STRATİGRAFİ-SEDİMANTOLOJİ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ STRATİGRAFİ-SEDİMANTOLOJİ BULANTI AKINTILARI

YOĞUNLUK AKINTILARI Yoğunluk akıntıları yoğunluklarının fazla olması sebebiyle içlerinde aktıkları sıvı ortamdan ayrılan akıntılar için kullanılan genel bir deyimdir. Soğuk ve/veya aşırı tuzlu su akıntılar en iyi bilinen yoğunluk akıntılarıdır. Yoğunluk miktarına bağlı olarak, yoğunluk akıntıları üç grupta toplanır. 1- Alt veya Dip Akıntıları : Su kütlesinin tabanında olan akıntı, 2- İç Akıntılar : Su kütlesinin değişik seviyelerindeki akıntı, 3- Yüzey Akıntıları : Su kütlesinin yüzeyinde olan akıntılar.

Bulantı Akıntıları : Yoğunluk akıntılarının özel bir grubunu oluşturur. Bulantı akıntılarının fazla yoğunluğa sahip olmalarının sebebi içlerinde bulunan asılı sedimenter yüklerin fazla olmasındandır. Kuenin (1951) bulantı akıntılarını Dıp Akıntılar olarak kabullenmiştir. Bu nedenle bulantı akıntıları , tabanı aşındırabileceği gibi malzemenin taşınmasını ve çökelmesini de sağlarlar. Bulantı akıntılarının, normal akıntılara oranla daha fazla asılı yük içermeleri sebebiyle yüksek yoğunluğa, boylama yeteneğine ve yanal devamlılığa sahiptirler ve kabaca normal akıntı ile çamur akıntıları arasında bir akıntı olarak nitelendirilir.

Bulantı akıntılarının, normalin üstündeki yoğunluğu, akıntı içindeki asılı sedimenter yüklerden dolayıdır. Bulantı akıntılarının en önemli özelliği bu akıntıların, sedimenter yüklerini asılı olarak taşımalarıdır. Bulantı akıntılarının hızı yoğunluğuyla doğru orantılı olduğu için yoğunluğun azaldığı yönde akıntı hızıda azalır. Bulantı akıntılarının yoğunluğu akıntının aşağı kesimlerinde yüksektir, akıntının üst ve kuyruk kısımlarına doğru azalır. Akıntı içerisindeki asılı yüklerin tümü çökeldikten sonra çevresindeki akışkanla arasındaki yoğunluk farkı kalktığı için akıntı durur. Bulantı akıntısının hızındaki farklılık nedeniyle en kaba taneler akıntının alt ve burun kısımlarında yığışırlar. Dolayısıyla en kaba taneler önce çökelir, daha sonra akıntının üstünde ve gerisinde taşınan malzemeler çökelir. bu işlem bulantı akıntılarının en belirgin özelliği olan dereceli tabakalanma ile sonuçlanır. Bulantı akıntıları yüksek yoğunlukları nedeniyle, normal bir akıntıdan çok daha yüksek bir taşıma gücüne sahiptir.

Bulantı akıntıları sedimentasyonu şu şekilde etkiler ; a- Çok kısa sürede, çok büyük miktarlarda sedimenter yükü taşır. b- Aynı hızdaki normal bir akıntının taşıyabileceğinden defalarca büyük boydaki kütleleri taşıyabilirler. c- Yanal devamlılıkları nedeniyle taşımış oldukları çökelleri geniş bir alana yayabilirler.

Bulantı akıntıları şu şekillerde gelişebilir ; 1- Durgun bir su ortamına ani bir sediment yığılımının olması, akıntının gelişebilmesi için akıntı yoğunluğunun, durgun su yoğunluğunun 0.0001 katı olması yeterlidir. Bulantı akıntılarının denizde oluşabilmesi için, nehir suyunun denize boşaldığı yerde 1 cm3 içinde 0.0242 gr sediment yükünün bulunması yeterli olur. Buna karşılık tatlısu göllerinde nehir suyu içindeki asılı yüklerin miktarı yukarıdaki miktarın 1/5 olması yeterlidir. 2- Büyük bir sedimenter kütlenin harekete geçirilmesi; bu genellikle bir deprem ya da yerçekimiyle ortaya çıkar, en önemli bulantı akıntısı oluşturma mekanizmasıdır.