ÖĞRETİM PROGRAMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ TÜRKÇE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Doç. Dr. Eyyup Coşkun Mustafa Kemal Üniversitesi (11.06.2014 – İstanbul)

Öğretim Programının Eğitimdeki Yeri Ders Kitabı Öğretim Programı

Türkçe Dersi Öğretim Programlarının Olumlu Yönleri Bakış açısı değişikliği Ne yapmalı? + Nasıl yapmalı??? Davranış yerine kazanımlar Öğrencilerin derste daha aktif olması Görsel okuma ve sunu kazanımları Dil bilgisi konularının azaltılması

Türkçe Dersi Öğretim Programlarındaki Sorunlar

Sorun 1: Öğrenme alanları Öğrenme alanı mı? (1-5. Sınıf) Temel dil becerileri mi? (6-8. Sınıf) Kazanım alanı mı?

Sorun 1: Öğrenme alanları 1-5. Sınıflar 6-8. Sınıflar Dinleme Konuşma Okuma Yazma Görsel okuma ve sunu Dinleme / İzleme Konuşma Okuma Yazma Dil bilgisi

Sorun 2: Aynı kapsama sahip kazanımlar Ortak alana sahip kazanımlar Birbirini kapsayan kazanımlar Eşit kazanımlar

Sorun 2: Aynı kapsama sahip kazanımlar (1-5. Sınıflar)

Sorun 2: Aynı kapsama sahip kazanımlar (6-8. Sınıflar) Yazım ve noktalama kurallarına uyar. (Y.1.11) Yazdıklarını biçim ve içerik yönünden değerlendirir. (Y.4.1) Yazdıklarını yazım ve noktalama kurallarına uygunluk yönünden değerlendirir. (Y.4.3) Yazım kurallarını kavrayarak uygular. (Y.6.1) Noktalama işaretlerini işlevlerine uygun olarak kullanır. (Y.6.2)

Sorun 3: Kazanımların iş yükündeki dengesizlik İş Yükü Fazla Kazanımlar İş Yükü Az Kazanımlar Okuma öncesi, okuma sırası ve sonrasında metinle ilgili soruları cevaplandırır. (5-O.2.3) Betimleyen ve tanımlayan ifadeleri dikkate alarak okur. (5-O.2.12) Okuduklarından çıkarımlar yapar. (5-O.2.24) Destekleyici ve açıklayıcı ifadeleri dikkate alarak okur. (5-O.2.14) Planlı yazma yöntemine uygun yazar. (5-Y. 3.14) Vurgulamak istediği kelime ya da cümleleri farklı yazar. (5-Y.3.14) Yazısını bir ana fikir etrafında planlar. (6-8. Y. 2.3) Yazısında amaç-sonuç ilişkileri kurar. (6-8.Y. 1.8)

Sorun 4: Etkinliklerin kazanım olarak sunulması 1-5. SINIFLAR Metin içerisindeki renkli, altı çizili, koyu vb. ifadelerin önemli noktaları vurguladığını bilerek okur. (5-O.2.37) Görsellerden yararlanarak söz varlığını geliştirir. (5-O.4.1) Eksik bırakılan metni yazarak tamamlar. (5-Y.2.33) Görsellerden hareketle cümleler ve metinler yazar. (5- G.O.S.1.13)

Sorun 4: Etkinliklerin kazanım olarak sunulması 6-8. SINIFLAR Dinlediklerinden/izlediklerinden hareketle yeni öğrendiği kelimelerden sözlük oluşturur. (D.4.6) Kaset, CD, film vb. kaynaklardan kişisel arşiv oluşturur. (D.5.4) Kendisini şahıs ve varlık kadrosunun yerine koyarak olayları, duygu, düşünce ve hayalleri yorumlar. (O.2.22) Kelimeler arasındaki anlam ilişkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca ilişkili kelimelere örnek verir. (O.4.1.) Okuduklarından hareketle öğrendiği kelimelerden sözlük oluşturur. (O.4.4) Ailesi ile okuma saatleri düzenler. (O.5.8) Beğendiği kısa yazıları ezberler. (O.5.9) Okuduğu metne farklı başlıklar bulur.(O.2.31) Okul dergisi ve gazetesi için yazılar hazırlar. (Y.5.7) Yazma yarışmalarına katılır. (Y.5.10)

(Performans göstergesi zayıf kazanımlar) Sorun 5: Muğlak kazanımlar (Performans göstergesi zayıf kazanımlar) 1-5. SINIFLAR Sorular yazar. (Y.2.30) Not alır. (Y.3.13) İstediği bir konuda yazılar yazar. (Y.3.15) Paylaşarak okumaktan zevk alır. (O.5.8) 6-8. SINIFLAR Görsel/işitsel unsurlarla dinledikleri/izledikleri arasında ilgi kurar. Sorunlarına konuşarak çözüm arar.

Sorun 6: Kademeler arası kopukluk ve 4+4+4 sistemine uyumsuzluk Kazanım alanlarındaki farklılıklar Metin işleme sürecindeki farklılıklar 4+4+4 sistemine uyumsuzluk Türkçe öğretmeni iki ayrı programla ders işliyor.

Sorun 7: Gereksiz ayrıntılar ve uzunluk Sorun 5: Kademeler arası kopukluk ve 4+4+4 sistemine uyumsuzluk 1-5 Sınıf 413 sayfa 84 sf. etkinlik örneği 6-8. Sınıf 296 sayfa 132 sf. etkinlik örneği

Sorun 8: Kazanım sayısı fazla (Alt düzey kazanımlar) Sorun 5: Kademeler arası kopukluk ve 4+4+4 sistemine uyumsuzluk 1-5 Sınıftan Örnekler Dinledikleri kelimelerin gerçek ve mecaz anlamlarını ayırt eder. Dinlediklerinde eş sesli kelimeleri ayırt eder. Dinlediklerinde eş ve zıt anlamlı kelimeleri ayırt eder. Dilek, istek, beğeni ve şikâyetlerini ilgili kişilere bildirir. Konuşmalarında karşılaştırmalar yapar. Konuşmalarında sebep-sonuç ilişkileri kurar. Bir fikre katılıp katılmadığını nedenleriyle ortaya koyar. Duygu, düşünce ve hayallerini sözlü olarak ifade eder.

Sorun 8: Kazanım sayısı fazla (Alt düzey kazanımlar) Sorun 5: Kademeler arası kopukluk ve 4+4+4 sistemine uyumsuzluk 1-5 Sınıftan Örnekler Okuduklarını zihninde canlandırır. Okuduklarında sebep-sonuç ilişkileri kurar. Farklı düşünmeye yönlendiren ifadeleri dikkate alarak okur. Önem belirten ifadeleri dikkate alarak okur. Betimleyen ve tanımlayan ifadeleri dikkate alarak okur. Genel ve özel durumları bildiren ifadeleri dikkate alarak okur. Destekleyici ve açıklayıcı ifadeleri dikkate alarak okur.

Sorun 8: Kazanım sayısı fazla (Alt düzey kazanımlar) Sorun 5: Kademeler arası kopukluk ve 4+4+4 sistemine uyumsuzluk 6-8. Sınıf’tan Örnekler Dinlediklerinde/izlediklerinde sebep-sonuç ilişkilerini belirler. Dinlediklerinde/izlediklerinde amaç-sonuç ilişkilerini belirler. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullanır. Kaset, CD, film vb. kaynaklardan kişisel arşiv oluşturur. Metindeki anahtar kelimeleri belirler. Anlatımın kimin ağzından yapıldığını belirler. Metindeki sebep-sonuç ilişkilerini fark eder. Metindeki amaç-sonuç ilişkilerini fark eder. Yazısında sebep-sonuç ilişkileri kurar. Yazısında amaç-sonuç ilişkileri kurar.

Sorun 9: Metin İşleme Sürecindeki Sorunlar Sorun 5: Kademeler arası kopukluk ve 4+4+4 sistemine uyumsuzluk Türkçe Öğretimi = Kazanım + Etkinlik yaklaşımı yerine Türkçe Öğretimi = iletişim ve Dil Becerilerini Geliştirme

Tablo 1: 1-5. Sınıflar Metin İşleme Süreci I. Hazırlık 1. Ön Hazırlık 2. Zihinsel Hazırlık a. Ön bilgilerini harekete geçirme b. Anahtar kelimelerle çalışma c. Metni tanıma ve tahmin etme ç. Amaç belirleme d. Tür, yöntem ve teknikleri belirleme IV. Kendini İfade Etme Ön hazırlık Zihinsel Hazırlık a. Ön bilgileri harekete geçirme-konu belirleme b. Amaç belirleme c. Yöntem ve teknikleri belirleme ç. Tür ve sunu seklini belirleme 2. Kuralları Gözden Geçirme 3. Konuşma, Yazma ve Görsel Sunu 4. Söz Varlığını Kullanma II. Anlama  1. Görsel Okuma, Dinleme ve Okuma a. Görsel okuma b. Dinleme c. Okuma d. Anlamı bilinmeyen kelimelerle çalışma 2. Metni inceleme 3. Söz Varlığını Geliştirme V. Ölçme ve Değerlendirme III. Zihinde Yapılandırma 1. Günlük Hayatla İlişkilendirme 2. Atatürkçülük, Diğer Dersler ve Ara Disiplinlerle İlişkilendirme 3. Araştırma

5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı (MEB) 50 Kelime

Tablo 3: 6-8 Sınıflar Metin İşleme Süreci I. Hazırlık II. Okuma, Dinleme / İzleme III. Konuşma IV. Yazma V. Dil Bilgisi

Metin İşleme Sürecinin Sonuçları Gereksiz tekrarlar Metnin çevresinde dolanma Kazanımı kutsayan birbiriyle ilişkisiz etkinlikler Etkinlikler bireysel yazma çalışması şeklinde olması Amaçsız yorgunluk / Zaman kaybı Her metinde diğer dersler, ara disiplinler ve Atatürkçülük kazanımlarıyla ilişkilendirme

Sorun 10: Metin Seçimi Ölçütleri Metinlerin nitelikleri 1-5. Sınıflar - 23 madde 6-8 Sınıflar - 27 madde Tür sınırlaması 1-5. Sınıflar (Öykülendirici, Bilgilendirici, Şiir) 6-8 Sınıflar (Edebi türler) Yazar sınırlaması Tema sınırlaması Metin sayısı sınırlaması Kazanım sınırlaması Dil bilgisi konularının sınırlaması KALİTESİZ METİN

Tablo 3: Programlarda Tema ve Metin Sayısı Tema Sayısı Metin Sayısı Zorunlu Seçmeli Her Temada Toplam 1-5. Sınıflar 4 5 (1 dinleme) 40 6-8. Sınıflar 2 (En az) 4 24

ÖNERİLER 1-4 ve 5-8. sınıflar için yeni bir program hazırlanmalı. Bu programda öğrenme alanı yerine «Dil becerileri» veya «kazanım alanı» kavramı kullanılmalı. İki kademede kazanım alanları dil bilgisi hariç aynı olmalı. «Görsel okuma ve sunu» yerine «medya ve iletişim» kazanımlarına yer verilmeli.

ÖNERİLER 5. Kazanıma bağlı etkinlik üretme anlayışı yerine iletişim ve dil becerileri odaklı bir metin işleme süreci oluşturulmalı. Ör. Bir topluluk karşısında konu bütünlüğünü bozmadan konuşma yapar. Ör. Bir konudaki şikayetlerini resmi bir dille yazıya döker. 6. Metin işleme süreci daha az (5-6) aşamalı ve metne göre esnek hale getirilmeli. 7. Metin işleme sürecinden diğer derslerle, ara disiplinlerle ve Atatürkçülükle ilişkilendirme aşaması çıkarılmalı.

ÖNERİLER 8. Programdaki metin örnekleri, etkinlik örnekleri vb. gereksiz ayrıntılar çıkarılarak çok daha kısa programlar hazırlanmalı. 9. Aynı kapsama sahip kazanımlar çıkarılmalı, yeniden yazılmalı. 10. Kazanımların iş yükü dengesizlikleri düzeltilmeli. 11. Etkinlik biçimindeki kazanımlar çıkarılmalı.

ÖNERİLER 12. Performans göstergesi zayıf olan kazanımlar çıkarılmalı. 13. Metin seçimi kriterleri azaltılmalı. (Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği’nin 19. Maddesindeki kriterler yeterli.) 14. Tema sınırlamasından vazgeçilmeli. 15. Bitişik eğik yazı eğitimindeki başarısızlık değerlendirilmeli. Bu uygulama devam edecekse «Bitişik Eğik Yazı Öğretim Programı» hazırlanmalı.

TEŞEKKÜRLER…