Eğitimin Sosyolojik Temelleri

Eğitim Sosyoloji İlişkisi Eğitim, sosyologların ilgi duyduğu ve üzerinde çalışmış oldukları bir toplumsal kurumdur. Eğitim kurumlarının kazandırdıkları beceriler arasında okuma, yazma, aritmetik gibi bilgilerin yanı sıra ahlak, etik ve değerler gibi sosyal beceriler de bulunmaktadır.

Örneğin, Varış eğitimle ilgili düşüncelerini şöyle belirtmektedir: “İnsanın birçok davranışları öğrenme ile kazanılmıştır. Öğrenmenin olduğu her durumda insan davranışını değiştiren, düzenleyen bir eğitim olgusu söz konusudur. Eğitim hakkında düşünürken, eğitimin yaşayan bir organizmanın gelişen özelliklerinin olduğunu unutmamak gerekir. Eğitim, sürekli (değişmez-kalıcı) özelliğe sahipken, aynı zamanda sürekli olarak değişir, yeni talep ve ortamlara uyum sağlar”.

SOSYOLOJİ (TOPLUMBİLİM) Sosyoloji sözcüğünün kökeni Latince “socius” ile Yunanca “ology” sözcüklerine dayanmaktadır. Sosyoloji, özellikle sanayi devrimi ile beraber ortaya çıkan toplumsal değişim ve dönüşümleri anlama gayreti içerisindedir. Tüm bu değişim ve dönüşüm süreçlerinin ürünleri olan değer ve birikim yeni kuşaklara aktarılarak ve yeniden üretilerek toplumların devamlılıkları sağlanabilmektedir. Sosyoloji toplumun yapısını, işlevlerini, bu yapı ve işlevlerde ortaya çıkan değişmeleri, bunlara bağlı ortaya çıkan toplumsal sorunları, her türlü olgu ve olayları kendine özgü bilimsel yöntemlerle inceleyerek bazı genel yasa ve ilkelere dayandırarak topluma özgü sorunlara çözüm aramaya çalışır

EĞİTİM SOSYOLOJİSİ Eğitim sosyolojisi, eğitim yapıları, süreçleri ve uygulamalarının sosyolojik bir perspektiften incelenmesidir. Yani eğitim kurumları ile toplum arasındaki ilişkiyi makro ve mikro düzeylerde daha iyi anlayabilmek için teori, yöntem ve uygun sosyolojik soruların kullanılmasıdır.

Eğitim sosyolojisi makro ve mikro olan iki ayrı düzeyin analizine odaklanır: Sosyologlar bir taraftan makro düzeyde siyaset, ekonomi ve kültür gibi farklı toplumsal unsurların okullarda çeşitliliği nasıl yarattığını yani diğer kurumların eğitim sistemi üzerinde ne tür etkilere sahip olduklarını tanımlamaya çalışmaktadırlar. Diğer taraftan da okuldaki uygulama çeşitliliklerinin bireysel düzeyde öğrenci çıktılarındaki farklılıklara nasıl vesile olduklarını, yani okullar farklı öğretme yöntemleri ve pratiklere sahip olduklarında, bu öğrencileri bireysel olarak ve onların çıktılarını nasıl etkilediklerini tanımlamaya çalışmaktadırlar

Sanayi devriminden sonra ekonomi, demografi ve mesleksel yönelim ve çeşitlilikleri eğitim ve öğretimin sosyolojik olarak incelenmesini gerektirmiş ve bu durum aynı zamanda eğitim sosyolojisinin doğuş gerekçesi olmuştur.

EĞİTİMİN TEMEL SOSYOLOJİK TEORİLERİ İşlevsel Teori Çatışmacı Teori Yorumcu Teori

İşlevsel Teori İşlevsel teorisinin öncüsü olan Emile Durkheim (1858-1917) çeşitli toplumsal kurumların toplumda oynadıkları rol ve toplumsal düzenin sürdürülmesindeki katkılarına odaklandı. Durkheim eğitime toplumsal bir olay olarak bakar ve ona göre eğitim toplumsal bir olgudur. Durkheim’e göre eğer insanların eylemlerinin düzenlenmesi ve yönlendirilmesi noktasında bir araç yoksa insanların birliği imkansız ve toplumsal yaşam kaosa dönüşür ve toplum parçalanır. Durkheim gelecek yetişkinlerin yetiştirilmesinde okulların birincil derecede işlev gördüğüne inanmaktaydı.

İşlevsel teoriye göre eğitim toplumda önemli işlevleri yerine getirerek öncelikle çocukları toplumsallaştırarak onları toplum içerisinde hayata hazırlamaktadır. Bunu sadece onlara kitap bilgisini öğreterek değil aynı zamanda ahlaki değerler, etik, siyaset, dini inançlar, alışkanlıklar ve normlardan oluşan toplum kültürünü öğreterek gerçekleştirir. özellikle endüstriyel toplumlarda eğitim meslek eğitimi verir. Ayrıca okul toplumsal kontrol hizmeti görür

Çatışmacı Teori Çatışmacı teori eğitimin kapsayıcı olmayan ve yıkıcı kısmıyla ilgilenir. Çatışmacılara göre eğitim toplumda eşitsiz bir şekilde dağıtılmakta ve toplumu sınıf, cinsiyet ve ırk gibi gruplara bölmek için kullanılmaktadır. Bu yüzden eğitim düzeyi toplum içerisindeki eşitsizliği üretmek için bir mekanizma işlevi görmektedir. Okulda, egemenlerin çıkarlarını koruyacak biçimler, beklentiler ve davranışlar öğretilmekte ve uygulanmaktadır. Böylece öğrenciler arasında bu biçimler, davranış ve beklentiler üzerinde bir görüş birliği sağlanmaktadır. Sonuçta öğrencilerin toplumsallaşmasıyla yönetici kesimin çıkarlarını desteklemesi beklenmektedir.

Okullar, toplumsallaşma yoluyla insanların şikayet etmeden, hiyerarşik yapı içerisinde çalışmalarını sağlar ve onları iş kurallarına hazırlar. Okul bunu uyumluluk ilkesi aracılığıyla gerçekleştirir. Bu ilkeye göre okullar, geleceğin işçilerini üretir; bunu da öğrencilerin kendi çıkarlarının eleştirel bir değerlendirmesiyle değil, daha çok otoritenin temelini oluşturan davranış biçimleri, değer ve inançları kabul etmesini sağlayarak ger.çekleştirir

Yorumcu Teori Yorumcu teori genel toplumsal olgu ve süreçlere odaklanan makro teorilerden farklı olarak bireylerin günlük yaşam içindeki davranışlarına odaklanır. Eğitim sosyologlarına göre toplumsal gerçekliği anlamanın yolu okul içi yaşantılara odaklanmaktan geçiyordu. Onlar bu yüzden okul-derslik içi etkileşimleri ele almak için okul katılımcıları ya da aktörlerinin (öğretmen-öğrencileri) durum tanımlamaları, bilgileri ve davranış ve dillerini incelemeyi hedeflemişlerdir.

Sembolik etkileşim teorisi: Bu teori okullaşma süreçlerindeki etkileşimler ve bu etkileşimlerin çıktılarına odaklanır. Örneğin, beyaz bir öğretmenin siyahi bir öğrenciden matematik testinde beyaz öğrencilere göre ortalamanın altında bir performansı göstereceği beklentisi içerisinde olması, zamanla öğretmenin o beklenti doğrultusunda davranmasına ve siyahi öğrencilerin ortalamanın altında notlar almasını teşvik eder

Fenomenoloji: Fenomenolojinin ilgi odağı, gündelik hayat, geleneksel sosyolojinin hayatın daha alışılmadık ve heyecan verici yanlarını araştırırken sorgulama gereği duymadığı normalliktir. Fenomenolojiye göre dünyanın karşısında toplumsallaştırma sürecinde bize benimsetilmiş olan düşünce kalıpları ile yer alırız. Kültürü ve kalıpları irdelemeden ve sorgulamadan kabullenmeyi önerir

Etnometodoloji: Önemli olan çeşitli toplumsal durumlarda bireylerin içinde yaşadıkları dünyayı anlaşılabilir kılmak için nasıl bir yol ve metot izlediklerini ortaya çıkarmaktır. Düzenin kendi başına bir gerçekliği olduğu görüşüne karşıdırlar. Tam aksine düzenin ortam içinde bulunanlar tarafından o ortama mal edildiğini tavsiye ederler. Etnometodoloji insanların günlük yaşamlarında önemli yeri olan fakat üzerinde durulmadan göz ardı edilen ayrıntılara dikkat çekerek bunların toplumsal yaşamı düzenlemekteki rolüne yönelmiştir.