Cochrane Collaboration Kanıta Dayalı Tıp Organizasyonu Emel Kaynak emel.kaynak@mikrobilgi.com.tr

Kanıta Dayalı Tıp (Evidence Based Medicine) KDT, hastalıkların tanı ve tedavi sürecinde karar verirken, en iyi ve güncel kanıtların dikkatli, özenli ve akıllıca kullanılmasıdır (Sackett ve diğerleri 1996). KDT uygulamaları, eldeki en iyi kanıtın hekimin deneyimi ve hastanın tercihleri ile entegre edildiği sistematik bir yaklaşımı ifade eder. 1990’larda Gordon Guyatt “EBM” KDT ismini koydu

KDT’ı önemli kılan unsurlar? Üretilen bilginin miktar ve hızındaki artış Bilgi kaynaklarının güvenilirlik, ulaşılabilirlik, kullanım kolaylığı, güncellik açısından farklı olması. Araştırmaların analizine yönelik yeni araştırma tiplerinin oluşması (Örn. sistematik derleme ve meta analizler), Araştırmaların kanıt değerlerini inceleyip değerlendirerek yeniden yayınlayan e-kütüphaneler (Örn.The Cochrane Library). Başta sağlık bilimleri olmak üzere araştırmalarda maliyet, etkinlik, kalite kavramlarının giderek önem kazanması. 3- Tıp alanındaki araştırmaların analizine yönelik araştırmalar yaparken yeni araştırma tiplerine ihtiyaç duyulup oluşturulması. Bu da sistematik derleme ve meta analizleri gibi bilgi türlerini oluşturmuştur.

Cochrane Collaboration Nedir? Sağlık müdahalelerinin etkileri konusunda “sistemli incelemeler” oluşturmak, düzenlemek; bunlara kolay ve hızlı erişim sağlayarak sağlık hizmetlerinde bilgiye dayalı kararlar verilmesine yardımcı olan uluslararası bir organizasyondur…. Cochrane Collaboration ticari amaç gütmeyen bir sivil toplum kuruluşudur. Biriktirdiği bilgileri “Cochrane Library” adı altında satışa sunuyor. Buradan elde ettiği gelirleride yapılan araştırmalarda ve iş geliştirmede kullanıyor… www.cochrane.org

The Cochrane Collaboration 1992’den günümüze kapsamlı içerik 80+ ülkede 15,000+ kişi 52 inceleme grupları 12 merkezde Alanlar, yöntem grupları ve Cochrane tüketici ağı Cochrane Collaboration 1992 yılında kurulmuştur. 92 den günümüze bilgiler içeriyor Tüm dünyadan toplam 52 tane inceleme grupları vardır.

Cochrane İşbirliğine Üye Ülkeler 2000 yılından bu yana 100 den fazla ülkenin üyeliği vardır. insanlar 100 den fazla ülkeden bilgiye erişim imkanına sahiptir. 2000 senesinde Asya dan başlayıp, kuzey-güney amerika ve Avustralia’da yaygınlaşmıştır. 2003 senesinden sonra diğer ülkelerin de katılımıyla alanını genişletmiştir. Türkiye’de bu organizasyona üye ülkeler arasına yeni katılmıştır. Türkiyede de kanıta dayalı tıp portalı veya organizasyonunun kurulması ve yaygınlaştırılmasıyla Tıp araştırmacılarının bu Organizasyona katılımları ve kendi çalışmalarını tüm dünyayla paylaşmaları da bir o kadar artacaktır. 2000, 2002 & 2003 2002 & 2003 2003 …

Türkiye’den Örnekler “Distress syndrome”       Türkiye’den Örnekler 1) Altan Şahin (H.Ü) – Banu Çakır (H.Ü) “Epidural Steroids for Radicular Low-Back Pain” 2) Cem Gürgan (A.Ü Diş Hekimliği Dekan Yard.) “ Interventions for cleaning dentures” 3) Birol Civelek (Plastic Surgeon) “Enhanced external counterpulsation for chronic angina pectoris” “Distress syndrome” 1- Altan Şahin Anestezi profösörü, Banu Çakır, epidemiyolojist- Epidural ile ilgili konu üzerine çalışıyorlar 2- diş temizliği için müdehaleler 3- Kronik Kalp hastalığı ve dissitres sendromu üzerine çalışıyor 4-Kadın Sağlığı üzerine çaışıyor 5- Kanser ve Kemoterapi yöntemi ile ilgili bir konu. 4) Hacer Cavidan Gülerman (S.B EAH) “Gynecopathy” 5) Engin Uçar (S.B) – Dr. Gürhan Çelik (Diş Hekimi) “ Chronomodulated chemotherapy versus conventional Chemotherapy for Advanced and/or Metastatic Colorectal Cancer “

Cochrane Collaboration Düzen Ortak İnceleme Grupları Alanlar Yönetim Grubu Yöntem Grupları Merkezler The Steering Group are the policy making body of the organisation . They are a group of elected representatives for each collaborative entity eg. Review groups, fields. Tüketici ağı; Tüketici Ağı

NEDEN ÖNEMLİ ??

KDT ÜÇLÜSÜ Kanıt Bulma Hasta Seçimi Klinik Teşhis KDT üç farklı unsur üzerine oluşan bir süreç olduğu söylenebilir 1.ASAMA: Klinik Deneyim=hekimin klinik deneyimi ile beraber, bilgi ve birikimi ön plandadır. bu sekilde hastaya uygun tedavi secebilme aşamasını olusturur. 2.ASAMA: Kanıt bulma= konuyla ilgili literatür taraması yapılır ve güncel kanıtlar oluşturulur. 3.ASAMA: Hasta Secimi= Erişilen kanıtlar doğrultusunda kararların alınması ve bunların hasta üzerinde uygulanması Klinik Teşhis

Kimler Katkıda Bulunur..? Belirli bir bilimsel seviyeye sahip olan herhangi bir kişi… Dergilerde yayınlanmış makaleler… Ülkesel bazda tüm dünyada yapılmış kıymetli klinik araştırmalar… Hastalar… 1- Belirli bir bilimsel seviyeye ve bilgiye sahip olan bir kişi cochrane yazarı olabilir. Normalde bir araştırma konusu seçer onun üzerine yazılar yazar ve bunu dergiye gönderebilirsiniz dergideki editörler ise ona bakar değerlendirir onu beğenir beğenmez ya kabul eder ya da reddeder. Cochrane deki sistem ise çoğunlukla bir sorudan başlar bu sorunun özellikle bilimsel açıdan bir değeri olması gerekir. O soru ortaya atıldıktan sonra bu cochrane yazarları tarafından paylaşılır (bir veya iki yazar tarafından) sonra o soru sistematik olarak geliştirilir. Örneğin; “ tibbi dergilerin tibbi müdahalelere etkisi nedir?” cochrane bu soruyu alır ve spesifik bir hale yani araştırma yapabilecek bir hale getirir şu şekilde çevirebilir “ Tıbbi dergilerin spesifik bir hastalık veya ilaçlar konusundaki etkisi nedir? ” sorusuna dönüştürür. İşte bu aşamadan sonra bilgi peşinde koşmaya başlar 15 bin kişi arasından bu araştırmaya katılacak kişiler ortaya çıkar ve bu konu hakkında bilgi toplama aşaması başlar. Cochrane Libary v.t içerisinde rasgele yapılmış klinik denemeler v.t var herkes buraya yapmış olduğu serbest çalışmalarını sunabilir. 2- Ya da dergilerde yayınlanmış makalelerden alınıyor. Bunlar hem elektronik ortamdaki dergiler hem de basılı ortamdan elle tek tek araştırılarak toplanabiliyor. Cochrane, hemen onu elden geçiriyor ve o soruya hitap edecek klinik denemeler bir arada derleniyor, bu veritabanindaki klinik denemelerin konuya uyup uymadığı kanıta dayanıp dayandırılmadığı ve güvenirliliği tespit edilmiş oluyor. Burada en önemli husus derlemenin “ Kanıtlanabilir ve Tekrarlanabilir “ olmasıdır. 3- Bu işbirliğine katkıda bulunmak isteyenler kendi özgün sorularını orataya atabilieceği gibi hali hazırda ortaya atılmış ve yazarların çözümlenmesi için üzerinde çalıştıkları çözümlenmeyi bekleyen sorularda var “ bu konu benim ilgimi çekti ben de dahil olup katkıda bulunmak istiyorum” diyebilirsiniz aslında en kolay yöntemde bu soru çözümlendiği zaman sizinde adınız katkı sağlayanlar arasında geçebilir. Örneğin Türkiye’de yapılmış çok kıymetli bilimsel araştırmalar var ancak bunlar türkçe dergilerde yayınlandığı için bunlara erişemiyorlar yani burdaki dergilerden yararlandirilamiyorlar. Cochrane nin böyle bir misyonu da var dünyada yapılmış kıymetli klinik araştırmalar var örneğin Türkiye de yapılmış bir araştırma dünyanın başka bir yerinde yapılmamış olabilir burada ihtiyaç olan o dergileri derleyecek, onları okuyup ingilizceye çevirecek ve cochrane’e gönderecek kişilere ihtiyaç var bu herkes olabilir, dergi yayıncıları da olabilir, herhangi birisi de olabilir en azından makalelerin özetlerini de gönderseler dönüp size başvurabilirler. Kanıta Dayalı Tıp Türkiye’de yavaş yavaş oturmaya başalamış bir kavram Cochrane ülkesel bazda insanların bir araya gelerek bu ortaklığa katkı sağlamalarını istiyor yani Türkiye ‘de bir cochrane merkezi kurmaya çalışıyorlar. 4- Hastalar ‘da buraya serbest çalışmalarını ekleyebiliyor başından geçen bir hastalığın tedavi sürecini yazabiliyor.

Arayüz…

Hangi konuları kapsar?

Toplam 52 tane “Cochrane Review Gurubu” vardır. Airways Anaesthesia Breast Cancer Colorectal Cancer Cancer Consumers and Communication Cystic Fibrosis and Genetic Disorders Depression, Anxiety and Neurosis Drugs and Alcohol Epilepsy Gynaecological Cancer Heart Hepato-Biliary HIV/AIDS Hypertension Incontinence Oral Health Pregnancy and Childbirth Group Prostatic Diseases and Urological Cancers Skin Infectious Diseases Inflammatory Bowel Disease Injuries Lung Cancer vd…. Toplam 52 tane “Cochrane Review Gurubu” vardır.

Cochrane Guruplarına Örnek İlaçlar ve Alkol Gurubu (Roma) Göğüs Kanseri Gurubu (Sydney Üniversitesi) HIV/ Aids Gurubu (California Üniversitesi, San Francisco) Neonatal Gurubu (McMaster Üniversitesi, Canada) Bu alanlarda Reviewer olan herkes diğer gruplardan herhangi birine de katılabilir. Herhangi bir kimse yapılan bu incelemeleri uygulayabilir.

Toplam 9 Uzmanlık Alanı vardır. Cochrane Alanları Cancer Child Health Complementary medicine Health care of older people Health promotion and public health Neurology Primary Health Care Rehabilitation and related therapies Vaccines 9 tane ayri uzmanlık alanları da vardır. Toplam 9 Uzmanlık Alanı vardır.

Kanıtları Nerede Bulabilirsiniz?

Cochrane Kitaplığı’ndan kimler yararlanır? Tüm sağlık personeli, Tıp araştırmacıları, Tıpla ilgili yasama organları, bakım kurumları, ecza endüstrisi ve hastalar. Tıp Araştırmacıları= Tıp camiasındaki tüm Anabilim dallari ve alt alanlarındaki araştırmacılar

Cochrane kitaplığı hangi veri tabanlarını içerir? Cochrane Reviews (Sistemli İncelemeler) Other Reviews (Diğer İncelemeler) Clinical Trials (Klinik Deneyler) Methods Studies (Yöntem İncelemeleri) Technology Assesments (Sağlık Teknolojisi Değerlendirmeleri) Economic Evaluations (Ekonomik Değerlendirme) Cochrane İnceleme Grupları (YENİ!)

Cochrane Library Bünyesindeki Bilgi Türleri Systematic Reviews Protocols Comment Randomized Controlled Trials Non-Randomized Controlled Trials Meta-Analysis

Systematic Review “Review” belli bir alanda iki veya daha fazla yayının üzerinde inceleme yaparak sonuç ve değerlendirmeleri sentezleyen çalışmalardır. “Systematic review“ ise belli bir alanda çıkarılmış bütün literatürü kapsamlı biçimde sentezleyen bilgi materyalidir.

Protokoller Belirli bir çalışmada plan veya süreçleri tanımlayan bilgilerdir. Yapılması gereken işlemleri nedenleri ile birlikte nasıl yapılması gerektiğini belirten bilgilerdir.

Meta-Analysis Belirli bir konuda yapılmış, birbirinden bağımsız, birden çok çalışmanın sonuçlarını birleştirme ve elde edilen araştırma bulgularının istatistiksel analizini yapma yöntemidir (Akgöz, 2004) Meta Analizleri, klinikçilere ve tibbi araştırmacılara çeşitli çalışmaların sonuçlarını özetleyen nicel bilgiler sunduğu için önemlidir…

Randomized Controlled Trial (RCT). Kontrollü ve kontrollü olmayan iki veya daha fazla müdahalenin denekler üzerinde rastgele uygulanmasıyla geliştirilen deneylerdir. Sadece klinik araştırmalarında kullanılan yöntemlere dayanılarak hazırlandıkları ve benzersiz oldukları için çok değerlidir. RCT, yöntem ve çalışma tasarımıdır. kanıtların ortaya çıkarılmasında önemli uygulamalardır.

TEŞEKKÜRLER !!! Soru-Cevap Emel KAYNAK emel.kaynak@mikrobilgi.com.tr