TÜRKİYE-İSRAİL İLİŞKİLERİ Doç. Dr. Atilla SANDIKLI BİLGESAM Başkanı

Türk-İsrail İlişkileri Türk-İsrail ilişkileri tarihsel süreç içinde inişli ve çıkışlı bir seyir izlemiştir. Osmanlı devleti İspanya’nın sınır dışı ettiği, Avrupa devletlerinin kabul etmediği 200.000’den fazla Yahudiyi topraklarında yerleşmeye davet etmiştir. Osmanlı devletinde Yahudiler tarih boyunca ticaret, sanayi, ve finans dallarında ön planda olmuşlardır. İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya’dan kaçan Yahudi akademisyenler Türkiye’ye davet edilmiş ve üniversitelerde iş imkanı sağlanmıştır. 1

Tarihsel Süreçte İlişkiler 1949 – Tanıma 1950 – Diplomatik İlişki kurulmuştur. (Elçilik Düzeyinde ilişki tesis edildi) 1956 – Süveyş Krizi (Maslahatgüzar Düzeyine düşürüldü) 1980 – Kudüs Yasası (Bütün Görevliler Merkeze Çağrılmıştır) 1991 – İlişki Seviyesi (Büyükelçiliğe Yükselmiştir) Tarihsel Süreçte İlişkiler 3

İlişkilerde 90’lı Yıllar 1996’dan itibaren F-4 ve F-16 Modernizasyonu ANADOLU KARTALI (Anatolian Eagle) GÜVENİLİR DENİZKIZI (Reliant Mermaid) Ocak 1998 170 M-60 Tankının Modernizasyonu 2002 4

İlişkilerin gelişmesinin Temel Nedenleri AB ile Gergin ilişkiler Komşu Ülkelerin Teröre Destek Vermesi Suriye-Yunanistan Askeri Eğitim Anlaşması Harp Silah, Araç ve Gereçlerinin Temininde zorluk Teknoloji Transferi İhtiyacı İlişkilerin gelişmesinin Temel Nedenleri 3

1990’lı Yılların Sonunda AB ile İlişkiler Arap Dünyası ile ilişkiler Suriye ile İlişkiler Abdullah Öcalan’ın Suriye’den çıkartılması Adana Mutabakatı Arap Dünyası ile ilişkiler Ortadoğu ile ticari, siyasi ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi AB ile İlişkiler Aday ülke statüsü kazanılması İSRAİL İLE STRATEJİK İŞBİRLİĞİNDEN ORTAK DENGELİ İLİŞKİYE GEÇİLDİ 5

İlişkilerde 2000’li Yıllar Şaron Hükümeti ve Filistinlilere yönelik sertlik Şaron’un Mescid-i Aksa’ya girmesi El-Aksa İntifadası ve Filistinlilere saldırılar Türkiye’nin Soykırım Suçlaması 6

İlişkilerde 2000’li Yıllar AK Parti’nin İktidara Gelmesi Mossad Ajanlarının Peşmergeleri Eğitmesi Refah Mülteci Kampına Yapılan Askeri Operasyon Türkiye’nin Devlet Terörü Suçlaması AK Parti’nin İktidara Gelmesi Mossad Ajanlarının Peşmergeleri Eğitmesi Refah Mülteci Kampına Yapılan Askeri Operasyon Türkiye’nin Devlet Terörü Suçlaması 7

İlkesel Dış Politika BARIŞ VE İSTİKARIN YERLEŞMESİ KOMŞULARLA İLİŞKİLERİN GELİŞTİRİLMESİ BÖLGESEL PROBLEMLERİN ÇÖZÜLMESİ 8

İlişkilerde Son Dönem: 2005 Kısa süreli gerginlik sonrasında Türkiye’nin girişimleriyle ilişkiler yeniden düzeldi. Başbakan Erdoğan dış politika danışmanlarını İsrail’e gönderdi. Ocak 2005’de Dışişleri Bakanı Gül İsrail’i ziyaret etti. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Eretz sanayi bölgesini geliştirme projesini başlattı. 9

İlişkilerde Son Dönem: 2006 Türkiye; Suriye – İsrail arasında bir anlaşmaya varılması için gizli görüşmelere öncülük etmiştir. Ancak; İsrail, 2006’da Lübnan’ın güneyini işgale başlamıştır. 1000’den fazla sivil öldürülmüş, BM’ye bağlı gözetleme tesisi vurulmuş, 4 BM personeli hayatını kaybetmiştir. Türkiye İsrail’in saldırısına sert tepki göstermiştir; Araştırma-geliştirme projeleri askıya alınmış Manavgat Suyu Projesi durmuş GAP bölgesine yapılan yatırım planları sonlandırılmış Askeri modernizasyon projeleri gündemden kalkmaya başlamıştır. 9

İlişkilerde Son Dönem: 2008 22 Aralık 2008 Başbakan Olmert’in Ankara Ziyareti İsrail-Suriye arasındaki anlaşmazlıkların çözümü Filistinlilerle ateşkesin sağlanması ve uzlaşı Gazze’nin yeniden inşası 27 Aralık 2008 Dökme Kurşun Operasyonu 1500 kişinin öldürülmesi kimyasal patlayıcıları kullanması, Türkiye’nin İsrail’e bakış açısının değişmesi İsrail’in barış ve istikrarı tehdit eden devlet olması 10

İsrail’i saldırgan bir ülke Dökme Kurşun Operasyonu’nu devlet terörü İlişkilerde Son Dönem Başbakan; İsrail’i saldırgan bir ülke Dökme Kurşun Operasyonu’nu devlet terörü Gazze’yi «Açık hava hapishanesi» olarak nitelemiş ve BM’yi göreve çağırmıştır. 11

Mavi Marmara Saldırısı “One Minute” Krizi Alçak Koltuk Krizi Mavi Marmara Saldırısı İLİŞKİLERİN DİBE VURMASI 12

31 Mayıs 2010 Mavi Marmara Saldırısı Türk-İsrail İlişkilerinde Onarılması Zor Bir hasar 9 Türk vatandaşı öldürüldü ve çok sayıda kişi yaralandı Mavi Marmara Saldırısı 31 Mayıs 2010 1

Mavi Marmara ile ilgili Raporlar BM Güvenlik Konseyi Başkanlık Açıklaması Uluslararası İnsan Hakları Komisyonunun Raporu Palmer Raporu Mavi Marmara ile ilgili Raporlar Türk-İsrail İlişkileri Dibe Vurdu 2

İlişkilerde Son Dönem BM İNSAN HAKLARI KOMİSYONU RAPORU Yapılan askeri harekât uluslararası hukuka ve insan haklarına aykırı «Orantısız Güç» Operasyon: «Kabul edilemez gaddarlık» İsrail’in insani krizin yaşandığı bir dönemde Filistin’e abluka uygulamasının «yasadışı»dır. 13

Palmer Raporu Palmer Raporu Deniz ablukası uluslararası hukuka uygundur Yardım filosu deniz ablukasını kırmak için sorumsuzca hareket etmiştir. Filoya katılanların engellenmesi için daha fazlası yapılabilirdi. İsrail’in son bir uyarı göndermemesi aşırıdır ve makul değildir. Baskın sırasında örgütlü ve şiddetli bir direnişle karşılaşıldı. İsrail tarafından Panel’e dokuz kişinin ölmesi hakkında tatmin edici bir açıklama sunulmamıştır. Palmer Raporu 14

Palmer Raporu ÖZDEM SANBERK’İN İFADESİ Palmer Raporu adeta İsrail ile birlikte hazırlanmış ve Türkiye’nin hukuki savlarını dışlamıştır. Rapor İsrail savlarını açıkça desteklerken Türkiye’nin talepleri ile ilgili konuları üstü kapalı ve belirsiz bir şekilde işlemiştir. 15

Türkiye’nin Tepkisi ve Yaptırımlar Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu; İsrail ile ilişkiler ikinci katiplik düzeyine indirildiğini Tüm askeri anlaşmalar askıya alındığını Seyrüsefe serbestisi için her türlü önlemin alınacağını İsrail’in Gazze’ye uyguladığı ablukanın tanınmadığını Ambargonun Uluslararası Adalet Divanı’nda incelenmesini sağlayacağını belirtmiştir. 16

Türkiye’nin Yaptırımlarının Nedeni Özür Türkiye İsrail’den özür, tazminat ve Gazze ablukasının kaldırılmasını beklemektedir. Paradigma İsrail paradigma değişimine gitmelidir. Barış ve istikrar İsrail güvenlik tüketen değil güvenlik üreten ülke olmalıdır. 17

Türkiye’nin Yaptırımlarının Nedeni İsrail alçak koltuk ve Mavi Marmara krizinde; güçlenen Türkiye’nin yükselişini sekteye uğratmak, bölgedeki devletler ve halklar üzerindeki artan itibarını zedelemek istemiştir. 18

Sonuç Olumlu Yaptırımlar bölgedeki gelişmeler dikkate alındığında İsrail’in yalnız kalmasına neden olacaktır. İlişkilerin dibe vurması, Türkiye-İsrail işbirliğini teşvik eden Batılı ülkelerin bölgedeki nüfuzuna zarar verecektir. Türkiye örnek ve öncü ülke statüsü kazanacaktır. Olumsuz Terör ve sözde Ermeni soykırımı tasarısı konularında olumsuz gelişmelere yol açabilir. İsrail ile teknolojik, ekonomik ve ticari ilişkilerde yavaşlamanın Türkiye’nin gelişmesine olumsuz etkisi olabilir. 19

TÜRKİYE-İSRAİL İLİŞKİLERİ Doç. Dr. Atilla SANDIKLI BİLGESAM Başkanı