KALIN BARSAĞIN CERRAHİ HASTALIKLARI VE HEMŞİRELİK BAKIMI Kalın bağırsaklar ileumdan rektuma kadar yaklaşık 1.5 metre uzunluğunda olup, dışkı ve gaz depolama, su, sodyum klorür ve sakaroz, laktoz gibi şekerlerin emilimi, taşıma ve salgılama görevleri vardır. Kalın bağırsağının çekum ve uzantısı appendiks, çıkan kolon, transvers kolon, inen kolon ve rektosigmoid olmak üzere kısımları vardır.
Ülseratif Kolit Nedenleri henüz tam olarak bilinmeyen, psikosomatik, çevresel, immünolojik defektler, otoimmün faktörler, süt ve süt ürünleri ile kalıtsal faktörlerin birlikte rol oynadığı, sıklıkla genç yaşlarda ortaya çıkan kalın barsak hastalığıdır. kolonun iç yüzünü döşeyen mukozada iltihaplanma ve ülserlere yol açar. Toksik megakolon, perforasyon, kanama, mekanik ileus, kanser oluşumu gibi komplikasyonları görülür. Mutlaka tedavi edilmelidir.
Belirti ve Bulgular Özellikle kanlı ve mukuslu ishal Kabızlık ( özellikle bazı distal ülseratif kolitlerde) Rektumda gerginlik hissi (Tenesmus) Dışkıda barsak salgısı ve cerahat görülmesi Yorgunluk, halsizlik, Kilo kaybı Kansızlık ( Demir eksikliği anemisi ) Kramp şeklinde karın ağrısı Taşikardi Ateşin yükselmesi Hipotansiyon Anemi Tanı Laboratuar incelemeleri Kolonoskopi, Sigmoidoskopi Kann grafileri Dışkı incelemesi, kültürü
TEDAVİ İlaçlardan olumlu cevap alınamadığı durumlarda cerrahi girişim planlanmalıdır. Yapılacak olan cerrahi girişimde; 1- Kalın barsakların bir kısmının çıkartılarak ince barsakların rektuma bağlanması, 2- Kalın barsakların tümünün çıkartılması ve ince barsağın rezervuar şeklinde makata bağlanması veya 3- Kolon ve rektumun çıkartılarak makatın kapatılması ve karına torba takılması şeklinde olabilir.
APANDİS HASTALIKLARI Apandis, kalın bağırsağın başladığı yerde, serbest olan diğer ucu kapalı halde biten 5-10 cm. uzunluğunda kese gibi tüp şeklinde bir oluşumdur. Apandis sindirim sisteminin özelleşmiş bir bölümü olup barsağın immün sisteminde yer aldığı bilinmektedir. Apandisin dışkı, yabancı bir cisim ve nadiren de bir tümör nedeniyle tıkanıp ve lümeninde sıvı birikip iltihaplanmasıyla, apandisit dediğimiz hastalık olur. Zamanında müdahale edilmez ise apandis duvarı delinir ve enfeksiyonlu bağırsak salgıları karın içine boşalır. Patlamış bir apandisit ameliyat edilmezse ölüme kadar gidebilir. Ameliyat olsa bile vücut için çok zararlı komplikasyonları vardır.
Belirti ve Bulgular Öncelikle göbek çevresi civarında başlayıp karnın sağ alt tarafına doğru ilerleyen bir ağrı görülür. Karında şişkinlik ve hassasiyet Ateş Bulantı, kusma, iştahsızlık İleri evrede tüm karın duvarında ağrı ve sertlik Tanı Hastanın şikayetleri, fizik muayenesi Kan ve idrar biyokimya tahlilleri Abdomen USG Doppler USG Tomografi
Tedavi ve Bakımı İlaçlarla tedavisi mümkün değildir. Kesin tedavi cerrahi müdahaledir. Hastaneye yatışı yapıldıktan sonra ağızdan hiçbir şey verilmez. Enfeksiyon ihtimaline yönelik antibiyotik başlanır. Enfekte olmuş apandisit apandektomi ameliyatı ile alınır. İki şekilde apandektomi yapılır.( Laparoskopik yöntemle ve açık ameliyatla) Apandis patlamış ise apandektomiden sonra batın içindeki irin dışarı alınır ve kirlenmiş karın içi serum fizyolojik ile yıkanır. Hastanın drenleri olabileceğinden drenaj takibi, yaşam bulguları kontrol edilir ve postop. hemşirelik bakımı uygulanır.
Kalın Bağırsak Tümörleri Kalın bağırsak hücreleri bir bölgede bölünüp çoğalıyorlarsa o bölgede doku kitlesi oluşur. Bu kitleye kalın bağırsak tümörü adı verilir. Kalın Bağırsak Benign (Selim) Tümörler Kolon veya rektum mukozasından lümene doğru çıkıntı yapmış her türlü oluşuma polip denir. Polip benign tümördür. Yeni poliplerin oluşabileceğinden kontrollerinin yapılması gerekir ve ileride kansere dönüşme olasılığından poliplerin cerrahi girişimle çıkartılmaları gerekir. Kalın Bağırsak Malign (Habis) Tümörler Malign tümörler kolon ve rektumun herhangi bir bölgesinde oluşabilir ve kanser olarak adlandırılırlar. Bu tümör hücreleri kan ve lenf yolu ile diğer doku ve organlara sıçrayarak yayılabilirler yani metastaz yaparlar. Etyolojisi kesin olarak bilinmemektedir
Genetik kalıtsal etkenler, ailesinde kolon kanseri olanlar. RİSK ALTINDA OLAN, KANSER OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER Genetik kalıtsal etkenler, ailesinde kolon kanseri olanlar. Daha önceden kanser hastalığı olanlar. Kimyasal maddelerle uğraşanlar, çelik dökümhane veya dokuma sanayisinde çalışanlar. Beslenme alışkanlıkları (hayvansal yağdan zengin, düşük ağırlıklı sebze meyve ve liften fakir gıdalarla beslenenlerde risk daha fazladır). Tütün ve bağımlılık yapıcı madde kullanımı. Belirti ve Bulgular Karında dolgunluk hissi vardır. İştah azalması, hafif kilo kaybı ve çabuk yorulma görülür. Birden başlayıp birden kesilen ishal, bazen de kabızlık görülür. Tümöre bağlı daralmanın olduğu yerde bağırsak içeriği birikir ve kokuşma yapar. Yemeklere karşı mide bulantısı olur. Anemi başlar, anemiye bağlı cilt rengi beyazlar. Makattan dışkıyla birlikte kan gelmesi.
Tanı Hastanın şikayetleri ve fizik muayene Kan ve dışkı incelemeleri Baryumlu röntgen filmi Kolonoskopi Endoskopik inceleme Tedavi ve Bakımı Tedavi cerrahi girişimdir. Bununla birlikte kemoterapi ve radyasyon tedaviside uygulanır. Hasta ve yakınlarına hastalıkları ve ameliyatı hakkında bilgi verilir. Hastanın ameliyat öncesi hemşirelik bakımları yapılır. Hastalığın büyüklüğü ve yerine göre ameliyatı doktor planlar. Bağırsağın kanserli kısmını ve çevresindeki sağlam dokulu bağırsağın az bir kısmını çıkartır. Anastamoz yapılır. Bağlama işlemi yapılamazsa, kolostomi yapılır. Bu deliğin ucuna kolostomi torbası takılır ve gaita bu torbada birikir.
Geçici Kolostomi: Kalın barsakhastalıklarının iyileşmesine zaman kazandırmak, anorektal bölgenin hastalıkları ve cerrahi girişimlerinde, kalın bağırsak yaralanmalarında, tıkanıklıklarında uygulanır. Hasta stabile döndükten sonra ikinci bir cerrahi operasyonla bağırsak kısımları birbirine bağlanarak kolostomi kapatılır. Normal bağırsak fonksiyonları başlar. Kalıcı Kolostomi: Anüs çevresindeki dokular ve rektumun çıkarılması sonucunda yapılan kolostomilerdir. Hastanın kalıcı kolostomiye alışması zaman alır, fizyolojik, psikolojik ve sosyal sorunlar ortaya çıkar.. Kolostomi torbasındaki kokudan, gazdan, sızıntıdan rahatsızlık duyarlar. Hastalara, anlayacakları şekilde verilen eğitim ve psikolojik destek hastaların alışmalarını sağlar.
REKTUM VE ANAL KANAL HASTALIKLARI Kalın bağırsağın son 15-20 cm lik kısmına rektum yada anal kanal denir. Rektal tuşe ile fizik muayenesi yapılır. Gerekli durumlarda bağırsak hazırlığı yapıldıktan sonra rektosigmoidoskopi, sigmoidoskopi, kolonoskopi, baryumlu kolon grafisi gibi tetkikleri yapılır.
Hemoraid Hemoraid Nedenleri Hemoraid, alt rektum ya da anüsteki artan basınç nedeniyle venlerin genişleyip ,gevşemesi ve meme şeklinde aşağı sarkmasıdır. Hemoraid Nedenleri Kalıtım Uzun süre ayakta durarak çalışanlarda Dışkılama zamanının ertelenmesi Kabızlık, uzun süren ishal (hemoroidal venlerdeki basıncı arttırarak etki ederler) Gebelik (Karnı içi basıncı arttırmasından dolayı) Pelvis ve batın içi tümörleri Beslenme alışkanlıkları; posasız gıda tüketimi, acılı baharatlı gıdaların fazla alınması, meyve sebzeden fakir beslenme Su tüketiminin az olması Yaşın ilerlemesi Şişmanlık Rektum kanseri, karaciğer hastalığı olan kişilerde portal hipertansiyona bağlı hemoraid görülebilir.
İç Hemoraid: Anüsün üstündeki venlerin genişlemesi sonucu iç hemoraid oluşur. Üzerleri mukoza ile örtülüdür. İç Hemoroid Dereceleri: 1.derece hemoraid:Makatın içinde olup, dışarı çıkmayan memeler. Kanama dışında başka şikayetleri olmaz. 2.derece hemoraid: Dışkılama ve ıkınma esnasında dışarı çıkan ve kendiliğinden içeri giden memelerdir. 3.derece hemoraid: Dışkılama ve ıkınmakla dışarı çıkan ve sonra elle geri itilen memelerdir. 4.derece hemoraid: Geri itilemeyen ve devamlı makat dışında kalan memelerdir. Dış hemoraid: Deri ile anal mukozanın birleştiği çizginin altında olur. Üzerleri deri ile örtülüdür.
Belirti ve Bulgular Dışkı sırasında kan gelmesi. Makatta meme ve şişkinlik. Makat bölgesinden dışarı sarkmış yumaklar gözlenir. Kaşıntı ve akıntı, genellikle 4. derece hemoridler de olur. TANI Hastanın şikayetleri ve doktorun fizik muayenesi Retroskopi ve Rektosigmoidoskopi
Tedavi ve Bakımı Cerrahi tedavi yöntemleri Hemoroidin varlığı,derecesi, tipi ve eşlik eden rahatsızlıkların belirlenir. Tıbbi tedavi ve gerekli önlemlere rağmen düzelmeyen hastalarda skleroterapi (ilaç enjeksiyonu ile kurutma), band ligasyonu (band ile boğarak söndürme), koterizasyon(elektrik, lazer veya infrared ışını ile yakma) yapılabilir. Dördüncü derece hemoroidlerde tedavi cerrahidir. Cerrahi tedavi yöntemleri dikiş ile bağlama, hemoroid yumaklarının çıkarılması ve dikiş konulması, ultrasizyon cihazı ile hemoroid yumaklarının çıkarılması, doppler cihazı ile hemoroid yumağının atardamarı bulunarak dikiş konulması veya bu yöntemlerin kombinasyonu uygulanabilir.
Yapılması Gerekenler Kişisel temizliğinize özen Bağırsaklar mümkün olduğunca çabuk boşaltılmalı geciktirme yapılmamalıdır Kilo kontrolü yapılmalı. Şişmanlıktan kaçınılmalıdır. Meyveler, sebzeler, tahıllar bolca yenilmeli. Acı ve baharattan uzak durulmalıdır. Yüzme, yürüme gibi egzersizler yapılmalıdır.
Perianal Abse Vücutta bir bölgede cerahat birikmesine apse denir. Anüs ve rektum civarında oluşan apselere perianal apse denir. Dışkı içindeki bakterilerin anal kanal komşuluğundaki anal glandlara (bezlere) yerleşmesiyle gelişen akut bir tablodur. Belirti ve Bulgu Ani başlayan dışkılamayla ilgisi olmayan şiddetli ağrı ve bazen makatta hissedilen şişlik, kızarıklık, o bölgede ısı artışı ve genel ateş görülebilir. Eğer apse anal kanal veya cilde açılmışsa kötü kokulu akıntı olur.
Tanı Anorektal abselerin tanıları, genellikle hastanın hikayesi ve fizik muayenesine dayanılarak konulur. Tedavi Tek tedavi cerahatin boşaltılmasıdır. Antibiyotiklerin apse oluştuktan sonra iyileşmeye etkileri olmaz. Genel veya lokal anestezi altında, apse olan bölgede bir delik açılır ve iltihabın dışarıya akması sağlanır. Ağrı, ateş ve diğer iltihabi bulgular süratle iyileşir.Ape boşaltıldıktan sonra ilk başlarda sıcak suya oturma banyoları, basit ağrı kesici haplar ve anüs civarının kuru tutulması için ped kapatılması gerekebilir. Apse tedavisi sonrası hastaların bir kısmında fistül gelişir.
Perianal Fistül Cilt ve bağırsak arasında normalde olmaması gereken bir bağlantının (kanalın) oluşmasına fistül denir. Makat içindeki kalın bağırsağın son kısmı (birincil ağız) ile deri arasında (ikincil ağız) 2-5 cm mesafede iki ucu açık boru şeklinde bir kanal oluşmasına makat fistülü veya perianal fistül denir. Geçmişte olan bir apse sonucunda oluşan perianal fistül, apsenin geliştiği salgı bezi ile apsenin boşaldığı cildi birbirine bağlayan tünel gibi küçük bir kanaldır.
Belirti ve Bulgular Makat kenarında kanlı ve irinli akıntı vardır. Akıntının olduğu ciltten hafif kabarık zaman zaman kanayan çıkıntı. Akıntının olduğu dış deliğin tıkanmasına bağlı apse gelişebilir. Apseye bağlı makat çevresinde şiddetli ağrı. Tanı Perianal fistül tanısı genellikle doktorun fiziki muayenesi sonucu konur. Komplike vakalarda kolonoskopi Kontrastlı manyetik rezonans görüntüleme (MR) Endorektal ultrason (ERUS)
Tedavi Peri anal fistüllerde tek tedavi seçeneği cerrahidir. Genellikle fistülün iç ve dış ağızlarını birleştiren tüp şeklindeki boşluğun yarılması (fistülotomi) ve kazınması tercih edilir. Fistülde apse varsa öncelikle apse tedavisinin yapılması gerekir. Özellikle komplike olan fistüllerin tedavisi bekletildiğinde, zaman içerisinde tekrarlayan apseler nedeniyle yeni kanalların oluşmasına ve tedavinin zorlaşmasına sebep olabilmektedir. Ayrıca akıntıya maruz kalan bölgedeki ciltte kanserleşme olabilir. Tedavisi ertelenmemelidir.
Anal Fissür Belirti ve Bulgular Makat bölgesinin dayanılmaz ızdıraplı ve ağrılı hastalığıdır. Makat çatlağı veya makatta yırtık olarakta bilinir. Kabızlığa bağlı makatta oluşan küçük çatlağın zaman içinde o bölgedeki kasların kasılmasına sebep olarak dayanılmaz ağrı oluşturması şeklinde seyreder. Belirti ve Bulgular Az miktarda parlak, kırmızı kanama vardır ve tuvalet kağıdında görülebilir veya damlama şeklinde de kanama olabilir. Hastalar genellikle dışkılama sırasında yanma ya da yırtılma gibi bir his olduğunu ve şiddetli ağrı tanımlarlar. Dışkılama sonrası ağrı dakikalar ya da saatlerce sürebilir. Çatlağın dış kenarında şişme sonucu cilt kabartısı oluşur, makat bölgesinin temizliği sırasında hasta tarafından fark edilebilir. Makatta çatlak ve yırtığın sürekli iyileşip tekrar açılması sırasındaki akıntıya bağlı kaşıntı görülür.
Tedavi Tedavide önceleri nitrogliserinli kremler kullanılır. Öncelikle kabızlık veya ishal tedavi edilmelidir. Posalı yiyecekler ve bol miktarda su tüketilmelidir. Sfinkter kasındaki spazmı çözmek için bu bölgeye iğne yapılmasıdır. ( Botilinyum toksini) Cerrahi fissür girişimi olarak, sfinkterotomi yapılır. Ameliyatta ki amaç, makattaki yırtığın iyileşmesini engelleyen kasılmış kas kesilerek gevşetilir. Makat gevşeyip rahatlayınca çatlak kendiliğinden düzelir. Kronik çatlak tedavisi: Cerrahi tedavi çatlağın ve altta yatan sertleşmiş iyileşme dokusunun (nedbe veya skar) çıkartılması prensibine dayanan kısa süreli bir ameliyattır. Anal kanalı kontrol eden makat iç kasının bir kısmının çıkartılması, ağrıyı, spazmı önler ve çatlağın iyileşmesine yardım eder.