PREANESTEZİK MEDİKASYON Doç.Dr.M.Kemal Yıldırım

Hastanın genel anesteziye hazırlanması için, ona anesteziden ve ameliyattan önceki birkaç saat içinde, ilaç verilmesine preanestezik medikasyon adı verilir.

Bu uygulama aşağıdaki amaçlarla yapılır: I)Hastayı sakinleştirip ameliyat anksiyetesini ve korkusunu azaltmak, II)İndüksiyonu kolaylaştırmak ve kısaltmak, III)SSS’nin eksitabilitesini azaltarak kullanılacak genel anestezik dozunu azaltmak,

IV)Genel anestezik ilacın yan tesirlerini (solunum yollarında aşırı salgı ve tahrişe bağlı öksürük gibi) ve ameliyat sırasında organların ellenmesinin otonomik sinir sistemi ile ilgili refleks etkilerini (bradikardi gibi) önlemek, V)Varsa, ameliyattan önce ağrıyı kesmek ve postoperatif ağrıyı ve bulantı-kusmayı azaltmak,

VI)Hastada preoperatif amnezi oluşturmak, VII)Havayoluna mide içeriğinin aspirasyonunu ve akciğere zararını önlemek için mide içeriğinin hacmini ve asiditesini azaltmak.

Premedikasyon için kullanılan ilaçlar aşağıdaki farmakolojik gruplardandır: I)Narkotik analjezikler II)Anksiyolitikler III)Barbitüratlar IV)Nöroleptik ilaçlar V)Antikolinerjik ilaçlar VI)Antihistaminikler

Narkotik analjezikler Morfin (8-12 mg i.m.) eskiden beri premedikasyon için kullanılan bir ilaçtır. Hastada sedasyon yapar, korkuyu azaltabilir ve az sayıda hastada öfori oluşturur. Buna karşılık preoperatif ve postoperatif bulantı ve kusmaya neden olur. Hipotansiyon ve bradikardi yapabilir; fakat bu etkiler hasta yatar durumda olduğu sürece belirgin değildir.

Hastada ağrı varsa onu keser. Etkisi 4-6 saat kadar sürer. Solunum depresyonu nedeniyle CO2 retansiyonu ve ona bağlı serebral vazodilatasyon ve intrakraniyal basınç artması yapabilir. Postoperatif konstipasyon ve idrar retansiyonu olasılığını artırır.

Meperidin, morfin yerine kullanılabilir Meperidin, morfin yerine kullanılabilir. Etki kalıbı onunkine çok benzer. Premedikasyon ilacı olarak aralarındaki en önemli fark meperidinin etki süresinin daha kısa olmasıdır (2-4 saat). Narkotik analjezikler amnezik etki de oluşturabilirler. Bu ilaçlar yerine fentanil de kullanılabilir; etkisi doza göre değişmek üzere 0.5-2 saat sürer.

Benzodiazepinler Hastanın sakinleştirilmesi, anksiyete ve korkusunun giderilmesi için barbitüratların yerini almışlardır. Solunum ve kardiyovasküler sistemi pek deprese etmezler. Optimal premedikasyon dozunda verildiklerinde anksiyolitik etki yanında, hastanın hekimle kooperasyonunu bozmaksızın amnezi yapabilirler.

Kısa ameliyatlar için yapılacak anesteziden önce veya bölgesel lokal anesteziden önce kısa etkili olan midazolam (0.07 mg/kg i.m.) tercih edilir; etkisi 4 saat kadar sürer. Bunun yerine daha seyrek olarak gene kısa etkili olan flunitrazepam kullanılabilir. Duruma göre uzun etkili olan diazepam (5-10 mg i.m. veya oral) ve lorazepam (0.05 mg/kg i.m., toplam maksimum doz 4 mg) kullanılabilir.

Barbitüratlar Hastanın sakinleştirilmesi, uyuşturulması ve korkusunun giderilmesi için narkotik analjezikler yerine kullanılabilirler. Solunum ve dolaşım üzerinde narkotik analjeziklerin çoğuna göre daha az depresyon yaptıklarından ve genellikle bulantı ve kusma yapmadıklarından onlara tercih edilirler; preoperatif ağrı varsa barbitüratlar kullanılmamalı, mutlaka narkotik analjezik kullanılmalıdır. Çünkü, ağrılı hastalarda dezoriyantasyon ve eksitasyon yapabilirler.

Barbitüratların, narkotik analjeziklere göre bir sakıncası da, onlarla premedikasyon yapıldığında, postoperatif eksitasyon ve ağrının daha sık ortaya çıkması ve sorun oluşturabilmesidir. Morfin, çocuklarda barbitüratlara göre daha üstün bulunduğundan, onlarda yapılan preanestezik sedasyon için barbitüratlara tercih edilir.

Nöroleptik ilaçlar Preanestezik medikasyon için genellikle droperidol kullanılır. Bu ilaç tek başına verildiğinde, barbitüratlar derecesinde sedasyon yapar. Bulantı ve kusmayı önlediği iddia edilmiş ise de bunun genellikle güçlü olmadığı anlaşılmıştır. Fakat narkotik analjeziklerle birlikte kullanılırsa onların yaptığı sedasyonu artırır ve emetik etkilerini önemli derecede önler.

Antikolinerjik ilaçlar En sık kullanılan atropin ve skopolamin’dir. Skopolamin, atropinden farklı olarak belirgin sedasyon yapar ve birlikte verilen narkotik analjeziklerin veya barbitürat ya da anksiyolitik ilaçların yaptığı sedasyonu artırır.

Antikolinerjik ilaçlar esas olarak iki amaçla kullanılırlar: İ)Bazı inhalasyon anesteziklerinin ve süksinilkolin’in solunum yollarının mukoza bezlerinde ve tükrük bezlerinde yaptıkları aşırı salgıyı önleyip solunum yollarının açıklığını sağlamak,

İİ)Peritonun, organların ve sinirlerin ellenmesine bağlı olarak refleks mekanizmayla oluşan veya bazı genel anestezikler ya da süksinilkolin tarafından oluşturulan bradikardiyi, hipotansiyonu ve bazen ortaya çıkan ve kalp durmasına kadar gidebilen aritmileri önlemek.

Skopolamin’in atropinden farklı olarak antiemetik etkisi de vardır ve postoperatif bulantı ve kusmayı azaltır. Benzodiazepinlerin ve narkotik analjeziklerin amnezik etkilerini artırır.

Skopolaminin amnezik etkisi, kendi başına uygulandığında belirgin değildir. Narkotik analjeziklerle birlikte kullanılmadıkları taktirde, atropin ve skopolamin postoperatif eksitasyon ve deliryuma neden olabilirler.

Antihistaminikler, antiasidler ve gastrokinetik ilaçlar Histamin H1-reseptör blokörü hidroksizin (25-100 mg i.m.) veya difenhidramin (10-50 mg i.v. ve i.m.) sedatif olarak kullanılabilir. Ancak bu ilaçları, aynı amaçla kullanılan benzodiazepinlere tercih etmek için bir neden yoktur.

Histamin H2-reseptör blokörleri olan simetidin ve kardiyovasküler ve santral yan tesirleri daha az olan ranitidin, mide asiditesini azaltmak için ameliyatlardan önceki akşam ağızdan verilirler. Gastrokinetik ilaçlar olan metoklopramid ve sisaprid, mide motilitesini artırarak ve piloru gevşeterek mide boşalmasını çabuklaştırırlar ve regürjitasyonu ve ona bağlı komplikasyonları önlemek için kullanılabilirler. Mide suyunun asiditesini etkilemezler.