Dersin sorumlusu:Yard.Doç.Dr. NURHAYAT DEĞİRMENCİ HAZIR BETON Dersin sorumlusu:Yard.Doç.Dr. NURHAYAT DEĞİRMENCİ
HAZIR BETON NEDİR – NASIL ÜRETİLİR Bilgisayar kontrolüyle istenilen oranlarda bir araya getirilen malzemelerin, beton santralinde veya mikserde karıştırılmasıyla üretilen ve tüketiciye "taze beton" olarak teslim edilen betona "Hazır Beton" denir. Hazır betonu, şantiyede elle ya da betoniyerle karıştırılarak hazırlanan betondan ayıran temel unsur, hazır betonun modern tesislerde, bilgisayar kontrolüyle üretilmesidir. Hazır betonkullanıcısının hazır betonda arayacağı nitelikler TS EN 206'da yer almaktadır.
Hazır Betonun kalitesini belirleyen 5 temel aşama söz konusudur. 1. Tasarım 2. Üretim 3. Taşıma 4. Yerleştirme 5. Bakım Kür Bunlardan ilk üç aşama hazır beton üreticisi, son iki aşama ise tüketici tarafından yerine getirilmektedir. Günümüzde gelişmiş ülkelerdeki tüm betonarme inşaatlarda HAZIR BETON kullanılmaktadır.
Hazır betonun şantiyede elle veya betonyerle karıştırılarak elde edilen betona göre üstünlüğü ve avantajları artık herkes tarafından kabul edilmektedir. Hazır betonun avantajlarını şu şekilde Sıralayabiliriz; Yüksek dayanımlı beton elde etme olanağı, Sürekli kalite kontrol olanağı, Zamandan büyük tasarruf, İş gücünden tasarruf, Çevre temizliği, Yoğun trafik olan bölgelerde dar alanda calışma olanağı,
Hazır betonun avantajları Standartlara uygunluk, Elle dökülen betonda, şantiye sahasını kum, mıcır, çimento yığınları vb. kapladığından, hazır betonda alandan tasarruf, temiz ve düzenli şantiye sahası avantajı, Betondan tasarruf, Türk ekonomisine % 100 kayıtlı katkıdır, Büyük projelerde hızlı çalışma imkanı, Sıvadan tasarruf, Kalıp malzemesinden tasarruf.
Hazır beton üretiminin su ölçme ve karıştırma işlemlerinin santralde veya transmikserde yapılmasına göre iki farklı şekli bulunmaktadır: Kuru Sistem Yaş Sistem Kuru Karışımlı Sistem Agrega ve çimentosunun beton santralinde ölçülüp santralde veya transmikserde karıştırılması, suyun teslim yerinde ölçülüp karıştırılarak ilave edilmesi ile elde edilen betondur. Agrega ve çimento, tartı bunkerlerinde tartılmak suretiyle istenilen dozajlarda hazırlanır ve kuru karışım olarak transmikserlere yüklenir. Su, transmikser üzerindeki su deposuna doldurulur. Kullanım esnasında (beton dökme noktasında) ilgili beton formülünde belirtilen miktar kadar su transmikser kazanı içerisine alınır ve transmikser kazanını döndürmek suretiyle agrega, çimento, su karışımı (beton) sağlanır.
Yaş Karışımlı Sistem Yaş karışımlı hazır beton su dahil tüm bileşenleri beton santralindeki merkezi mikserde ölçülen ve karıştırılan betondur. Agrega ve çimento, tartı bunkerlerinde tartılmak suretiyle istenilen dozajlarda hazırlanır. Hazırlanan malzemeler sabit miksere alınır ve karıştırılmak suretiyle istenen özellikteki beton elde edilir. Hazırlanan beton sabit mikserin alt kapağı açılarak transmiksere yüklenir. Kullanım esnasına kadar tansmikser döndürülerek betonun sertleşmesi önlenir. Yaş betonun taşıma süresi normal şartlarda 2 saattir. Ancak, ilave edilecek piriz geciktirici kimyasal katkılarla bu süre uzatılabilir.
Hazır Beton Santrali Hazır beton bileşenlerinin stoklanıp, kontrol altında karıştırılarak, hazır beton üretiminin gerçekleştirildiği ve transmikserlere dolumun yapıldığı tesislere "beton santrali" denir. Beton santralleri karışım şekillerine göre "yaş ve kuru karışım" olmak üzere ikiye, depolama şekillerine göre de "bunkerli" ve "yıldız tip" olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Yıldız tip santralde, santralin önünde yıldız şeklinde bir stoklama alanı vardır ve kova vasıtasıyla agregalar arkadaki karıştırma kazanına aktarılır. Bunkerli santralde ise agrega ve kumlar santralin önündeki bunkerlerde stok edilip, bantlı bir sistem ile karıştırma kazanına taşınır.
Üretim Süreci Önce, hazır betonun üretiminde kullanılacak, doğru seçilmiş malzemelerin (çimento, agrega,su, katkı) kalitelerini ve birbirlerine uyumunu incelemek için laboratuar deneyleri yapılır. Bu deneylerden geçen malzemelerde zamanla olumsuz değişiklikler meydana gelmesinin önlenmesi için sürekli kalite denetimi yapılmalıdır. Hazır betonun üretim süreci, santral operatörünün üretilecek betonu tanımlayan formülün numarasını belirleyip, bilgisayar sistemini işletmesiyle başlar. İlk komuttan sonra, ayrı bölmelerde stoklanmış bulunan agrega, çimento ve su aynı anda tartılır. Daha sonra tartılmış agrega, bant veya kovayla taşınarak mikser kazanına aktarılır. Bu sırada çimento, su ve formülde varsa kimyasal katkı maddesi de kazana aktarılır ve karıştırılır. Bir harman betonun hacmi santralden santrale değişmekle birlikte, genellikle 1 - 3 m3’tür. Santralde karışma süresi de harman hacmiyle orantılı olarak standartlar tarafından belirlenmiştir. Yeterince karıştırılmış olan harman, transmiksere boşaltılır, dolum tamamlanıncaya kadar aynı işlem devam eder.
HAZIR BETON SINIFLARI Şantiyede kullanılacak betonu bir hazır beton tesisine sipariş verirken, aşağıda açıklanan sınıflandırmalara uygun olarak tanımlama yapılmalıdır. Betonu, kullanacağı yapı elemanının özellikleri, proje gerekleri ve şantiyenin bununla ilgili ekip ve ekipman durumunu göz önüne alarak tanımlanır. Bundan sonrası hazır beton üreticisi için de, kullanıcı için de daha kolaydır. Unutulmamalıdır ki, iyi beton için öncelikle iyi talep gerekir. Hazır betonlar; • Kıvamlarına göre beş, • En büyük agrega tane boyutuna göre dört, • Karakteristik basınç dayanımlarına göre on altı, • Birim ağırlıklarına göre üç sınıfa ayrılırlar
HAZIR BETONDA ARANAN ÖZELLİKLER Bu özellikleri iki grupta sınıflandırmak mümkündür: a) Taze Betonda: İşlenebilme özelliği, uygun kıvam Taze betonun sıcaklığı Agrega maksimum tane büyüklüğü Homojenlik, kıvam kaybı, hava miktarı, Birim ağırlık b) Sertleşmiş Betonda: Dayanım (basınç, çekme, eğilme, yarılma mukavemetleri) Dış etkenlere karşı dayanıklılık (geçirimsizlik, aşınmaya dayanıklılık) Donma ve çözülmeye dayanıklılık Hafiflik veya ağırlık Isı, ses yalıtımı ve estetik (Brüt betonda dış görünüş) Ekonomi
Taze Beton Sıcaklığı Taze betonun sıcaklığı betonun kıvamını, priz süresini, hidratasyon ısısı hızını, betonun dayanım kazanma hızını ve betonda oluşabilecek plastik rötre çatlaklarının miktarını önemli ölçüde etkiler. Taze beton sıcaklığı taze beton numunesinin içine metalik uçlu termometre daldırılarak ölçülür. Hazır Beton standardına uygun olarak şantiyeye teslim edilen taze hazır beton sıcaklığının +5 °C'den az ve +32 °C'den fazla olmaması gerekmektedir. Taze beton için en uygun sıcaklığın 15-16 °C olduğu belirtilmektedir.
Birim Ağırlık Taze betonun birim ağırlığı normal ağırlıklı betonlar için 2200-2450 kg/m3 değerindedir. Hazır beton üreticisinin beyan ettiği değere göre birim ağırlığa¸ ±%2 tolerans getirilmiştir. Örneğin beyan edilen değer 2350 kg/m3 ise 2350 x 0.02=47 kg/m3 bulunur. Dolayısıyla tolerans sınırları 2350±47 kg/m3 olmaktadır. Teslim yerinde taze betondan alınan numuneler üzerinde yapılan birim ağırlık ölçümleri betonun homojenliğini kontrol etmeye ve transmikser teknesindeki betonun hacmini bulmaya yaramaktadır. Birim ağırlık yoluyla metraj sorunları çözümlenebilmekte, transmikser boş ve dolu tartılarak beton ağırlığı ve hacmi belirlenebilmektedir
Birim Ağırlıklarına Göre Hazır Beton Sınıfları Birim ağırlıklarına göre betonlar hafif, normal ağırlıklı ve ağır olmak üzere üç sınıfa ayrılırlar. Beton sınıfı Birim ağırlık kg/dm3 Hafif beton Birim ağırlık2000 Normal ağırlıklı beton 2000<Birim ağırlık 2600 Ağır beton 2600<Birim ağırlık
Taze betonun içerdiği hava miktarı Beton malzemelerinin karılması sırasında karışım içerisine bir miktar hava kendiliğinden girebilmektedir.Hapsolmuş hava olarak ifade edilen bu havanın miktarı hacim olarak %0.2-%0.3 arasında değişmektedir. Hapsolmuş hava miktarının fazla olması betonun boşluklu olmasına, dayanım ve dayanıklılığının düşük olmasına yol açmaktadır. Diğer taraftan betonun donmaya karşı dayanıklılığını arttırmak için hava sürükleyici katkılar kullanılır. Hava sürükleyici katkı kullanıldığında beton içerisinde toplam hava miktarı %4-%8 arasında değişmektedir. Hazır beton içerisindeki hava miktarı hazır beton teslimi sırasında alınan beton numuneler üzerinde tayin edilir. Taze beton içerisindeki hava miktarını n kontrolü şu amaçlarla yapılmaktadır. 1. Betonun homojenliğinin kontrolü 2. Eğer hazır beton hava sürüklenmiş beton olarak üretilmişse amaçlanan hava miktarının beton içinde bulunup bulunmadığının kontrolü
Kıvamlarına Göre Hazır Beton Sınıfları Betonun işlenebilme özelliği kıvamı ile tayin edilebilmektedir. Kıvam, betonun kullanım yerine (kalıp geometrisi, demir sıklığı, eğim), betonu yerleştirme, sıkıştırma, mastarlama imkanlarına ve işçiliğine, şantiyede beton iletim imkanlarına (pompa, kova) bağlı olarak özenle seçilmesi gereken bir özelliktir. Hazır Beton Standardı TS EN 206’da beton kıvamı çökme, Vebe, sıkıştırılabilme ve yayılma sınıflarına göre belirlenir. Çökme sınıfları S1, S2,S3, S4 ve S5 sembolleri ile tanımlanan bu kıvamlar çökme (slump) konisi deneyi ile ölçülmektedir. Hazır betonda şantiye teslimi kıvam, taşıma süresi ve beton sıcaklığına bağlıdır. Taşıma süresi kıvamı etkilemekte, süre uzadıkça ve hava sıcaklığı yükseldikçe santralden şantiyeye kıvam kaybı artmaktadır. Bu kıvam kaybının betona su verilerek dengelenmesi mukavemeti düşürmektedir.
Kıvam Sınıfı Çökme (mm) S1 10-40 S2 50-90 S3 100-150 S4 160-210 S5 Hazır beton standardı TS 11222 de 5 kıvam bulunmaktadır. S1, S2, S3, S4 ve S5 sembolleri ile tanımlanan bu kıvamlar çökme (slump) konisi deneyi ile ölçülmektedir Kıvam Sınıfı Çökme (mm) S1 10-40 S2 50-90 S3 100-150 S4 160-210 S5 ≤220
Betonun Taşınması Sırasında Kıvam Kaybının Muhtemel Nedenleri Betonun yalancı priz yapması. Bunun önüne karıştırma işlemine devam edilerek geçilebilir. Uzun taşıma mesafeleri. Yol boyunca beton priz almaya başlayabilir. Karışım suyu da buharlaşabilir. Dökümden önce aşırı karıştırma süresi. Sıcak hava şartları. Özellikle bina sektöründe beton işçiliğinde bilinç ve eğitim düzeyi düşük olduğundan taşıma,yerleştirme ve mastarlama işlemlerinin kolaylığı açısından 18 - 22 cm çökmeli, çok akıcı kıvamlı beton kullanma, bu amaçla da şantiyede hazır betona su verme eğilimi çok yüksektir. Bu eğilimin mukavemet düşürücü zararlı sonucunu yok etmek için Türkiye Hazır Beton Birliği Yönetim Kurulu bir karar alarak üyelerine şantiye teslimi beton kıvamını K4 düzeyinde (çökme >16 cm) tutmalarını tavsiye etmiş, bunu yaparken su/çimento oranına (dolayısıyla mukavemete) dikkatlerini çekmeyi de ihmal etmemiştir. Bu konuda bilgilenen ve bilinçlenen müşteriler K4 kıvamlı beton sipariş vermektedir.
Agrega En Büyük (Maksimum) Tane Büyüklüğü Sınıfları TS EN 206-1’e göre agrega en büyük tane büyüklüğüne göre sınıflandırılır. Örneğin: D en çok 22 cm olan beton. Beton içinde kullanılacak en iri agrega tane büyüklüğünün kalıp en dar boyutu, döşeme derinliği, pas payı, en sık donatı aralığı gibi unsurlarla uyumlu biçimde, TS 500 de belirtilen şekilde seçilmesi gerekir. Piyasada yaygın biçimde kullanılan hazır beton "2 No Agregalı" olandır. Çok sık donatılı veya ince kesitli elemanlarda bazı bilinçli müşteriler "1 No Agregalı" hazır beton siparişi vermektedir.
En Büyük Agrega Tane Boyutuna Göre Hazır Beton Sınıfları En büyük agrega tane büyüklüklerine göre betonlar aşağıdaki tabloda belirtildiği gibi sınıflandırılırlar. En Büyük Agrega Tane Büyüklüğü Sınıfı Dmax. (mm) D1 (1 No.lu) 12 D2 (2 No.lu) 22 D3 (3 No.lu) 32 D4 (4 No.lu) 64
Betonun klorür içeriği Klorür iyonları, betonarme elemanlarda çelik donatıda korozyon hızının artışına neden olur. Bu nedenle betonun klorür içeriği seçilen sınıf için verilen değerleri geçmemelidir. Betonda izin verilen en yüksek klor miktarı. EN 206 standardında maksimum klor miktarı yerine klor içeriği sınıfları kullanılmaktadır. Klorür iyonlarının çimento kütlesinin yüzdesi olarak ifade edilen betonun klorür içeriği, seçilen sınıf için standardda verilen değeri geçmemelidir.Klorür esaslı katkılar, çelik donatı, öngerilmeli çelik donatı ve diğer gömülü metal ihtiva eden betonlarda kullanılmamalıdır. Betonun klorür içeriğini belirlemek için, bileşen malzemelerden gelen klorür toplamı, aşağıda verilen metotlardan birisi veya her ikisi birlikte kullanılarak tayin edilmelidir. Her bileşen malzeme için imalâtçı tarafından beyan edilen veya ilgili standartda bileşen malzemesi için izin verilen en fazla klorür içeriğini esas alan hesaplama. - Her bileşen malzemesine ait en az 25 adet klorür içeriği tayini deney sonucu ortalaması ve standart sapmaları ile yapılan hesaplama.
Karakteristik Basınç Dayanımlarına Göre Hazır Beton Sınıfları Betonun basınç mukavemeti, standart kur koşullarında saklanmış (20°C ±2°C kirece doygun su içerisinde), 28 günlük silindir (15 cm çap, 30 cm yükseklik) veya küp (15 cm kenarlı) numuneler üzerinde ölçülür. Hazır betonda basınç dayanımı sınıfları, karşılığı silindir ve küp mukavemetleri aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. (TS 11222)
Basınç Dayanımı sınıfı F ck, silindir (N/mm2) F ck, küp (N/mm2) C 14 14 16 C16 20 C 18 18 22 C 20 25 C25 30 C 30 37 C 35 35 45 C 40 40 50 C 45 55 C 50 60 C 55 67 C 60 75 C 70 70 85 C 80 80 95 C 90 90 105 C 100 100 115
BETON DAYANIMI İLE TANIMLAMA KRİTERLERİ Her tek dayanım deney sonucu ve “n” adet örtüşmeyen ayrı deney sonuçlarının ortalaması aşağıda tarif edildiği gibi değerlendirilir. Aşağıda verilen her iki kriterin de belirlenen hacimdeki betondan alınan “n” adet deney sonucu kullanılarak sağlanmasıyla, betonun gruba ait olduğu kabul edilir.
Deney sonucu, aynı harmandan hazırlanmış, aynı yaştaki iki veya daha fazla numune sonucunun ortalamasıdır. Deney sonuçlarının, en büyüğü ile en küçüğü arasındaki farkın, aritmetik ortalamasının %15 ‘den daha fazla olması durumunda, inceleme sonucunda, deney sonucunun herhangi birisinin atılması için kabul edilebilir sebep görülmesi hariç, deney sonuçları geçersiz sayılır.
Yoğunluk, su/çimento oranı, çimento içeriği, DAYANIMDAN BAŞKA ÖZELLİKLER İÇİN UYGUNLUK KRİTERLERİ Yoğunluk, su/çimento oranı, çimento içeriği, hava sürüklenmiş taze betonun hava içeriği, klorür içeriği, kıvam gibi özelliklerde tek deney sonucu için, belirlenmiş sınıf sınırlarından veya hedef değer toleranslarından izin verilen en büyük sapması belirlenen sınır aralıklarında olmalıdır. Ancak kıvam tayininde özellikle büyük hacimli beton dökümlerinde ikiden fazla deney yapılması durumunda standart tek deney sonucunun,belirlenmiş sınıf için sınırlardan veya hedef değer toleranslarından sapmasına aşağıdaki çizelgedeki gibi izin verebilmektedir:
Üniformite Bir beton karışımını oluşturacak miktardaki malzemelerin topluluğuna "beton malzemeleri harmanı" denilmektedir. Bir beton malzemeleri harmanını oluşturan malzemelerin karılması ile elde edilen belirli miktardaki taze betona ise "beton harmanı" ismi verilmektedir. Hazırlanan bir beton harmanı içerisinde, malzemelerin uygun dağılım göstermiş olmaları, iri agregaların harman içerisinde bir bölgede yoğunlaşmamış olmaları gerekmektedir. Beton harmanı içerisindeki herhangi bir bölgede yer alan betonun işlenebilme, birim ağırlık, dayanım ve diğer özelikleri, harmanın diğer bölgedeki betonun işlenebilme, birim ağırlık, dayanım ve diğer özellikleri ile tamamen benzer olmalıdır.
Aynı kalitede olmak üzere değişik zamanlarda üretilmiş olan beton harmanlardaki işlenebilme, birim ağırlık, dayanım ve diğer özelliklerin de benzer olmaları gerekmektedir. Beton harmanı söz konusu olduğu takdirde, harmanın herhangi bir yerinde bulunan betonun özellikleri ile diğer bölgelerde bulunan betonun özelliklerinin benzerlik göstermeleri, beton harmanı içerisindeki "üniformite" olarak adlandırılmaktadır.
Beton harmanının kendi içerisinde üniformitesini etkileyen nedenler : 1. Beton malzemelerinin üretilmesinde kullanılan karışım mikserlerinde bulunan karıştırma paletlerinin eksik veya aşınmış olmaları, 2. Karıştırma süresinin yetersizliği, 3. Karıştırma mikserinin kapasitesinin üstünde malzeme alması. Beton harmanları arasındaki üniformiteyi etkileyen nedenler : 1. Herhangi bir nedenle beton karışımını oluşturan malzeme oranlarındaki değişiklik, 2. Agrega nem miktarındaki değişiklik, 3. Agrega gradasyonunda ki değişiklik, 4. Agrega tipinde ve tane şeklindeki değişiklik, 5. Kullanılan çimento tipinin değiştirilmesi, 6. Aynı tipte fakat farklı üreticiler tarafından üretilen çimentoların kullanılması
Beton harmanları arasındaki üniformiteyi etkileyen nedenler 7. Taze beton sıcaklığındaki değişiklik, 8. Hava - ortam sıcaklığındaki değişiklik, 9. Beton malzemelerinin karılma işleminde uygulanan yöntemdeki değişiklik, 10. Beton malzemelerinin karılma işleminde kullanılan mikserlerdeki değişiklikler.
Taze Betonun üniform özellik gösterip göstermediğini araştırmak için uygulanan deney yöntemlerinin bazılar şunlardır: 1.Çökme Deneyi yöntemi, ( TS EN 12350-2 ve ASTM C 143 ) 2. Hava miktarını ölçme yöntemi, (TS EN 12350-7 ve ASTM C 231 ) 3. Birim ağırlık ölçme yöntemi, ( TS EN 12350-6 ve ASTM C 138 ) 4.Basınç Dayanımı, ( TS EN 12390-3 ve ASTM C 31 ve C 39 ) 5.Hava miktarı çıkarıldıktan sonra, harcın birim ağırlığının ölçülmesi yöntemi,
Hazır betondan numune alma işlemi Aynı gün aynı türdeki hazır beton için günlük üretimin en çok 100 m3 bir parti olarak kabul edilir. Her parti betondan incelenmek ve çeşitli deneylere tabii tutulmak üzere beton numunelerinin alınması gerekmektedir. Yaş karışımlı hazır betonlarda beton numuneleri santral çıkışında veya teslim yerinde transmikser oluğunun ağzından boşaltılan betondan alınır. Kuru karışımlı betonlarda beton numuneleri teslim yerinde transmikser oluğunun ağzından boşaltılan betondan alınır. Beton numuneler boşaltılan betonun yaklaşık ilk %15 inden hemen sonra ve yine boşaltılan betonun ilk %85 inden önce alınır.
Deney sonuçlarının belgelenmesi Taze betonun sıcaklığının, birim ağırlığının, hava miktarının ve kıvamının ölçümleri teslim yerinde üretici ve tüketici temsilcilerinin huzurunda yapılmaktadır. Beton basınç dayanımının bulunması için alınan küp veya silindir numuneler teslim yerinde üretici ve tüketici temsilcilerinin huzurunda alınmakta ve bir gün teslim yerinde standartlara uygun koşullarda muhafaza edildikten sonra üretici ve tüketici tarafından onaylanan laboratuara taşınmaktadır. Laboraturda deney gününe kadar standartta belirtilen koşullarda tutulan numuneler daha sonra basınç dayanımı deneyine tabii tutularak kırılmaktadır.
Betonun teslim yerinde yapılan bu işlemler üretici ve tüketici temsilcilerince bir tutanağa geçirilmelidir. Deney raporunda şu bilgiler bulunmalıdır. Deneyin yapıldığı laboratuarın adı, deneyi yapanın adı, raporu imzalayan yetkililerin adı ve görevleri Deney tarihi Deneyin adı, numunenin tanımı ve kullanılan standartların numaraları Deney sonuçları Deney raporunun tarihi ve sayısı
Hazır betonun alıcıya teslim belgesi İmalatçı, her beton yük ( transmikser) tesliminde kullanıcıya en az aşağıda verilen bilgileri içeren, bilgisayar çıktısı, matbu belge veya elle yazılmış sevk ve teslim belgesi vermek zorundadır. ( TS EN 206 - 1 / NİSAN 2002 ) Hazır beton tesisinin ismi, adresi, ve varsa tescilli markası Sevk ve teslim belgenin seri numarası, Yükleme tarihi ve saati Transmikser plaka numarası veya aracı tanıtıcı bilgi, Alıcının ismi, Şantiyenin ismi ve yeri, Şartnamelerle ilgili ayrıntılar veya miktarı, Kullanılmışsa mineral katkı cinsi ve miktarı,
Teslim eden,teslim alan yetkililerin adı,soyadı,ünvanları ve imzaları. Şartnamelere ve EN 206 - 1 e atıf ( kod no, sipariş no gibi ), Beton hacmi, m³ olarak, Betonun basınç dayanımı sınıfı Betonun kıvamı, Betondaki en büyük agrega tane boyutu Betonun birim ağırlığı Kullanılan çimento tipi ve miktarı, Kullanılmışsa kimyasal katkı cinsi ve uygunluğunun beyanı, Varsa belgelendirme kurumunun ismi ve işareti, Betonun şantiyeye ulaştığı saat, Boşaltmanın başladığı saat, Boşaltmanın tamamlandığı saat.
Hazır Betonun Siparişi Hazır betonu sipariş vermeden önce, yapınızda ne tür beton kullanılacağını doğru tespit etmeniz gerekir. Çünkü, birçok durumda sipariş edilen beton sınıf dayanımı talebini karşılamasına rağmen, istenen işlevi yerine getirmeyebilir. Örneğin, sülfatlı bir zemine dökülecek temel betonunda dayanıklılık özelliği, basınç dayanımından daha önemlidir. Beton sınıfı, mevcut statik yapı projesinin üzerinde görülebilir. Ancak çevre şartları iyi tetkik edilmelidir. Gerektiğinde, hazır beton tesislerindeki uzmanlar da bu konuda yardımcı olabilirler. Hazır beton kullanıcılarının, TS 11222 Beton - Hazır Beton Standardı'nı iyi inceleyerek, tüketici olarak hangi haklara ve yükümlülüklere sahip olduklarını bilmeleri gerekir.
Beton kullanıcısı tarafından üreticiye verilecek genel bilgiler standartta aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. Bu bilgiler beton teslimatının sürekli,istenen hızda ve sorunsuz olarak yapılmasını sağlayacaktır. Hazır Beton Siparişinde Aşağıdaki Noktalara Dikkat Edilmesi Gerekir: Sipariş edeceğiniz betonunun miktarını, basınç dayanım sınıfını, kıvam sınıfını, agrega en büyük tane büyüklüğünü, miktarını, ne tür bir yapı elemanı için istendiğini, çevre şartlarını ve varsa diğer özelliklerini ayrıntılarıyla tespit edip, siparişinizi ona göre verin.
Beton döküm programınızı kalıp yapım süresi baz alınarak periyodik olarak en az 1 hafta öncesinden aşağıdaki bilgiler ile firmaya bildirin. Teslim günü - saati Döküm şekli (Kat, perde,teras vs. ) Boşaltma şekli (Beton pompası, vinç kovaları vb) Boşaltma hızı Sipariş bilgileri: İsim - Firma - Vergi Dairesi Şantiyenin adresi - telefon Beton dökülecek şantiyenin ada/parseli Şantiyede beton döküm ve yerleştirme süresini iyi ayarlayın, aksaklıklar çıkabilir. Zemin veya atmosferde, betonarme elemanlar üzerinde olumsuz etkilerde bulunabilecek çevresel koşullar (sülfat, deniz suyu, asitler, donma-çözülme vb) hakimse, beton üreticinizi bilgilendirin. Sipariş verdiğiniz betona ilişkin olarak deney sonuçlarını isteyin.
Beton özellikleri için şu hususlar dikkate alınarak sipariş yapılmalıdır; - Taze ve sertleşmiş betonun yapımı ile ilgili işlemler (Örneğin tünel kalıp kullanılacaksa erken priz alma veya saha betonlarında yapılacak yüzey işlemleri) - Kür şartları ( Örneğin kısa süreli kür uygulamaları veya kür uygulanması zor olan açık saha betonları) - Yapı boyutları (ısı yayılımı için- Örneğin kütle betonları ) - Yapının maruz kalacağı çevre etkileri (Örneğin zemin sülfat etkisindeyse) - Görünen agrega veya mastarlanmış beton yüzeyi ile ilgili şartlar - Agrega en büyük tane büyüklüğü gibi donatının beton örtü tabakası veya en düşük kesit genişliği ile ilgili şartlar - Etki sınıflarından kaynaklanan benzeri nedenlerle uygun özellikteki bileşen malzemelerinin kullanımındaki herhangi bir sınırlama
HAZIR BETON SİPARİŞİ VE TESLİM ALINMASI İstenilen özellikteki hazır betonun satın alınabilmesi için, alıcı tarafından üretici firmaya yapılacak başvuruda yer alması gereken bilgi, genel olarak iki değişik yöntemle iletilmektedir. PERFORMANSA GÖRE HAZIR BETON TALEBİ ÖZEL İSTEĞE GÖRE HAZIR BETON TALEBİ
PERFORMANSA GÖRE HAZIR BETON TALEBİ Bu yöntemde, beton satın almak isteyen taraf, üreticiye performans olarak ne kalitede bir beton satın almak istediğini belirtmektedir. Alınacak beton, yerine yerleştirilebilmeyi uygun kılacak ve başta dayanım olmak üzere istenilen özelikleri sağlayacak kalitede olmalıdır.Beton malzemelerinin karışım oranlarının tespiti ve sorumluluğu üreticiye ait olmaktadır. Performansa göre beton talep edildiği takdirde üreticiye bildirilecek hususlar : Beton sınıfı veya betonun 28 günlük karakteristik basınç dayanımı, Taze betonun, teslim tarihi, adresi, yerinde göstermesi gereken çökme değeri, Beton yapımında kullanılacak en büyük agrega tane boyutu.
28 günlük beton basınç dayanımına ek olarak isteniyor ise 7 günlük veya başka yaşlardaki beton basınç dayanımı, Hava sürüklenmiş beton isteniyor ise, betonda bulunması gereken hava miktarı, Betonun kullanılacağı ortam hakkında bilgi ( sıcak hava koşulları, sülfatlı ortam, hidrotasyon ısısının düşük olması istenen ortam ve benzeri durumlar). Türkiye de hazır beton satın almak için yapılan taleplerin hemen hemen tamamı, satın alınacak betondan beklenen performans bildirerek yapılmaktadır.
ÖZEL İSTEĞE ( ÖZEL DİZAYN ) UYGUN BETON TALEBİ Satın alınmak istenen betonu oluşturacak malzemelerin özellikleri ve karışım oranları üreticiye alıcı tarafından bildirilmekte ve betonun tarif edilmiş hususlara uygun, özel olarak üretilmesi istenmektedir. Özel isteğe uygun olarak beton talep edildiği takdirde, üreticiye bildirilmesi gereken bilgiler şunlardır: Çimento türü, Dozaj (bir metreküp betondaki çimento ağırlığı), Karışımda yer alacak maksimum net su miktarı(agregalar tarafından emilen su bu miktara dahil değildir), Katkı maddesi kullanılacaksa türü ve miktarı, Beton yapımında kullanılacak en büyük agrega tane boyutu. Türkiye de özel isteğe uygun tarzdaki hazır beton nadiren talep edilmektedir. Bu yöntemle talep yapıldığı takdirde, üretilecek betonun karışım oranlarının sorumluluğu talep eden tarafa aittir.
Hazır Betonun Teslim Alınması Beton Dökümü Başladığında : Her transmikser irsaliyesini betonu basmaya başlamadan önce muhakkak kontrol edin, siparişinize uygun olduğundan, taşıma süresinin geçmediğinden emin olun. Kıvamını gözleyin ve gerekirse çökme deneyiyle kontrol edin; Daha kuru kıvamlı gelen beton için hazır beton firmasıyla irtibat kurun. Soğuk veya sıcak havalarda taze betonun sıcaklığını ölçün. Teslim edilen betondan, her biri ayrı transmikserden olmak üzere, TS 500'de belirtilen adetlerde küp veya silindir numune alın. Numuneler sayesinde hem birim ağırlıktan (beton miktarından) hem de sınıf dayanımından emin olacağınızı unutmayın. Numunelerinizi alırken, saklarken, kırdırırken ilgili standartlara uyun. Basınç deneyi sonuçlarını TS 500'e göre yorumlayın. Deney sonuçlarını raporlandırın ve saklayın.
Teslim Alma; İrsaliye bilgileri kontrol edilip imzalanmalıdır, Betonda gözlemlenebilen problem varsa Kalite Kontrol ile irtibat kurulmalı ve problem giderilerek beton dökümüne devam edilmelidir, Kalite Kontrol’un bilgisi olmadan betona kesinlikle su ve kimyasal katkı ilave edilmemelidir. Betonun sorumluluğu ilaveyi yaptıran şantiyeye aittir.
Hazır beton kullanan tarafın bilmesi gerekenler ve kullanıcının sorumlulukları Hazır beton almak isteyen taraf istenilen betonun ne gibi özelliklere sahip olması gerektiğini çok iyi bilmelidir. Beton talebi genelde betondan beklenilen performans düşünülerek yapılmaktadır. Bazen betonda bulunması gereken özellikler ve karışım oranları alıcı tarafından belirlenerek üreticiden özel reçeteye uygun bir beton da istenebilir. Teslim alınan betonun istenilen özelliklere uygun olup olmadığı alıcının ve üreticinin yetkili görevlileri huzurunda mutlaka deneyler yapılarak kontrol edilmelidir. Betonun teslimi sırasında hazır betonu teslim alan tarafı temsil edecek yetkili kişi beton standartları ve deneyler hakkında yeteli bilgiye sahip olmalıdır.
Basınç dayanımı için teslim yerinde hazırlanan numuneler bir gün süreyle şantiyede muhafaza edildikten sonra alıcı ve üretici tarafından kabul gören bir laboratuarda basınç deneyine tabi tutulmalıdır.Numunelerin bir gün şantiyede bekletilmesi numunelerin taşınması sırasında oluşabilecek herhangi bir olumsuz etkiyi önlemek amacını taşımaktadır. Numunelerin şantiyede bir gün süreyle standartlara uygun nemlilik ve sıcaklık ortamında bekletilebilmeleri için gerekli önlemler alınmış olmalıdır. Teslim alınan beton önceden kararlaştırılmış olduğu gibi yerleştirilmeyi mümkün kılabilecek kıvamda bir beton ise yerleştirmeyi daha da kolaylaştırmak veya başka nedenler için teslim yerinde betona ek su katılmamalıdır. Teslim yerinde yapılan deneylerin sonuçları alıcı ve üreticinin yetkili görevlileri tarafından imzalı olark belgelendirilmelidir Şartnamelerde yer almasa dahi alıcı ve üretici arasında teknik işbirliği çok önemlidir. İş programı önceden yapılmalıdır.
Satın alınan betonun sadece üretimi ve taşınması tamamlanmış taze bir beton olduğu unutulmamalıdır. Betonun yerine yerleştirilmesi, düzeltilmesi ve bakımı (kür’ü) beton kullanan tarafın sorumluluğunda olduğu için bu işlemlere zamanında başlayabilmek için yeterli araç ve eleman şantiyede hazır bulundurulmalıdır. İstenilen özelliklerde mükemmel bir beton teslim alınmış olsa bile yerleştirme, sıkıştırma,yüzey düzeltmesi ve kür işlemleri yeterince yapılmadığı takdirde olumlu sonuçların elde edilebilmesi mümkün olmamaktadır.
Slump (Çökme) Deneyi Yapılırken; Slump hunisi düz bir zemine konur. Standart slump hunisi üç eşit kademede doldurulup, her kademede 25 kez standart şişleme çubuğuyla şişlenir. Huni tamamen dolunca üst yüzeyi mala ile düzlenir. Huni yavaşça yukarı doğru kaldırılır; bu sırada taze beton kendi ağırlığıyla çöker. Şişleme çubuğu huninin üzerine konur ve çöken betonun üst seviyesinden çubuğun altına kadar olan mesafe ölçülür. Bu uzunluk, taze betonun çökme (slump) değeri olarak adlandırılır. Beton yerleştirme işlemi sırasında vibratör kullanılması kaçınılmazdır. Standartlarda vibratör kullanmadan beton dökümü işlemini yasaklamıştır. Şişleme, tokmaklama v.b. elle sıkıştırma usulleri, yalnızca vibratör kullanımıyla beraber, yardımcı usuller olarak kullanılabilir
Sample collected Slump Cone Filled Cone Removed and Concrete Allowed to ‘Slump’ Slump Measured
Hazır Betonun Taşınması Hazır beton, çabuk kullanılması gereken bir üründür; üretiminden itibaren yaklaşık 2 saat içerisinde, müşteri tarafından teslim alınması ve kalıba yerleştirme işlemine başlanması gerekir. Bu süre, bulunulan ortamın koşullarına, çimento ve betonun cinsine ve kimyasal katkıların türlerine bağlı olarak değişebilir veya geciktirici kimyasal katkılar kullanılarak uzatılabilir. Hazır beton, bu özelliği nedeniyle "transmikser" adı verilen özel araçlarla taşınır ve teslimata kadar homojenliğini koruması için transmikserde karıştırılır. Bu karıştırma, beton sınıfına bağlı olarak farklı devirlerde yapılır. Taşıma işlemi, tesisin işletme bölümünün sevkıyat programına göre gerçekleştirilir; transmikser operatörü ve gerektiğinde beton pompası operatörü taşıma ve teslim işleminin diğer sorumlularıdırlar. Transmikser operatörü betonu müşterinin şantiyesine taşır, pompa operatörü de betonu istenilen noktaya, kalıba aktarır. (Pompa mobil veya sabit olabilir.)
Betonun Taşınması Sırasında Kıvam Kaybının Muhtemel Nedenleri Betonun yalancı priz yapması. Bunun önüne karıştırma işlemine devam edilerek geçilebilir. Uzun taşıma mesafeleri. Yol boyunca beton priz almaya başlayabilir. Karışım suyu da buharlaşabilir. Dökümden önce aşırı karıştırma süresi. Sıcak hava şartları.
Özellikle bina sektöründe beton işçiliğinde bilinç ve eğitim düzeyi düşük olduğundan taşıma,yerleştirme ve mastarlama işlemlerinin kolaylığı açısından 18 - 22 cm çökmeli, çok akıcı kıvamlı beton kullanma, bu amaçla da şantiyede hazır betona su verme eğilimi çok yüksektir. Bu eğilimin mukavemet düşürücü zararlı sonucunu yok etmek için Türkiye Hazır Beton Birliği Yönetim Kurulu bir karar alarak üyelerine şantiye teslimi beton kıvamını K4 düzeyinde (çökme >16 cm) tutmalarını tavsiye etmiş, bunu yaparken su/çimento oranına (dolayısıyla mukavemete) dikkatlerini çekmeyi de ihmal etmemiştir. Bu konuda bilgilenen ve bilinçlenen müşteriler K4 kıvamlı beton sipariş vermektedir.
BETONUN YERLESTIRILMESI VE BAKIMI Betonun gerekli dayanımı ve dayanıklılığı kazanması için sadece betonun doğru olarak siparişi ve teslimi değil, ayrıca betonun doğru bir şekilde yerleştirilmesi ve bakımının yapılması gerekmektedir. Beton kullanıcısı TS 1247 ve TS 1248’ e göre beton bakımını yapmalıdır. Zira yapılan araştırmalarda bakımı yapılmamış betonların veya iyi sıkıştırılmamış betonların dayanımlarının düşük olduğu gözlemlenmiştir.
Hazır Betonun Yerleştirilmesi Hazır betonun yerleştirilmesinde kovalar, el arabaları, konveyor, pompalar vb. bazı özel düzenekler kullanılır. Bunların içerisinde en çok beton pompalarından yararlanılır. Taze betonun yerleştirilmesinde amaç betonun homojen bir şekilde yerleştirilmesidir. Betonun yerleştirme işlem sırasında ayrışmanın olmaması için gerekli döküm yöntemi önceden belirlenmelidir. Betonun yerleştirileceği yüzeyin temiz, düz, donmamış ve gevsek olmamasına dikkat edilmelidir. Taze betonun kalıplara aktarımı sırasında kalpların sızdırmaz dayanıklı ve daha da önemlisi projeye uygunluğu kontrol edilmelidir. Betonun içerisinde bulunan ve boşluklara neden olan havanın, betonun dayanımını ve geçirimsizliğini olumsuz yönde etkilememesi için beton elle tokmaklama yöntemi ve mekanik yollarla(vibrasyon yöntemi) sıkıştırılmalıdır.
İyi beton elde etmek için aşağıda bahsedilen hususlara dikkat edilmelidir; Betonun Yerleştirilmesi A)Beton Dökümünden Önce Yapılacaklar Betonun nasıl yerleştirileceği önceden tespit edilmelidir.( mikser-pompa-kova-vinç gibi) Kalıpların sağlam ve sızdırmaz olduğunu; temizliğini, yağlanıp yağlanmadığını, yüzeylerinin uygun olup olmadığını kontrol edin. Donatıların gereğince döşenip, kontrolünün yapılıp yapılmadığına bakın. Yeterli miktarda ve uygun boşaltma aracınız olup olmadığını; betonu işlemek için uygun sayı ve nitelikte eleman ve araç-gereç bulunup bulunmadığını kontrol edin. (Yeni Deprem Yönetmeliği'ne göre, vibratör kullanımı zorunlu hale gelmiştir.) Taze betonun bakımı için gerekli önlemleri alın. (Su hortumları, örtüler vb) Pompa ve transmikserlerin çalışma alanlarının hazırlanıp hazırlanmadığına bakın. Yer betonu dökülecekse, zemin döküme uygun hale getirilmiş mi, kontrol edin
Betonun Tasarımı (Bileşim Hesabı) Üretimi (Ölçme, Karıştırma) Bitmiş yapıda, uzun vadede betonun kalitesini belirleyen beş temel aşama söz konusudur : Betonun Tasarımı (Bileşim Hesabı) Üretimi (Ölçme, Karıştırma) Betonun Taşınması Betonun Yerleştirilmesi, Sıkıştırılması Betonun Bakımı, Kürü Bu aşamalardan ilk üçünü seçtiğiniz hazır beton tesisi üstlenir. Doğru hazır betoncuyu seçerek, etkin iletişim ve sıkı denetimle bu aşamaları başarıyla atlatırsınız. Bundan sonra size bağlı iki aşama kalır: Yerleştirme - Sıkıştırma ve Bakım - Kür. Betondan iyi verim elde etmek için bu unsurlara da özen göstermek zorundasınız.
B)Betonun Dökümü ve Yerleştirilmesi Sırasında Dikkat Edilecek Noktalar Betonun yerleştirilmesi pompalı ve pompasız olarak ikiye ayrılmaktadır. Yerleştirme yöntemi betonun kıvamını etkiler. Pompalanacak betonun, mikserden direkt kalıba dökülen betona kıyasla daha akıcı ve kolay işlenebilir olması aranır. İçine beton yerleştirilecek kalıbın ve yerleştirme işçiliğinin sertleşmiş beton kalitesi üzerine hem mukavemet hem de görünüş açısından önemli etkileri vardır: Kalıbın cinsi (ahşap, çelik, tünel gibi) Kalıp yüzeyinin kalitesi Kalıp yağı kullanılması Yerleştirme esnasında vibratör kullanımı gibi faktörler beton kalitesi ile doğrudan bağlantılıdır. Şantiyede en çok karşılaşılan sorun, betonun rahat yerleştirilip, mastarlama yapılamamasından dolayı döküm yerine gelen betona fazladan su eklenmesidir. Bu, beton mukavemetini düşürür. Bu sorun, uygun kıvamda beton siparişi, akışkanlaştırıcı kimyasal katkıların kullanılması ve özellikle de şantiyede vibratör kullanımı ile giderilebilir.
Hazır Betonun yerleştirilmesinde Dikkat Edilecek Hususlar Beton mümkün olduğunca yerleştirileceği yere veya yakın bir bölgesine dökülmelidir. Betonu belirli bir bölgeye yığıp, kürekle yerine yerleştirmeden kaçınılmalıdır. Beton homojen tabakalar halinde yerleştirilmelidir. Yerleştirme esnasında büyük yığınların ve eğimli tabakaların oluşturulmasına engel olunmalıdır. Beton yatay tabakalar halinde dökülmelidir. Her tabakanın dökümünden sonra beton katılaşma sürecinin başlangıcına kadar beklenmeli ve bir sonraki tabakanın dökümüne ondan sonra başlanmalıdır.
Beton kalıba 1. 5 m den daha yüksekten dökülmemelidir Beton kalıba 1.5 m den daha yüksekten dökülmemelidir. Bu ayrışmaya ve kalıbın patlamasına neden olur. Kolon ve perde gibi yatay elemanlar üç defa da doldurulmalıdır. Beton yerine mümkün olduğunca hızlı yerleştirilmelidir. Fakat bu işlem sıkıştırma yönteminden ve sıkıştırma ekipmanının yetiştirebileceğinden de hızlı olmamalıdır. Kısaca betonun yerleştirme ve sıkıştırma hızları uyum içinde ve eşit olmalıdır.
Kalıp yüksekliği fazla olan perde duvar ve kolonlara beton dökümü sırasında, çoğu zaman beton karışım suyunun yüzeye çıktığı görülür. Beton karışım suyunun yüzeye çıkmasını önlemek için beton dökme hızını yavaşlatmak, ince malzeme miktarı fazla olan daha kuru kıvamda beton dökmek gibi önlemler alınabilir. Beton yüzeyinde oluşabilecek su kusmasını bir ölçüde önlemek ve beton yüzey tesviyesinin daha düzgün yapılmasını sağlamak için, yüksek perde duvar kalıplarına beton dökülürken kalıp üst seviyesinin yaklaşık 25-30 cm altında döküm işlemi durdurulmalı, dökülen betonun katılaşması için yaklaşık bir saat kadar beklenmelidir. Son tabaka olan 25-30 cm’lik bu tabaka için daha kuru kıvamda bir karışım hazırlanarak dökülmelidir. Brüt beton yüzeyli kolon ve duvarlarda betonun kalıp içinde yükselme hızı 2m/saat'ten fazla olmalıdır. Gecikme ve duraklamalara meydan verilmemelidir. Bu tür uygulamalarda yüzeyde oluşması muhtemel hava kabarcıklarını azaltmak için kalıp ince ve homojen bir yağ tabakasıyla yağlanmalı, betonun bileşimi ise iri agregası azaltılmış ve uygun kıvamlı (8-12 cm çökme) olacak şekilde ayarlanmalıdır
Yüksek ve dar perde duvar kalıplarına aradan (yüksekliğin belirli bir mesafesinden) beton dökülmesi sırasında, kalıp yanlarından acılan ceplerden betonun belirli bir meyil ile kalıp içerisine doğru akıtılması durumunda, karsısındaki kalıp ve/veya donatıya çarpan betonda ayrışmalar meydana gelebilir, bunun sonucu olarak betonun taban kısmında peteklenme olabilir. Araba veya boşaltma oluklarından gelen betonu hunilerle belirli mesafeye kadar kalıp içerisine indirerek ayrışma ve dolayısı ile peteklenme oluşumu endişesi ortadan kaldırılabilir. Ayrıca üst kısımlardaki kalıp ve donatı yüzeyleri beton tarafından tamamen kaplanana kadar temiz olarak muhafaza edilmiş olur. Betonun kalıpta oluşturulan ceplere düşey olarak gelip oradan taşarak kalıp içerisine akması daha uygun sonuçlar verir. Yüksek ve dar perde duvar kalıplarına beton dökülmesi için boşaltma oluğu ve kalıba yandan baca açılmalıdır. Betonu sıkıştırmak için vibratör kullanılmalıdır.( Yeni Deprem Yönetmeligi’nde vibratör kullanımı zorunlu kılınmıştır.)
Dar Perde Duvar Kalıplarına üstten Beton Dökülmesi
Yüksek Ve Dar Perde Duvar Kalıplarına Beton Dökülmesi İçin Boşaltma Oluğu Ve Kalıba Yandan Baca Açılması
Döşeme betonunun meyilli tabakalar halinde döküleceği zaman, beton dokum işlemine meylin en derin yerinden başlanır. Bu şekilde, yeni dökülen beton tabakasının bir önceki tabakayı sıkıştırması da sağlanmış olur. Vibrasyon sırasında betonun yerleştirilmesi kolaylaşır.
Meyilli Yüzeylerde Tabakalar Halinde Betonun Sıkıştırılması
Dökülen her beton tabakasının sistemli bir şekilde vibrasyonunun yapılmasında, vibratörün baslığının eğik bir şekilde ve bir alt tabakaya tesir etmeyecek şekilde daldırılması doğru sonuç vermez. Vibratör baslığının henüz prizini yapmamış alt tabakaya bir miktar gecene kadar düşey bir pozisyonda daldırılması gerekir.
Beton Tabakalarının Sistematik Olarak Vibrasyonu
Döşeme betonunun el arabası ile yerleştirilmesi sırasında önce dökülmüş betonun üzerinden giderek dokum yerinden uzaklaşacak şekilde beton dökülmesi önce dökülen betonun ayrışmasına ve yüzey tesviyesinin bozulmasına neden olur. Betonun en uzak noktadan başlanarak dökülmesi gerekir. Bunu yaparken ilk önce dökülen betonun üzerinde araba ile gezmeden, arabadaki betonu önce dökülen betonun son kısmına dökerek geriye doğru gelinmesi uygun olur.
El Arabası ile Döşeme Betonu Dökülmesi
Transmikser ile Dökümler Transmikserin kapalı alana girmesi gerekiyorsa aracın gireceği yerin yüksekliği tesise bildirilmelidir. Transmikser altı boş bir döşemeye veya bozuk bir zemine çıkarılıyorsa 30 ton civarında toplam yük ve dingil başına 11 ila 13 ton yük olduğu varsayılarak zeminin kayma ve çökme tehlikesi dikkate alınmalıdır. Pompalı Dökümler İnşaata yaklaşım mesafesi, yatay ve düşey döküm erişim mesafeleri; inşaat, zemin ve pompa cinsine göre değişkendir. Pompanın kurulacağı zeminin altından geçen boru hattı veya üzeri kapatılmış boşluklar bildirilmelidir. Aynı şekilde yüksek gerilim hatları bildirilmelidir. Kolon betonlarında, pompa uç hortumu kalıp içine mümkün olduğu kadar sokulmalıdır; perde betonlarında, beton kalıp yüzeyine çarptırılmamalıdır. Betonun hızını keserek, ayrışma ve kalıp deformasyonuna engel olunmalıdır. Pompa uç hortumunu tutan elemanların bom altında durmamasına dikkat edilmelidir.
Özellikle kule vinci olmayan yüksek yapılarda olduğu gibi betonu elle veya diğer gereçlerle taşımanın çok güç olduğu durumlarda; yüksek miktarlardaki betonun hızla işlenmesi gereken durumlarda ve betonu getiren transmikserin döküm noktasına yeterince yanaşması mümkün olmayan durumlarda, sabit veya taşınabilir beton pompalarının kullanılması zorunludur. Pompa kullanılmadan beton dökümü yapıldığında, saatte ortalama 10 - 12 metreküp beton dökülebilirken, modern beton pompalama teknolojisi kullanılarak yerleştirme hızı saatte 70 metreküp'e kadar ulaşabilmektedir. Pompa kullanımı inşaatın yapım hızını da yükselttiğinden ek kazanç getirmektedir. Yüksek hızda yapılacak beton dökümleri için inşaatçı firma tarafından iyi bir planlama yapılmalı ve sıkıştırma işlemi için yeteri kadar personel ve ekipman bulundurularak, bitirme çalışmaları tamamlanmalıdır. Normal yapısal beton karışım dizaynı pompalama için düzeltmeye ihtiyaç gösterebilir; bu yüzden şantiye sorumlusu betonu "pompalı" isteyip istemediğini hazır beton üreticisi firmaya bildirmelidir
(% 85) Türkiye'de en çok kullanılan pompalar kamyon bağlantılı mobil pompalardır.Şantiyeye ulaşım, kurulma, beton dökme-yerleştirme, bir-iki saat içinde sökülme kolaylığı nedeniyle bu pompalar ekonomik olarak çok uygundur. Tüm kamyon bağlantılı pompalar, faaliyet için geniş alanda kurulmalıdır; transmikserlerin geliş-gidiş ve boşaltma kolaylığı için giriş rahat olmalı ve zemin pompanın yerleştirilmesi için sağlam ve düz olmalıdır. Sabit pompalar bir taşıyıcı üzerine yerleştirilir ve "şantiyede mobil"dir. Sürekli beton pompalanması gereken şantiyelerde sabit olarak bulunur.
Yerleştirme - Sıkıştırma - Vibrasyon Kalıba dökülen betonu, kalıbın her tarafına yaymak, donatıları iyice sarmasını sağlamak ve hava boşluklarını dışarıya çıkararak doluluğu artırmak için vibratörle sıkıştırmak gerekmektedir. Vibrasyonun esası, betonu kuvvetli bir şekilde titreşime tabi tutmaktır. Deprem yönetmeliğinde belirtildiği üzere, her tür beton sınıfında, yerleştirme aşamasında vibratör kullanmak mecburidir
Vibratör Çesitleri: Genelde saniyede (hertz) ya da dakikada (vpm) oluşan titreme sayısına göre sınıflandırılırlar. Bir vibratörün frekansı takometre ile ölçülür. Betonu içten ve dıştan olmak üzere iki şekilde vibrasyona maruz bırakabilir: 1.) Dıştan Vibrasyon: Kalıp vibratörleri de denir. Kalıba dıştan monte edilerek kullanılan vibratörlerdir.Daha çok prefabrik elemanlarda kullanılır. Elektrikli Vibratörler Havalı (pnömatik) Vibratörler Hidrolik Vibratörler
Bu vibratörler kalıbın üzerinde önceden belirlenmiş yerlere bağlanırlar ve betona değmeden titreşim yaparlar. Dış vibrasyonun avantajları şunlardır: Oturması, yayılması az olan ve iç vibratörlerin tesir edemeyeceği daha kuru harcın sıkıştırılmasını sağlar. İçindeki donatı çok sık yerleştirildiği için iç vibratörlerin sokulmasına ve çıkarılmasına müsait olmayan betonun vibrasyonuna uygundur. Kalite kontrol artar ve de operatör hataları en aza indirgenir. Toplam vibrasyon zamanı azalır.
2.)İçten Vibrasyon: Betonun içerisine mekanik vibratör daldırılarak yapılır. Bir diğer adı da dalıcı vibratördür. Şantiyelerde en çok kullanılan titretici tipidir. Agrega boyutu, betonun kıvamı, kalıp ve donatı durumuna göre değişik çaplarda olabilir.
Dalgıç vibratör (iç vibratör) Yüzey vibratörü (kompaktör Dıs vibratör (kalıp vibratörü)
İç vibratörler: Doğrudan betonun içine daldırılarak kullanılır İç vibratörler: Doğrudan betonun içine daldırılarak kullanılır. Tasarımları,boyutları, manevra kabiliyetleri ve fiyatları dolayısıyla birçok beton ürün için en pratik vibrasyon aracıdır. Elektrikli iç vibratör
Kalıp vibratörleri: Bu vibratörler kalıbın üzerine önceden belirlenmiş yerlere bağlanırlar ve betona değmeden sarsarlar.
Kalıp vibratörleri: Bu vibratörler kalıbın üzerine önceden belirlenmiş yerlere bağlanırlar ve betona değmeden sarsarlar Elektrikli kalıp vibratörü diskleri
Yüzey Vibratörleri: Yüzey vibratörleri kullanılırken vibratörün arkada bıraktığı yüzeyin nemli olacak şekilde hareket etmesine, sıkıştırılan tabaka kalınlığının en çok 20 cm olmasına dikkat edilmelidir. Yüzey ( mastar ) vibratörü uygulama örnekleri
Yüzey ( mastar ) vibratörü uygulama örnekleri
Yüzey vibratörü
Benzinli iç vibratör ve başlık çeşitleri
Vibratörün karışım merkezine tutulması
Kolon kalıbına takılmış dış vibratörler Kolon kalıbına takılmış dış vibratörler
Perde kalıbına takılmış dış vibratörler
Vibrasyonda dikkat edilmesi gereken hususlar: Demir ucu beton içerisine hızlıca daldırmak gerekir. Demir ucu beton dışarısına yavaşça çıkarmak gerekir. Kalıplara kesinlikle demir uç temas etmemelidir. Vibratör betona düşey olarak daldırılmalı ve daldırma aralığı vibratörlerin etki yarı çaplarına bağlı olarak 45 – 50 cm’ yi geçmemelidir. Küçük çaplı vibratör kullanılması halinde ve brüt beton uygulamasında daldırma aralıklarının daha da düşürülmesi gerekir Küçük çaplı vibratör kullanılması halinde ve brüt beton uygulamasında daldırma aralıklarının daha da düşürülmesi gerekir
5. Hareket halkaları birbirlerine çakışacak şekilde vibrasyon yapılmalıdır. Vibrasyon esnasından vibratörün her defasında bir önceki tabakaya 10 cm kadar girmesi tabakaların kaynaşmasını sağlar. 6. Vibratör ucu ile betonu yatay hareket ettirmeyiniz. 7. Vibratörün kalıp yüzeyine temas etmesini önlemek gerekir. Bu, kalıp yüzeyinin hasar görmesini önleyeceği gibi vibratörün de hasar görmesine engel olacaktır. Emniyetli tarafta kalmak için vibratörü kalıptan 75-100 mm uzakta tutmak gerekir.
8. Vibrasyon esnasında vibratörün betonarme donatılarına temasını da önlemek gerekir. Bu donatıların kalıp içerisindeki konumunun bozulmasını önleyecektir. 9. Vibratör sıkılama esnasında beton yığınının tam tepesinden daldırılmamalıdır. Bir yığını düzlemek için vibratörü yığına kenardan daldırıp yerleşmeye başlayan tabaka üzerinde ilerletmek gerekir. Yığın düzlendikten sonra sıkıştırma başlatılmalıdır. 10. Beton yerleştirilirken yardımcı oluklar kullanılması halinde, betonun bu oluklardan akışını vibratör kullanarak sağlamaktan kaçınılmaktadır.
11. Vibrasyon esnasında vibratör iğnesinin tamamen betona gömülmesini sağlamak gerekir. Beton içinde olmadığı zaman vibratör çalıştırılmamalıdır. 12.Yüzey görünümünün çok önemli olduğu yerlerde ilave vibrasyon uygulayarak yüzeydeki boşluk sayısını azaltma yoluna gidilmelidir. 13.Vibratörün motoru sarsıntılı çalışıyorsa bakımını yapmak gerekir. Vibratör, esnek milinden çekilerek taşınmamalıdır. Her iş bitiminde vibratör muhakkak temizlenmelidir. 14.Taze beton, içinde hava boşlukları kalmayacak biçimde mümkün olan en yüksek yoğunluğa kadar sıkıştırılmalıdır.
Vibratörü hızlıca kalıbın dibine itme
Vibratörü en az 15 saniye kadar sabit tutunuz. Vibratörü sabit tutma
Vibratörü yavaşça saniyede 3 cm olacak şekilde yukarı çekiniz Vibratörü yavaş yavaş çıkartma
Vibrasyon sırasında her seferinde bir önceki tabakaya 15 cm kadar girmesine dikkat etmek gerekir. Böylece iki tabakanın birbiriyle kaynaşması sağlanır Vibratörün alt tabakaya geçmesi
Eğimli Kısımlarda önce düşük yüzeyler sıkıştırılır Düşük yüzeylerin sıkıştırılması
Kalınlığı az olan döşemelerde iç vibratörler kullanılıyorsa vibratör iğnesi düşük olarak daldırılır. Kalınlığı az olan yerlerin sıkıştırılması
Kalıplara vibratör çapının iki katı mesafeden daha fazla yanaşılmamalıdır Vibratörü kalıba dokundurmayın
Donatılara vibratörleri değdirip yapışan betonun kopmasın neden olmayın Vibratörü donatıya dokundurmayın
Vibratörün etki alanı beton yüzeyinin nemlenmesi ve sulu bir kısmın yüzeye çıkması ile anlaşılır. Daldırma yerleri arasındaki mesafeyi etki alanına göre ayarlamalıyız
Kalıp Vibratörlerinde Oturması ve yayılması az olan daha kuru beton harcının sıkıştırılmasında kullanmalıyız. Bu tip vibratörler, kalıbın yüzey miktarı ağırlığı, beton cinsi ve donatı sıklığına göre belirlenir. Doğru boyutlarda ve gerekli sayıda vibratörü, kalıp ve beton harcı için en uygun frekansı ve nihayet vibrasyon için en uygun yerin seçilmesi çok önemlidir. Kalıpların yeterince sağlam olması sağlanmalıdır.
Yüzey Vibratörlerinde: Sıkıştırılacak tabakanın kalınlığı en çok 20 cm olmalıdır. Arkada nemli ve sulu bir kısım kalacak şekilde yavaş olarak hareket ettirilmelidir. Küçük frekanslı vibratörlerin kullanılmasına dikkat edilmelidir.
Yüzeyde Sıkışmış Kabuk Tabakası - Sıkışmamış Beton Vibratör daldırıldığı kesimde, beton karışımına ve kullanılan vibratör cinsine bağlı olarak beton yüzeyinde ince bir şerbet tabakası belirip, beton içinde sıkışan havanın yüzeye çıkmasını sağlayana kadar en az 15 saniye kadar sabit tutulmalı, daha iyisi küçük düşey hareketler yaptırılmalıdır. Brüt beton uygulamasında vibrasyon süresi gerekirse 30 sn.'ye kadar uzatılmalıdır. Vibratör betonun içinden yavaşça çekilmelidir. (-8cm/sn) Böylece sıkılama esnasında vibratörün, beton içinde oluşturduğu boşluğun kapanması sağlanacaktır. Kuru karışımlarda şayet bu başarılamıyorsa vibratörün yeniden bir kaç santim kadar betona daldırılması problemi çözecektir. Eğer yeniden daldırma etkili olamıyorsa karışımı veya vibratörü değiştirmek gerekecektir.
İyi sıkıştırılmamış beton örnekleri
Vibratör kullanımının yararları: Betonun yerleştirilmesi kolay olduğundan ekonomi sağlamaktadır. Daha yoğun ve homojen bir beton elde edilmektedir Betonda (genellikle kolon-kiriş birleşim noktalarında) boşlukların kalma olasılığı azalır. Daha yüksek dayanımlı beton elde edilmektedir Betonun basınç dayanımı yüksek olur. Betonarme yapı betonlarında, betonla demir donatıların arasında daha iyi aderans sağlanmaktadır Donatı ile beton daha iyi kenetlenir (yüksek aderans). Betonun geçirgenligi (su, buhar) düşer. Beton dış etkilere karsı daha dayanıklı ve uzun ömürlü olur. Kalıpları sökülen betonda, kenarların belirgin hatların düzgün şekilde oluşabilmesini sağlamaktadır
Betonda Yüzey Bitirme İşlemi Sertleşmiş beton yüzeyinde söz konusu yapının proje şartnamelerinde tanımlanan görünüşün elde edilmesi gerekir. Bu görünümün yerine göre kalıp veya çeşitli el ve makina yöntemleri ile elde edilmesi için yapılan işlemlere genel olarak " bitirme " denir. Düşey yüzeyler genellikle kalıp tutularak bitirilmiş olurlar, istenen yüzey kalitesine göre değişen kalite ve tipte kalıplar kullanılır. Bazen kalıp alındıktan sonra yüzeye el veya makine ile ek bitirme işlemleri uygulanabilir. Çoğunlukla yatay yüzeyler ve bazı eğik yüzeyler kalıpsız bitirilirler. Bu şekilde yapılan bitirme işleminde bazen de makine yöntemleri kullanılır.
Döşeme betonlarında yüzey bitirme işlemi genellikle çelik veya ahşap mastar ve malalarla yapılır. Kenar, pah ve derz işlemleri gereken yerlerde, önce kenar bitirmesi yapılmalı, sonra pah ve derzler bitirilmelidir. Bazı beton satıhlarda mastar ve mala işleminden sonra gereken pürüzlülüğün verilmesi için, belli bir yönde fırça çekilir. Bazı büyük döşeme ve kaplama betonlarında ise vibrasyonlu mastar ve makine malası kullanılabilir.
Beton bir zeminin yüzey düzeltme işlemi farklı adımlardan oluşur Beton bir zeminin yüzey düzeltme işlemi farklı adımlardan oluşur. Bu işlemlerin sayısı ve sırası birçok etkene bağlıdır, bunlar; istenen yüzey türü, betonun islenebilme ve düzeltilebilme özeliği, beton düzeltme işlemini yapacak olan isçilerin deneyimi gibi etkenlerdir
Yüzey düzeltilebilme özeliğini iyileştirmek için alınabilecek önlemlerden bazıları şunlardır; Beton döküm alanının hava koşullarına karşı korunması, Önce agrega türünün değiştirilmesi, Yüzey düzeltmeye yardımcı katkı kullanılması, Çimentonun değiştirilmesi, Buharlaşmayı geciktirici katkı kullanılması.
TAZE BETON YÜZEYİNİN DÜZELTİLMESİ Sertleşmiş beton yüzeyinin istenilen düzgünlükte olabilmesi için, yüzey düzeltme işleminin, taze betonun kalıplara yerleştirilip sıkıştırılmasından hemen sonra, yani betonun katılaşma göstermeden önce yeterli dayanıklılığı ve beklenen performansı gösterebilmesi için uygulanması gerekmektedir.
İLK DÜZELTME: İlk düzeltme işlemi, kalıbına yerleştirilmiş ve sıkıştırılmış betonun yüzeyinde bulunabilecek çıkıntılı veya çukur kısımlardan kurtulmak, beton yüzeyini aynı seviyeye getirebilmek için yapılmaktadır.Bu işlem için düzgün yüzeyli mastarlar kullanılmaktadır. SON DÜZELTME: İlk düzeltme işleminin sonunda aynı seviyeye getirilmiş olan beton yüzeyinin tamamen düzgün bir duruma getirilebilmesi için yapılmaktadır. Son düzeltmede yüzdürme yöntemi işlemi 10 - 12 cm eninde ve 30 cm. boyunda altı çok düzgün olan tahtadan yapılmış bir aletle beton yüzeyine hafifçe bastırarak, beton yüzeyi üzerinde yüzdürülerek, beton yüzeyindeki pürüzlü kısımlar ve ince çatlakların kapanması sağlanabilmektedir
Bu ilk mastarlama işlemi terleme ile yüzeye su toplanmadan önce tamamlanmış olmalıdır. Yüzeyin aşırı oranda mastarlanmasından kaçınılmalıdır. Aksi takdirde, durabilite özellikleri zayıf bir yüzey elde edilir.
İkinci düzeltme işlemi nispeten düz, kaymaya karşı dirençli bir yüzey oluşturur ve genellikle son perdahlama işlemidir. Son perdahlama olarak uygulandığı durumda, beton kısmen sertleştikten sonra ikinci kez de uygulanabilmektedir.
ELLE DÜZELTME
MOTORLU ARAÇ İLE DÜZELTME
MOTORLU ARAÇ İLE DÜZELTME
Standart yüzey düzeltme işlemleri genellikle yüzey üzerinde en son kullanılan bitirme ekipmanına göre tanımlanır. Yüzey düzeltme türleri en incesinden en kaba olanına göre şu şekilde sıralanabilir: parlak yüzey düzeltmesi, perdah yüzey düzeltmesi, süpürge yüzey düzeltmesi, tırmık yüzey düzeltmesi
Zemin beton yüzeyine süpürge çekilmesi
Tırmıklama Uygulanan Yüzey Düzeltme İşlemi Üzerine aderanslı kaplama betonu uygulanacak alt plakların yüzeylerini hazırlamak için kullanılan bir yöntemdir. Taze beton üzerine tel tırmık uygulanarak elde edilir. Tamamlanmış bir yapıda görünen yüzeye böyle bir uygulama yapılmamalıdır
BETONDA DERİN İZLER BIRAKMA
Tekli helikopter (tepsi) ve bıçak ile beton yüzey tesviyesi
EVET SORULAR LÜTFEN…