1 T3 I3 Iı T2 Fd Fd Fı X x2 x1