SEMPATOMİMETİK İLAÇLAR DÖNEM III 3. DERS KURULU SEMPATOMİMETİK İLAÇLAR YRD. DOÇ. DR. İSMAİL ÜN Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji AD

Amaç: Sempatik sistemi aktive eden ilaçlara ait farmakolojik bilginin öğrenciye aktarılması.   Öğrenim Hedefleri: Bu dersin sonunda öğrenciler: * direkt ve indirekt sempatomimetik ilaç kavramını, * sempatomimetik ilaçların farmakolojik etkilerini, * endikasyonlarını, kontrendikasyonlarını, * yan etkilerini ve preparatlarını bileceklerdir.

• Efektör organları, adrenerjik reseptörler üzerinden direk/indirek olarak etkileyen ve sempatik sinir stimülasyonu sonucunda bu organlarda oluşan etkileri taklit eden ilaçlara sempatomimetik ilaçlar denir. • Genellikle hem α hem de β-adr. reseptörleri aktive ederler; fakat ilaçların bu iki reseptör türüne karşı afinitesi az veya çok farklı derecededir. Oluşan etkinin türü ve derecesi başlıca 2 faktöre bağlıdır İlacın α1, α2, β1, β2, β3 reseptörlere karşı afinitesi Etkilenen yapıdaki göreceli reseptör dansitesi I- İNDİREKT ETKİLİ SEMPATOMİMETİKLER II- DİREKT ETKİLİ SEMPATOMİMETİKLER

I-İNDİREKT ETKİLİ SEMPATOMİMETİKLER •Stoplazmik mobil havuzdaki NA’ i salarlar. Etkileri Ca++’ dan bağımsızdır, çünkü NA salıverilmesi parsiyel ekzositoz yoluyla değildir. *Stoplazmik mobil havuzdaki NA sinirsel impulslardan etkilenmez. •Bu ilaçların doğrudan adrenerjik resept. üzerinde etkisi yoktur (bazıları hariç) -Tiramin -Kokain -Amfetamin -Metilfenidat -Metilamfetamin -Efedrin 1-Vezikül içinde NA için: yedek havuz (ATP ile bağlı NA) ve mobil havuz (serbest NA) vardır. 2-Sitoplazmik mobil havuz Sitoplazmik mobil havuz ile veziküler mobil havuz arasında amin pompası var;reuptake ile gelen veya sızan NA’yı hızla veziküle pompalar. Sitoplazmadaki NA konsantrasyonu veziküle göre çok düşüktür. 2 tür vezikül tespite dilmiş 1-ufak vezikül:sinir uçlarında sayısı fazladır. NA büyük kısmı burada depo edilmiştir 2-büyük vezikül: adrenal medulla kromafin hücrelerinde daha çok bulunur. İçinde NA, A-ATP ve kromogranin A birlikte kompleks olarak bulunur. Sinir uçlarındaki büyük veziküllerde NA yanında NPY ve diğer peptidler içerdikleri gösterilmiştir. Düşük frekanslarda sadece ufak veziküllerdeki NA, yüksek frekanslarda ise büyük veziküllerden salıverilme olduğu bulunmuştur

•Periferde aderenerjik sinir uçlarından NA Amfetamin •Periferde aderenerjik sinir uçlarından NA Beyinde dopaminerjik sinir uçlarından dopamin salgılanmasını ↑ *Ayrıca NA ve dopamin’in re-uptake’ ini de inhibe eder • ve  res üzerinde agonistik etkisi vardır •Ayrıca güçlü SSS uyarıcı ve iştah kesici etkileri vardır (dopamine bağlı) Tiramin •Stoplazmik mobil havuzdan NA salıverir •Bir ilaç değildir, peynir ve şarap gibi fermentasyona uğramış gıdalarda bulunmaktadır. •MAO ile inaktive olur, bu yüzden MAO inh. kullanan kişi beraberinde bu yiyecekleri alırsa hipertansif kriz meydana gelebilir. Kokain •Adrenerjik sinir uçlarındaki stoplazmik amin pompasını inhibe ederek re-uptake inhibe eder. Amfetamin 3 farklı mekanizmayı da kullanıyor 1-salıverme 2-reuptake inh 3-agonistik etki

II-DİREKT ETKİLİ SEMPATOMİMETİKLER 1) Katekolaminler -Adrenalin -Levodopa -Noradrenalin -Dopamin analogları -İzoproterenol -Fenoldopam -Dopamin -Dipivefrin -Dobutamin -Etilnoradrenalin 2)Sempatomimetik aminler (Katekolamin- olmayanlar) a)α-mimetik ilaçlar •Antihipotansif olarak kullanılanlar -Efedrin -Metoksamin -Norfenedrin -Oktapamin -Fenilefrin -Hidroksiamfetamin -Oksedrin -Heptaminol -Metaraminol -Etilefrin -Korbadrin •Dekonjestan olarak kullanılanlar *Lokal dekonjestanlar -İmidazolin türevleri....nafozolin, ksilometazolin, tetrahidrozolin, oksimetazolin, indanozolin -Alifatik aminler.....tuaminoheptan, metilheksamin -Diğerleri...................fenilefrin, efedrin (hem lokal, hem sistemik) Alfa mimetiklerden altı çizili olanlar direk etkilidir. Diğerleri karma etkilidir. Efedrin hem alfa hemde beta mimetik etkilidir ayrıca SSS stimüle eder *Sistemik dekonjestanlar -fenilpropanolamin -psödoefedrin -fenilefrin, efedrin

b)β-mimetik ilaçlar •Bronkodilatatör olarak kullanılanlar -Orsiprenalin -Fenoterol -Terbutalin -Karbuterol -Salbutamol -Protokilol -Salmeterol -Pirbuterol -Formoterol -Rimeterol •Vazodilatör olarak kullanılanlar -Nilidrin -İzoksiprin •Uterus gevşetici (tokolitik) olarak kullanılanlar -Ritodrin -İzoksuprin -Salbutamol -Terbutalin •Miyokard stimülanı olarak kullanılmakta veya denenmekte olanlar -Ksamoterol -İbopamin β reseptörleri ve bazıları dopaminerjik -Prenalterol reseptörleri stimüle ederek kardiyostimülan -Butopamin ve vazodilatör etki yaparlar. -Dopeksamin c)SSS’ni stimüle edenler -Amfetamin -Dekstroamfetamin -Mazindol -Metamfetamin -Fentermin

1) KATEKOLAMİNLER A, NA ve İzoproterenol sempatomimetik ilaçların prototipidir. Reseptör Noradrenalin Adrenalin İzoproterenol α1 +++ +++/++++ (yok denecek kadar az) 0 α2 +++ +++/++++ (yok denecek kadar az) 0 β1 ++ ++/+++ ++++ β2 + ++ ++++ β3 ++++ ++ ++++

ADRENALİN (®Adrenalin 0.25, 0.5 ve 1mg/ml ampul sc/im/iv ) • Adrenal medullada sentez edilir ve oradan salgılanarak hormon görevi yapar. • α reseptörleri daha güçlü olmakla birlikte β res’ni de etkiler. İlaç olarak sentez suretiyle üretilir (solüsyonu renksizdir) Işıktan korunmalıdır (korunmazsa bozulur pembe sonra kahverengi renk alır) Barsak ve KC’de çabuk inaktive edildiğinden oral yoldan kullanılmaz. sc uygulamada vazokonstriksiyon nedeniyle etkisi 5 dk’da başlar. im enjeksiyonda daha çabuk etki oluşur

1)Damarlar *A, damar yatağında α veya β reseptörlerin egemen olmasına göre bazı damar yataklarında vc, diğer bazılarında ise vd yapar. •Cilt ve mukozada vc (α egemen) •Böbrek damar yatağı vc (α egemen)..... böbrek kan akımı •Çizgili kasların damar yatağı vd (β2 egemen) •Koroner ve serebral damarlar vd (β2 egemen ama α da var) *Adrenalin yüksek dozda verildiğinde vc’tör egemen duruma geçer ve damar yataklarının çoğunda vc oluşturur. Fight or fligt ta gerekliyerlere kan gitmeli. Cilt kesilse bile kan az akmalı.idrarar oluşumunun acelesi yok

*NA, koroner damar (β2 egemen olduğundan vd) hariç bütün damar yataklarında vc yapar ve kan akımını azaltır. *İzoproterenol; bütün damar yataklarında güçlü bir vd yapar. Kan basıncını düşürmesine rağmen, kalp debisini belirgin bir şekilde arttırdığı ve damar rezistansını azalttığı için bütün damar yataklarında kan akımını artırır. Total periferik damar rezistansı (TPR=P / Q): Düşük doz adrenalin............ Yüksek doz adrenalin.......... Noradrenalin (her zaman)..... İzoproterenol (her zaman)..... azaltır artırır artırır azaltır

2)Kalp • Katekolaminler miyokard ve iletim sistemi hücrelerindeki β1 reseptörleri aktive etmek suretiyle kalp hücrelerini stimüle ederler. Etki güçlerine göre: İzoproterenol > A > NA • Myokardın kasılma hızını ve gücünü artırırlar (+ inotropik etki) • Kalp atış hızını artırır (+ kronotropik etki) • Aritmi oluştururlar (ekstrasistol, taşikardi, fibrilasyon) • A-V iletim hızını artırırlar • Kalbin O2 tüketimini artırırlar

3)Kan basıncı Adrenalin...........diyastolik kan basıncını azaltır (düşük dozda TPR’yi azaltması nedeniyle), sistolik kan basıncını artırır ...........mutad dozda, i.m veya s.k injekte edildiğinde ortalama kan basıncını genellikle artırır Noradrenalin......Hem diyastolik, hemde sistolik TA’ yı artırır İzoproterenol......Diyastolik kan basıncını belirgin azaltır (bütün damar yataklarında vd yaptığından) .......sonuç: ortalama kan basıncı azalır

a)Bronş düz kasları......A ve İzo, β2 reseptörleri aktive ederek 4)Düz kaslı organlar a)Bronş düz kasları......A ve İzo, β2 reseptörleri aktive ederek bronkodilatasyon yaparlar. b)Uterus düz kasları.....İnsanda gebeliğin sonuna doğru ve doğum sırasında uterus A ve İzo’a gevşeme ile cevap verir; bu β2 reseptörlerin aktivasyonuna bağlıdır. Bu dönem dışında, A ve NA uterusta kasılma yaparlar (α1 reseptörler aracılığıyla) c)Mide-barsak kanalı düz kasları...... gevşeme d)Mesane......Katekolaminler, mesanenin detrusor kasını gevşetirler(β2), trigon ve sfinkter kaslarını büzerler(α1) e)Göz.......A, iriste radyal düz kaslarda α reseptör aracılı kasılma yapar ve midriyazise neden olur. f)Cilt.......pilomotor düz kasların kasılması sonucu α mimetik etkiyle cilt hindi derisi görünümünü alır. Parasempatomimetikler irisin sirküler kasını kasıp miyozis yaparlar.

submaksiller tükrük bezi …..uyararak; yapışkan ve koyu salya 5)Dış salgı bezleri submaksiller tükrük bezi …..uyararak; yapışkan ve koyu salya sublingual tükrük bezi salgılanmasına neden olurlar. Ağızda kuruluk oluşur. parotis bezi............sadece parasempatik innervasyona sahiptir. Sempatik innervasyonu yoktur. PS uyarı sulu salya salgılanmasına neden olur. ekrin ter bezleri......... Avuç ve ayak tabanında bulunurlar. Sinirsel olarak sempatik uyarı sonucu ekrin ter bezleri boşalır. Ama bu bezlere giden lifler kolinerjiktir. Dışarıdan verilen katekolaminlerin bu bez üzerinde etkisi yoktur apokrin ter bezleri......A ve NA verildiğinde içeriklerini boşaltırlar. Bu etki pilomotor düz kasların büzülmesine bağlı Ekrin ter bezlerine gelen lifler sempatik kolinerjiklerdir.

6)Metabolik etkiler • KC’de glikojenolizi artırır..........hiperglisemi (β2 reseptörler aracılığı ile) • Çizgili kas h.’de glikojenolizi artırır..........laktik asit artar (β2 ve β3 reseptörlerin aktivasyonuna bağlıdır) • Yağ dokusunda lipolizi artırır........serbest yağ düzeyi artar. (β1 ve β3 aktivasyonu→cAMP↑→hormona duyarlı trigliserid lipaz stimülasyonu) • Vücutta O2 tüketimini artırır (kalorijenik etki) KC hücrelerinden K+ salıverilmesini artırır başlangıçta kısa süreli hiperkalemi yapar. Daha sonra plazmada toplanan poatsyumun çizgili kas hücreleri tarafından alınmasını artırır ve uzun süren bir hipokalemi oluşur. Bu çizgili kas β2 stimülasyonuna bağlıdır

7)SSS etkileri Kan beyin engelini geçip SSS’e giremez Periferde baroreseptörlerin aferent sinir uçlarını uyararak RAS uyararak korteksin elektriksel etkinliğini artırır. Adrenalin ve izoproterenol tremor, huzursuzluk anksiyete, korku oluşturur. Selim familyal tremor olgularında kan adrenalin düzeyi yüksek bulunmuştur.

8) Diğer etkileri • Lokal adrenalin solüsyonu göz içi basıncını düşürür....... processus ciliaris’te akoz humor oluşumunun azalması (α res aracılı os) ve akoz humor drenajının artması (β2 res aracılı olduğu sanılıyor) • Larenks ödemi, anjioödem ve bronş mukoza ödemi gibi anaflaktik şok semptomlarını ortadan kaldırabilirler • Mast hüc’nin β2 reseptörlerini aktive ederek bu hücrelerden histamin salıverilmesini inhibe ederler. • Direkt stimülasyon etkileriyle ACTH salgılanmasını arttırıp, ADH salgılanmasını ise azaltırlar.

Adrenalin’in Endikasyonları 1)Akut allerjik reaksiyonlar........0,2-0,5 mg im veya sk 2)Anaflaktik şok ve yaşamı tehdit eden anjiyoödem 3)Kalp durması.......iv injeksiyonu 1:10 000’lik solusyonu kullanılarak toplam 1 mg adrenalin verilir. Eğer endotrakeal verilecekse bu solusyon 2 mg adrenalin içerecek şekilde verilir. İntrakardiyak adrenalin injeksiyonu son çare olarak düşünülmelidir; kalp tamponadı ve pnömotoraks gibi komplikasyonları olabilir. 4)Açık-açılı glokom....adrenalinin %0,5-%1’lik solüs. kullanılır 5)Lokal anestezi ve diğer endikasyonları.....lokal anestezinin süresini uzatır ve sistemik toksik etkilerini azaltır. Adrenalin’in %0,1’lik solüs., burun ameliyatlarında veya burun kanaması olgularında nazal dekonjestan olarak kullanılabilir.

Adrenalin’in yan etkileri • HT ve kalp aritmileri.......en ciddi yan etkileri • Tremor, halsizlik, terleme, anksiyete, korku duygusu, taşikardi, palpitasyon, ektopik atışlar, prekordiyal ağrı, başağrısı. • Ciltte solukluk ve soğuma • Dolaşan plazma hacminde ve doku perfüzyonunda ciddi azalmalar.....özellikle el ve parmaklarda gangren oluşabilir. • vc sonucu, renal kan akımı ve GFH azalır.......akut tubuler nekroz ve metabolik asidoz gelişebilir. • Göze lokal uygulandığında reaktif konjuktiva hiperemisi, allerjik konjuktivit ve temas dermatiti yapabilir.

Adrenalin’in kontrendikasyonları • KKH Bu durumlarda KVS, A’nin etkisine • KKY daha duyarlı hale gelir. • HT ve hipertiroidizm • Taşiaritmiler • Gebelik • Diyabet • Raşitizm (katekolaminlere duyarlılık artar) Aşağıdaki ilaçlarla tedavide katekolaminlere duyarlık artmıştır MAO inhibitörleri Trisiklik antidepresanlar ve kokain Adrenerjik nöron blokerleri (rezerpin, guanetedin) Gulukokortikoidler

DİPİVEFRİN (®DPE göz damlası) •Adrenalinin diester türevidir. Gözde hidroliz edilerek aktif adrenaline dönüşür Gözde daha yavaş parçalandığından adrenalinden kitlesine göre 10 kez daha güçlüdür. %1’lik sol. kronik açık açılı glokomun tedavisinde 2x1gtt Lokal ve sistemik yan etkileri adrenalinden daha azdır

NORADRENALİN (® Steradin iv inf amp) • Aritmi yapıcı etkisi, A ve İzo’e göre zayıftır. KVS dışındaki etkileri fazla değildir. • A’den farklı olarak, gebe uterusta ve doğum sırasında uterus kasılmalarını güçlendirir ve sıklaştırır. • Metabolik ve SSS üzerindeki etkileri A’e oranla zayıftır. • vc etkisi nedeniyle akut hipotansiyon ve şok hallerinde iv infüzyonla kullanılır. Eğer cilt altına kaçarsa ciltte nekroz, dökülme ve ülserasyon yapabilir (Bu yüzden im ve sk kullanılmaz) • Yan etkileri A’e benzer; bunlar kan basıncı yükselmesi hariç genellikle daha hafif olurlar. Kontrendikasyonlar adrenalin için sayılanlarla aynıdır.

İZOPROTERENOL (İZOPRENALİN) • β reseptörleri etkileyen en güçlü sempatomimetik ilaçtır. Belirgin vazoditatör ve bronkodilatör etkisi vardır. MAO substratı değildir sadece KOMT substratıdır Endikasyonları: 1)Kalp bloğunun ve ağır bradikardinin kısa süreli acil tedavisi 2)Şok tedavisi......kalp debisini artırması ve vd yaparak kan akımını artırması nedeniyle 3)β blokör ilaçların yaptığı zehirlenmeler

DOPAMİN (®Giludop 50mg/5ml ve 200mg/10ml ampul) En basit yapılı katekolamin’dir. Reseptörleri: •DA1.......renal, mezenterik, koroner ve intraserebral damar yataklarında •DA2......adrenerjik sinir uçlarında bulunurlar *Yüksek dozda adrenerjik reseptörleri etkiler. β reseptörlerin esas olarak β1tipi üzerinde etkilidir; β2 reseptörler üzerinde hemen hemen hiç etkisi yoktur. *Daha da yüksek dozlarda adrenerjik sinir uçlarından NA salıverilmesine neden olarak vc oluşturur.

Dopamin en belirgin etkilerini KVS’de yaparlar. • NA gibi sadece iv infüzyonla verilirler. • İnfüzyon hızı düşükse (0,5-2 μg/kg/dk).......sadece DA1 tipi dopaminerjik res’i aktive eder; renal, mezenterik, koroner ve intraserebral damar yataklarında vd yaparak kan akımını artırır; kalp debisinde belirgin bir artma yapmaz. • İnfüzyon hızı yüksekse (2-10 μg/kg/dk).......kalpteki β1 res.’i aktive eder; myokardın kontraktilitesini, atış hacmini ve debiyi artırır. • İnfüzyon hızı çok yüksekse (10 μg/kg/dk’dan fazla).......bütün damar yataklarında vc oluşturur (α res’ler aktive olduğundan)

*En önemli endikasyonları; kardiyojenik şok ve septik şok tedavisidir. Ayrıca dijitale ve diüretiklere cevap vermeyen düşük debili KKY ted’de kullanılır Yan etki:taşiaritmiler, ekstremitelerde gangren(uzun süre kull), dispne

*Levodopa • Dopamin prekürsörüdür • Dijitale cevap vermeyen KKY’in tedavisinde denenmektedir (oral kullanılabildiğinden dopamin’e üstünlük gösterir) *Dopeksamin • Kalp kasını β2 adrenerjik reseptörleri aracılığı ile stimüle ederek kasılma gücünü artırır. • Ayrıca damarlarda β2 ve dopaminerjik reseptörleri aktive ederek vazodilatör etki yapar. • Kronik kalp yetmezliğinin ağırlaşması halinde ve kalp cerrahisi sırasında ortaya çıkan akut kalp yetmezliğinde geçici olarak inotropik ve vazodilatör destek vermek için iv infüzyonla kullanılır.

DOBUTAMİN (®Dobutamine DBL iv enj flk) • Sentetik bir katekolamindir. Rasemik bir karışımdır. • Dekstro izomeri.......kalpteki β1 reseptörleri selektif olarak etkileyerek (+) inotropik etki yapar; damarlar üzerine etkisi çok azdır. Levo izomeri...........güçlü α1 reseptör agonisti etki gösterir. Miyokardda bu reseptörlerin de bulunduğu gösterilmiş. • KKY’nin ileri döneminde myokarda β reseptör dansitesi azaldığında, bu ilacın α reseptörler üzerinden de (+) inotropik etki yapabilmesi bir avantaj oluşturur. • Dobutamin, dopaminerjik reseptörleri etkilemez. Endikasyonları: 1)Kronik KKY 2)Kardiyojenik ve septik şok 3) Çeşitli kardiyomyopatiler *Sadece iv infüzyonla uygulanır

2) SEMPATOMİMETİK AMİNLER I.α-MİMETİK İLAÇLAR a)Antihipotansif olarak kullanılanlar Efedrin (®Efedrin 50 mg tablet) • Adrenerjik sinir uçlarından NA salıvererek indirekt etki yapar • Ayrıca α ve β res. doğrudan da uyarabilmektedir. • Periferik etkileri adrenalin’e benzer TA ; koroner, çizgili kas ve serebral damar yataklarında kan akımını artırır(β2) • SSS’ ni stimüle eder • Belirgin bronkodilatör etkisi vardır End: • spinal ve epidural anasteziye bağlı hipotansiyonun düzeltilmesi • nazal dekonjesyon sağlamak • narkolepsi ted(SSS stimül.) • enürezis nokturna • Akut bronşit ve hafif astma

Fenilefrin (®Griban:6mg Phe + 250mg Asetaminofen + 25mg tripelenamin) • α1 reseptörleri direkt olarak güçlü bir şekilde uyarır. • vc’tör etkisi nedeniyle TPR’yi artırarak kan basıncını yükseltir ve refleks bradikardiye neden olur. Endikasyonları •Nazal dekonjestan (asetominofen veya parasetamolle kombine preparatları ÜSYE’da kullanılır, Corsal,  Forza Theraflu tb) •Hipotansif durumlarda •Midriyazis amacıyla oftalmik solüsyonlar içinde(lokal) (Fenilefrin göz damlası)

Metaraminol • Daha çok direkt olmak üzere indirekt etkileri de vardır. • Kan basıncını artırır • Myokardın kontraktilitesini ve kalbin atış hacmini yükseltir. • Akut hipotansif durumlarda, özellikle MI’ne bağlı hipotansiyonda iv infüzyonla kullanılır. • iv injeksiyonun, Ailesel Akdeniz Ateşi(FMF)’de nöbet oluşturduğu ve teşhis testi için kullanılabileceği bildirilmiştir.

• Direkt etkinlik gösteren selektif bir α –agonist ilaçtır. Metoksamin • Direkt etkinlik gösteren selektif bir α –agonist ilaçtır. • Etki kalıbı yönünden fenilefrin’e çok benzer. Daha uzun etkilidir SSS’e girmez Endikasyonları: •hipotansif durumlar •Paroksismal supraventriküler taşikardi.....ventrikül kasının aksiyon potansiyelinin süresini ve refrakter peryodu uzatır ve A-V iletimi yavaşlatır (muhtemelen zayıf β1 bloker etkiye bağlı). İnsanda pilomotor kası kasarak hindi derisi görünümü oluşturur. Miksiyon isteği uyandırabilir. SSS stimülasyonu ypmaması ve anesteziklerin aritmojenik etkilerini artırmaması nedeniyle tercih edilir.

b)Dekonjestan olarak kullanılanlar • Burun mukozasındaki damarları büzmek suretiyle mukozada konjesyona bağlı şişkinliği gideren ilaçlardır; Sinus deliği kapanmışsa açıp drenaj ve sinus havalanmasını sağlar. İltihaba bağlı Eustachi Tıkanmışsa açıp antibakteriyel tedaviye yardımcı olur. Nezle ve diğer solunum yolu infeksiyonlarına eşlik eden akut rinitte, saman nezlesi (mevsime bağlı allerjik rinit, polinozis) Perenial rinit (mevsimle ilişkisi olmayan allerjik rinit) Sinüzit ve diğer rinitlerde kullanılırlar Lokal Sistemik Hem lokal hem sistemik kullanılabilenler: efedrin, fenilefrin

•Lokal dekonjestanlar *İmidazolin türevleri olanlar Nafazolin (®Pivanol) Tetrahidrazolin (®Tyzine) Ksilometazolin (®Otrivine) Oksimetazolin (®İliadin) İndanozolin (®Farial) Sadece α özellikle α2 reseptörleri etkilerler *Alifatik aminler Siklopentamin (®Clopane) Metilheksamin (®Forthane) Tuaminoheptan (®Tuamine) Propilheksedrin (®Benzedrex) indirek sempatomimetik etkinlik gösterirler Uçucu sıvıdırlar ve inhalatör içinden koklanmak suretiyle kullanılırlar.

Lokal dekonjestanların yan etkileri: a)Lokal yan tesirleri.......ilaç uygulandıktan sonra burun mukozasında yanma ve kuruma yaparlar. Mukozada büzülme geçtikten sonra ‘’rebaund’’ konjesyon oluşur. Bu yüzden 5 günden daha fazla kullanılmamalıdırlar. Aksi takdirde mukozada kronik şişmeye ve allerjik rinite benzeyen iltihabi duruma neden olabilirler. b)Sistemik yan tesirleri.....Aşırı dozda ilaç uygulandığında, özelliklede bebek ve çocuklarda ortaya çıkar. Palpitasyon, taşikardi, solukluk, sinirlilik ve bazen eksitasyon

•Sistemik dekonjestanlar -Fenilpropanolamin (®Kongest) -Psödoefedrin (®Sudafed) -Efedrin -Fenilefrin -Metoksamin Lokale göre etkisi daha geç başlar. Sistemik yan etkiler daha fazla Üstün yönleri Yaygın dekonjesyon sağlarlar Etki daha uzun sürer (lokal uygulamada ilaç burun akıntısı ve mukosiliyer transportla dışarı atılır) Burun mukozasını tahriş etmezler

Fenilpropanolamin (®Triaminik süsp, tb) • Etki kalıbı efedrine benzer, tek önemli farkı SSS’ni efedrine oranla daha az stimüle eder. • Akut hipertansiyon yapabildiğinden bazı ülkelerde yasaklanmıştır • Diğer bir endikasyonu strese bağlı inkontinens tedavisidir (α mimetik etkiyle sfinkter tonusunu artırır) • Nazal dekonjestan olarak 6-8 sa’te bir 25 mg verilir. • Tek başına veya kafein ile birlikte iştah kesici olarak da kullanılır. Yan tesirler efedrin ve pösodoefedrin gibidir

Psödoefedrin (®Sudafed tb, şp) • Efedrin gibi hem direkt hemde indirekt sempatomimetik etki gösterir • α’lar başta olmak üzere tüm reseptörleri (β1, β2) uyarabilir • Tek başına veya öksürük şurupları içinde, burun mukozasında ve solunum yollarının diğer kısımlarında dekonjestiyon yapmak için kullanılır. • Diğer bir endikasyonu strese bağlı inkontinens tedavisidir Ağız kuruluğu, anoreksi, uykusuzluk,anksiyete, tremor,palpitasyon yapabilir. HT, kalp-damar hastalığı, hipertiroidi, DM, prostat hipertrofisi ve emziren kadında kontrendikedir

I.β-MİMETİK İLAÇLAR • β-adrenerjik reseptörleri direkt olarak etkileyen selektif ilaçlardır. α-mimetik etkileri yok veya önemsiz derecededir. Birçoğu bronş, damar, uterus ve diğer yapılarda bulunan ve gevşemeye neden olan β2 res’leri oldukça selektif bir şekilde etkilerler. a)Bronkodilatör olarak kullanılanlar • Orsiprenalin • Salbutamol selektif β2 agonist Bu ilaçlar hem nöbetlerin • Terbutalin geçirilmesinde, hem de • Fenoterol nöbet oluşmasının önlen- • Salmeterol mesi için kronik verilirler • Adrenalin • İzo nonselektif bronkodilatörler • Efedrin

b)Periferik vazodilatörler • Nilidrin vazodilatör etkisi β2 res’leri aktive etmesine bağlıdır. Özellikle çizgili kasların damar yataklarında belirgin vazodilatasyon yaparlar. Cilt damarlarında ise β res’ler az olduğundan belirgin bir vazodilatasyon yapmazlar. c)Uterus gevşetici (tokolitik) olarak kullanılanlar Ritodrin hidroklorür uterus düz kasındaki β2 res’leri nisbeten selektif bir şekilde aktive ederek uterusu gevşetirler. Erken doğum eylemini durdurmak ve gebeliği miyadına kadar sürdürmek için kullanılır. Esasen bronkodilatör olarak kullanılan terbutalin ve salbutamol de tokolitik olarak kullanılabilir. Damar düz kas hücrelerinin β2 reseptörlerini oldukça selektif bir şekilde aktive ederek vazodilatasyon yapar. • Çizgili kaslardan geçen kan akımını da arttırır, cilt kan akımı üzerinde etkisi yoktur. vazospastik hastalıklarda etkisizdir, akut oklüzif hastalıklardaki değeri ise tam net olarak açıklanamamıştır. • Yan etkileri........çarpıntı, postural hipotansiyon, bulantı-kusma, üşüme

d)Kardiyostimülan ilaçlar Prenalterol kalbin β1 res’lerini selektif olarak etkiler. Dijital’e rezistan KKY ted’de oral yoldan etkili bir ilaç olarak denenmektedir.

III.SSS’i STİMÜLE EDEN İLAÇLAR • Amfetamin • Dekstroamfetamin • Metamfetamin • Sempatomimetik etkileri yanında SSS’de psikomotor stimülan ve iştah kesici özellik gösterirler. • Adrenerjik sinir uçlarına ve beyinde ayrıca dopaminerjik uçlara girerler. • NA ve dopamin’in salıverilmesine neden oldukları gibi ayrıca onların re-uptakelerini de inhibe ederler. • Santral etkileri esas olarak dopamin etkinliğini güçlendirmelerine bağlıdır. • 1976 yılından beri Türkiye’de kullanımları yasaklanmıştır. Kötüye kullanma ve bağımlılık oluşturmaları nedeniyle uluslar arası kontrole tabi ilaçlardır. Hidroksiamfetamin SSS pek geçmediğinden SSS stimülan değildir, sadece periferik etkilidir.

SEMPATOMİMETİK İLAÇLARIN ENDİKASYONLARI 1)Vazokonstriktör etkileri için kullanıldıkları durumlar .... hipotansiyon, nazal dekonjesyon, lokal anestezik solüsyonlara katılması, yüzeyel kanamalar 2)Düz kas gevşetici etkileri için kullanıldıkları durumlar..... periferik damar hastalıkları, erken doğum eyleminin durdurulması, dismenore tedavisi, enürezis nokturna 3)Kalp üzerindeki stimülan etkileri nedeniyle kullanıldıkları durumlar....tam kalp bloku ve kalp durması, KKY 4)Şok tedavisi

5)Allerjik hastalıklarda kullanılışları...... bronşiyal astma, anaflaktik şok, ürtiker ve anjiyoödem 6)Santral stimülan etki oluşturmak için 7)Narkolepsi tedavisi.... Dekstroamfetamin ve diğer stimülan ilaçlar narkolepsili hastalarda gün boyu uyumayı önlemek için kullanılırlar. 8)Obezite tedavisi...... fenilpropalomin, amfetamin

9)Midriyatik olarak kullanılışları........göz içi muayene, göz içi cerrahi girişim, anterior üveit. Parasempatolitiklerin yaptığı midriyazise üstünlükleri: -midriyazis kısa sürer -midriyazis daha belirgindir -silyer kasları etkilemediklerinden akomodasyon bozukluğu yapmazlar Midriyatik olarak kullanılanlar....fenilefrin, hidroksiamfetamin, efedrin

10)Glokom tedavisi........açık-açılı glokom ted’de adrenalin tercih edilir.Kronik dar-açılı glokom olgularında kontrendikedirler, midriyazis nedeniyle glokom krizine neden olabilirler. 11)Dikkat eksikliği......amfetaminler hiperaktif hastalığı olanlarda paradoksal olarak yatıştırıcı etki oluştururlar. Dekstroamfetamin ve amfetamin benzeri bir ilaç olan metilfenidat (® ritalin tb) bu amaçla kullanılır.

Sempatomimetiklerin Yan Etkileri 1) Taşiaritmiler, palpitasyonlar ve β1 aktiviteli ajanlarla ventriküler fibrilasyon 2) HT (α1 etkili ajanlarla) 3) Lokal iskemi (α1 agonist infüzyonu ile nekroza kadar gider) 4) Rebaund hipotansiyon (α1 agonist infüzyonu ani kesilirse oluşur) 5) SSS stimülasyonu.......sinirlilik, uykusuzluk ve ilaç bağımlılığı