ORTAMA UYGUN SAĞLIK HİZMETİ Dr. Sultan Öksüz

Hedeflerimiz Bireyselleştirilmiş ve ortama uygun sağlık hizmetinin aile hekimliği uygulamasındaki yerini açıklayabilmek Ortamla ilgili hataların tıptaki önemini açıklayabilmek Ortama uygun hizmet bağlamında sağlık okuryazarlığının bu kapsamda yer aldığını hatırlamak

Önce ısınalım !!! Katmer hanım, 37 y ♀ Ev hanımı,12 yıllık evli,3çocuğu var. Obezite nedeniyle akupunktur polikliniğine başvurur. Geçen yıldan bu yana diz ağrıları vardır,ağrısı şiddetlendiğinde ağrı kesici alıyor. 2 aydır yanma tarzında karın ağrısı,kabızlık şikayeti var Ağrı yemekle azalıyor, acılı yiyeceklerle artıyor Antasidlerden geçici fayda görüyor Diz ağrılarının hareketini kısıtlayacak hale geldiğini söylüyor.

Spor yapamadığını ve yapamayacağını ekliyor. Ev hayatı çok yorucu,kayınvalidesi onlarla birlikte yaşıyor 3 küçük çocuğu var Ağrı nedeniyle çocuklarıyla, eviyle,özbakımı ile ilgilenemediğini söylüyor. Eşinin hiçbir konuda kendisine destek olmadığını söylüyor Her gün sıkıldıkça çikolata yada buna benzer gıdalar tükettiğini belirtiyor.

Karın ağrısı, kabızlığı ve diz ağrıları belirgin olarak iyileşmiş. Fizik muayene normal:BOY:160cm,KİLO:82 kg,BMI:32 Kan şekeri 109,HOMA:2,4 Doktoru diyet ve kulak akupunkturu önerisinde bulunuyor, Sonra doktoruyla değerlendirme randevusuna geliyor Karın ağrısı, kabızlığı ve diz ağrıları belirgin olarak iyileşmiş.

Bu hastada yaklaşımımız nasıl olmalı Biyomedikal model: (hastalık orijinli) Tanı: obezite+gastrit+artralji Tedavi: PPI+NSAİİ Obezite danışmanlığı Biyopsikososyal model: (hasta orijinli ancak bunun toplumsal boyutu yok,doktor-hastailişkisi,disiplinler arası iletişim yok) Aile stresine yaklaşım sağlanmalı Aile sistemleri modeli: (her hasta aynı doktorda muayene olmayabilir) Aile kökeni ve soy ağacının araştırılması

Ortama uygun bakım modeli Hastanın tanımlamasına yardım etmeli; Hangi ortam faktörlerinin araştırılacağını Ve hangi sırayla Semptomların hastanın yaşamındaki yerinin araştırılması Hekimin rolünün tanımlanması Hekimin rolüyle uyumlu bir tedavi modeli geliştirilmesi

Hastanın ortamı Aile ortamı Ailenin yapısı nasıldır? Hastaya göre aile bireyleri kimler? Aile içerisinde bireylerin ilişkisi nasıl? Hastanın diğer bireylerle ilişkisi nasıl? Ailenin işlevselliği nasıl? Gıda, barınma, giyinme… Çocuklara karşı sorumluluklar Toplumun kültürel değerler

Aile Değerlendirmesinin Özellikle Değerli Olduğu Durumlar Erken prenatal bakımın neden olabileceği durumlar İyi çocuk bakımı Çocuğun davranışsal problemleri Çocuğun gelişimsel problemleri Aile bireyinin işsizliği yada işini kaybetmesi Aile bireyinin yeni tanı kronik hastalığı Aile bireyinin mental hastalığı Aile içinde ölüm yada yas Aile bireyinde şüpheli madde kullanımı Aile şiddeti şüphesi Depresif yada anksiyöz aile bireyi Medikal tedaviye uymayan hasta

Üst ortam Aile Gelir düzeyi Eğitim İş Boş zaman Sosyal destek Bu faktörlerin tek tek öneminden ziyade hastalığı ve hastayı etkileme açısından ilişkileri önemlidir

Alt ortam Toplum – aile desteği Kültür Ekonomi Sağlık sistemi Sosyal hikaye Coğrafya Ekosistem

Ortamla ilgili hatalar Uygun sağlık hizmeti vermek için hastanın çevresi veya davranışıyla ilgili faktörlerin ihmal edilmesi durumunda ortaya çıkan hatalara ortamla ilgili hatalar (contextual error) denir. Biyomedikal hatalar hastaya özgü olmayabilirken ortamla ilgili hatalar bireysel sağlık hizmeti sunulamamasının bir sonucudur

Hekimler daha çok biyomedikal ipuçlarına dikkat ederler; ortamla ilgili olanları fazla sormazlar. Bir araştırmada; Komplikasyonsuz karşılaşmalarda %73 Biyomedikal komplikasyon olması halinde %38 Ortamla ilgili komplikasyon varsa %22 Hem biyomedikal, hem de ortam komplikasyonu varsa %9 hatasız uygulama yapılmış

Dolayısıyla geribildirim temelli ortama uygun sağlık hizmeti vermeliyiz..

Kural-1: gizli kart tutun Hasta ile ilk görüşmede gizil kart tutulmalı. Böylece gelecek görüşmelerde hastanın değişimleri hemen fark edilecektir…

Kural -2 :kapalı uçlu sorulardan kaçının..

Kural -3: geliş nedeninden emin olun.. Hastanız size bir yakınmayla geldiğinde bu yakınmanın gerçek olduğundan emin olun; İşten yada okuldan kaçmak için bahane olmadığını iyi düşünün.. Sekonder kazancı azaltacaksınız..

Kural-4 : tedavi planınızı hastanızla birlikte hazırlayın.. Açlık sınırında fakir bir hastaya “proteinden zengin ve lifli diyet” önermenin anlamı yok !

Kural-5: ev ziyareti yapmaktan yada aileyle görüşmek için onları çağırmaktan çekinmeyin.. Aile hekimlerinin aile terapistine ihtiyacı yoktur ancak grup terapisi konusunda bilgi sahibi olup aile bireylerine bu şekilde bir yaklaşımla gözden kaçıracağı bir detay kalmayacaktır…

Her bireyin kendin ortamına uygun sağlık kaynakları ve riskleri vardır Kişinin ortamını dikkate almadıkça tedavimiz yeterince başarılı olamaz

Sağlık okuryazarlığı TÜİK’in Nisan 2013 eğitim verilerine göre Türkiye’de 15 yaş ve üzeri okuma yazma bilmeyenlerin oranı yüzde 5.08 oldu. Bu oran 1980 yılında %27.26 idi.. Amerikalıların %1’i okur yazar değildir ve %30-40’ının sağlık sunumu için yeterli eğitimlerinin olmadığı tahmin edilmektedir Amerikalıların %50’sinin okur yazarlık durumlarının ilaç prospektüslerini okumak için yeterli olmadığı tahmin edilmektedir..

TEŞEKKÜRLER…