AŞILAMA HİZMETLERİ Sağlık hizmetlerinin en önemli ve fayda-maliyet oranı en yüksek alanlarından biri aşılama yoluyla enfeksiyon hastalıklarının önlenmesidir.

Aşının etkinliği  Enfeksiyondan korunma derecesi Aşılama çalışmalarını değerlendirmede 2 kriter vardır. 1- Ulaşılan aşı oranları, 2- Hastalıkların toplumda görülme sıklığı.

Genişletilmiş Bağışıklama Programı (GBP) 1974 yılında WHO tarafından uygulamaya konmuştur. Bu programa göre her çocuk 1 yaşına gelmeden; * Tüberküloz * Difteri * Boğmaca * Tetanoz * Polimyelit * Kızamık hastalıklarına karşı bağışıklık kazandırılmalıdır.

GBP’nin Türkiye Hedefleri 1- 0 yaş grubunda her aşı için %90 bağışıklama oranına ulaşmak, 2- 0 yaş grubu çocuklarda %80 tam bağışıklık oranına ulaşmak, 3- 5 yaş altında aşısız çocuk bırakmamak, 4- Tüm gebeleri tespit edip tetanoza karşı bağışıklamak.  

WHO’nun Önerdiği Aşı Programı Yaş Aşılar Hepatit B Doğumda BCG, Polio* HB1 6 haftalık DBT, Polio1 HB2 10 haftalık DBT, Polio2  14 haftalık DBT, Polio3 HB3 9 aylık Kızamık, Sarıhumma*  

Daha önce hiç aşılanmamış doğurganlık çağındaki kadına; İlk fırsatta  TT1, TT2  TT1’den en az 4 hafta sonra, TT3  TT2’den en az 6 ay sonra, TT4 ve TT5  Bir önceki dozdan en az 1 yıl sonra

1999 Yılında Dünya Geneli Aşılama Oranları BCG  % 81 Kızamık  % 74 Polio3  % 78 Tetanoz  % 42 (1991) DBT3  % 76

Ülkemizde Uygulanan Aşı Programları

AŞILAR İlk 72 saat 2.ayın sonu 3.ayın sonu 4.ayın sonu 6.ayın sonu 16-24 aylar 1. sınıf 8. sınıf Hepatit B I II III BCG DBT Rapel Polio Hib (H.Inf.) MMR (Kız, Kızak, Kab) Td +

1993-2003 Yılları Nüfus ve Sağlık Araştırmalarına Göre Bağışıklık Durumu (%) 1993 2003 BCG  89.1 88 Kızamık  77.8 79 Polio3  77.8 69 Gebeler (T2)  26.2 DBT  77.1 64 Tüm Aşılar  64.7 54

Aşı Uygulama yeri Dozu Koruyuculuk Oranı BCG Sol üst kolun dış yüzü 0.1 ml. % 60-90 (intradermal) Polio Oral 2-4 damla % 100 DBT Sağ üst kol 0.5 veya 1 ml. % 90-95 (intramusküler) Kızamık Sol üst kol 0.5 ml. % 95 (subkutan) Hepatit B Sol üst kol 0.5 ml. % 95

Aşılar 4 Gruba Ayrılır         Canlı Aşılar Ölü Aşılar Toksoid Aşılar Rekombinant BCG Tifo Difteri Hepatit B Polio Boğmaca Tetanoz Kızamık Kolera Çiçek Kuduz

Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak Aşısı (Mumps-Measles-Rubella=MMR) * Gelişmiş ülkeler ve İran’da rutin uygulanmaktadır. * Avantajı, yüksek oranda uygulanabilirliğidir. * 15. ayda subkutan olarak uygulanır. Koruyuculuğu % 96’dır. * Yan etkileri kızamık aşısına bağlı olarak görülebilir.

Hepatit B Aşısı * 3 doz şeklinde (aşı şeması 0, 1, 6. aylar) intramusküler uygulanır. Yetişkinlerde 1 ml., çocuklarda 0.5 ml. dozundadır. * Koruyuculuğu yetişkinlerde %90, çocuklarda % 95 oranındadır. 7 yıl sonra rapel uygulanır.

Grip Aşısı * Aşı, grip mevsimi başlamadan önce uygulanmalıdır. * Aşı uygulandıktan sonra yaklaşık 2 hafta içinde koruyucu antikor düzeyi oluşmaktadır. Ülkemizde Kasım-Mart döneminde epidemi yaptığı düşünülürse Eylül-Ekim, en geç Kasım ayında aşı yapılmış olmalıdır. * Aşı sonbahar aylarında piyasaya çıkar ve formülü her yıl yenilenir. Aşı bir önceki yıl en çok salgın yapan üç virus suşunu içerir.

* Aşının etkinliği: Aşılanan kişinin; Yaşına, Bağışıklık durumuna, Karşılaştığı virus tipine göre farklılık gösterir. * Aşının koruyuculuğu %70-90 arasındadır. * Aşılanması önerilen gruplar: - Astma ve diğer kronik solunum sistemi hastalıkları olanlar, - Kronik kalp ve dolaşım sistemi hastalıkları olanlar, - Kronik metabolik hastalıkları olanlar, - İmmünosupresif tedavi alanlar, - HIV enfeksiyonu olanlar, - Yüksek riskli kişilere hastalığı taşıyacak olanlar (sağlık personeli, yaşlı bakım evlerinde çalışanlar).

Aşıların Yan Etkileri * Aşının toksik özelliklerine bağlı olarak ilk 24 saat içinde aşı yerinde ağrı ve şişme, * Canlı aşılarda aşının tekrar virulans kazanarak hastalık oluşturması, * Allerjik reaksiyonlar (anaflaksi v.b.), * Enfeksiyon hastalıkların nüksetmesi. Özellikle kızamık epidemileri sık görülür. - İlk aşılamanın etkinliği yetersizdir. - İmmunitede zamanla azalma olmaktadır. - Aşılanmamış çocuk sayısında artış olabilir.

BCG * Süpüratif lenfodenit (%1-2), * Enfeksiyon (hücresel immun bozukluğu varsa), * Osteitis.

* Enjeksiyon yerinde şişme, ağrı, kızarıklık, Boğmaca * Enjeksiyon yerinde şişme, ağrı, kızarıklık, * Konvülsiyon.

Kızamık * Aşıdan 1 hafta sonra 39 0C ateş (% 5-15), * Morbiliform döküntü (% 5).

DBT * Boğmaca aşısına bağlı reaksiyonlar Polio * Çok nadir olarak paralitik poliomyelit Kızamık, Kabakulak, Kızamıkçık * Ensefalit, aseptik menenjit (4/1.000.000)

Aşılarla İlgili Pratik Bilgiler * Aşılar soğuk zincir kuralına göre taşınmalı ve saklanmalıdır, * Polio, Kızamık ve BCG aşıları ısı ve ışığa çok duyarlıdır, * DBT, DT ve TT aşıları donmaya karşı duyarlıdır, * Polio aşısı 0-4 0C’de, diğer aşılar 2-8 0C’de saklanmalıdır,

Aşılarla İlgili Pratik Bilgiler *Aşılar soğuk zincirin son halkalarından olan buzdolabında bir aydan fazla saklanmamalıdır, * Açılıp bir kısmı kullanılmış aşılardan viral olanlar açıldıktan sonraki 8 saat, toksoid olanlar 5 gün içinde kullanılıp atılmalıdır.

Aşıların Buzdolabında Saklanma Kuralları * Tüm aşılar 2-80C arasında saklanmalıdır, * Buzluğa aşı konmamalıdır, * Kızamık ve polio en üst rafa, BCG orta rafa, DBT, DT ve TT alt rafa yerleştirilmelidir, * Süresi bitmiş aşılar buzdolabına konulmamalıdır, * Buzdolabının kapağına aşı yerleştirilmemelidir,