BİREYİN YAŞAMINDAKİ GELİŞİM ALANLARI Kişisel- Sosyal Gelişim Eğitsel Gelişim Mesleki Gelişim

MESLEKİ REHBERLİK TANIMI “Gençlerin çeşitli meslekleri tanımaları ve kendi özelliklerine uygun olan meslekleri seçmeleri, seçtikleri mesleklere hazırlanmaları ve mesleki yönden gelişmeleri amacıyla yapılan yardım hizmetleridir”.

MESLEKİ REHBERLİK HİZMETLERİ 3 AŞAMADA GERÇEKLEŞİR 1-Bireyi tanıma 2-Meslek Alanlarını Tanıma 3-Kişisel özellikler İle Mesleklerin Gerektirdiği Özellikler Arasında Bağlantı Kurma

MESLEK SEÇİMİ VE ÖNEMİ MESLEK: Bir kimsenin hayatını kazanmak için yaptığı, kuralları toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan bilgi ve becerilere dayalı etkinlikler bütünü” olarak tanımlanabilir (Kuzgun 1994). Meslek para kazanmak amaçlı yürütülen faaliyetler olarak tanımlansa da Para kazanmak tek amaç değildir, Çünkü insanlara mesleğinizden kazandığınız para size hibe olarak verilse yine de çalışırımsınız? Diye sorulduğunda: o/o 80 EVET cevabı vermektedir.

MESLEK Birey ile yaşam arasındaki en kuvvetli bağdır, Sağlıklı insan sevebilen ve çalışabilen insandır. Meslek Sahibi Olmanın Temelinde 1-Gizli güçleri geliştirme 2-Psikolojik doyum 3-Sosyal gereksinin Temel Faktörler Vardır

MESLEK SEÇİMİ Bir kimsenin kendisine açık olan meslekleri çeşitli yönleri ile değerlendirip kendi ihtiyaçları ve beklentileri açısından istenilen yönleri çok, istenilmeyen yönleri az olan birine yönelmeye karar vermesidir” (Kuzgun 2000). Çoğu kez kişi bu kararın ne derece önemli olduğunun farkında olmasa da meslek seçimi, bireyin yaşamı boyunca verdiği en önemli kararlardan biri, belki de birincisidir.

Meslek Seçim Kararı Önemlidir ÇÜNKÜ: Yaşamımızın ortalama 40 yılı, 10 bin günü, 80 bin saati mesleğimizle ilgili etkinliklerle geçmektedir Başarımızı, Mutluluğumuzu Evlilik kararımızı, Sosyal çevremizi Sosyal ve ekonomik statümüzü Kısacası her şeyimizi ETKİLEMEKTEDİR

Meslek Gelişimi Çocuklukta bir meslek fikrinin oluşmaya başlamasından itibaren, yetişkinlikte bir meslek sahibi oluncaya kadar geçen gelişim evrelerini kapsayan karmaşık bir süreçtir. Bu süreçte en önemli görev ve sorumluluk ÖĞRETMENLERE düşmektedir.

Mesleki Gelişim Sürecindeki Aşamalar 1- Uyanış ve Farkında Olma 2- Meslekleri Keşfetme ve Araştırma 3- Karar Verme 4- Hazırlık 5- İşe Yerleştirme

1. Uyanış ve Farkında Olma (Awareness) Bu dönem çocukta meslek bilincinin oluşmaya başladığı dönemdir. Okul öncesi dönemden başlayarak ilkokul dönemini kapsar (5-12 yaş arası). Çocuk bu dönemde, çevresindeki insanların farklı uğraşları olduğunu, çeşitli mesleklerin varlığını görmeye ve anlamaya başlar. İlkokulun son yıllarında ise çocuk, kendisi ve diğer insanlar arasında ilgiler, yetenekler, amaçlar ve motivasyon yönünden farklılıkların ve benzerliklerin farkına varmaya başlar.

2. Meslekleri Keşfetme ve Araştırma Bu dönem ortaokul yılları olan 12-15 yaşlarını kapsar. Çocuk bu dönemde kişilerin ve mesleklerin ortak olan yönlerini ve farklı nitelikleri üzerinde daha çok bilgi sahibi olmaya, yeni yönleri keşfetmeye ve anlamaya başlar. Meslekleri keşfetme, inceleme ve araştırma dönemi bir bakıma çoğumuz için ömür boyu sürer.

3. Karar Verme (Decision Making) Gencin lise yıllarını, 15-18 yaşları kapsayan bu dönemde birey artık kendisi ve meslekler hakkında oluşturduğu algılara dayanarak, bilgileri değerlendirerek eşleştirmeye, birbirine uydurmaya ve geleceğine ilişkin idealler oluşturmaya başlar. Bu ideal ve düşünceler başlangıçta geçici olabilir ancak giderek daha açık ve temel bir plan yapmaya başlar ve genç mesleki kararını oluşturur.

4. Hazırlık (Preparation) 18-23 yaşları arasını kapsayan bu dönemde birey, seçtiği alan, okul veya yaptığı etkinliklerle mesleğe hazırlanmaya başlar. Meslekle ilgili beceriler geliştirmeye, bilgi birikimi oluşturmaya ve o alanda mesleki tutumlar geliştirerek mesleği icra etmeye hazır duruma gelir. Aynı zamanda o meslek alanında iş araştırmaya başlar ve hazırlık dönemini uzatarak sürdürebilir.

5. İşe Yerleştirme (Employment) Bireyin iş dünyasında yerini alarak çalışmaya başladığı dönemdir. Bu dönemde birey kazandığı bilgi ve becerileri uygulama alanına koyar. Mesleği icra ederken bir yandan da mesleki gelişimi sürdürür.

İlköğretimin II. Kademesinde Mesleki Rehberlik Bu dönemde de mesleki rehberlik çalışmalarının odak noktasını, önceki dönemde olduğu gibi, çocuğun ya da gencin bir meslek tercihi yapması değil, onun mesleki gelişimiyle ilgilenmek oluşturur. 12- 15 yaş dönemine ilişkin mesleki gelişim görevlerini başararak bu süreci sağlıklı yaşamasına yardım, çalışmaların temel amacı olmalıdır.

Mesleki Gelişim Görevleri ve Öğretmenin Sorumlulukları GERÇEKÇİ BENLİK KAVRAMINI GELİŞTİRMEK MESLEKİ GELİŞİMLERİ İLE İLGİLİ UYGUN DÖNÜT VERME FARKLI LİSE PROGRAMLARINI TANITMA EĞİTİM İLE MESLEK ARASINDA İLİŞKİ KURMA ENDÜSTRİ VE İŞ ALANINDAKİYENİ GELİŞMELERLE İLGİLİ BİLGİLENDİRME YAPMAK KARAR VERME VE PLAN YAPMA BECERİSİ ÖĞRENCİLERİ TANIMA ÇALŞIŞMASI YAPMA ÖĞRENCİ İLE AİLESİNİ UZLAŞTIRMA

Mesleki Gelişim Sürecinde Anne Babanın Görev ve Sorumlulukları Çocuğunuz meslek seçerken anne baba Olarak yanıtlamanız gereken birkaç soru vardır: Biz yetişkinlerin, gencin meslek seçiminde en önemli görevi, çocuğumuzun “kendi ilgi ve yeteneklerinin farkında olmasına” yardımcı olmaktır. Çocuğumuzun mesleki olgunluk düzeyinin gelişmesine katkıda bulunabileceğimiz nokta onun yeteneklerini ve ilgilerini ortaya koymasına fırsat vermek veya fırsat yaratmaktır.

Mesleki Gelişim Sürecinde Anne Babanın Görev ve Sorumlulukları Çocuğumun meslek seçiminde benim sorumluluğum nedir? Çocuğumun mesleğini kim belirleyecek? Çocuğumun mesleği sağlıklı olarak nasıl belirlenir? Çocuğumu nasıl gözlemlemeliyim, nasıl davranmalıyım?

Mesleki Gelişim Sürecinde Anne Babanın Görev ve Sorumlulukları Yaz tatilinde çalışmak isteyen çocuğumuzu yüreklendirmek; çalışması için olanak yaratmak, Toplumca “kariyeri“ yüksek olduğu belirtilen bir meslekten çok; kendini gerçekleştirebileceği, mutlu ve başarılı olabileceği bir mesleği seçebilmesi fırsat vermek, Mesleğin seçilmesi sorumluluğunu çocuğumuza bırakıp üzerimize almamak, biz yetişkinlerin çocuk için neyin iyi olduğuna karar verip bir mesleğe yönlendirmemek,

Mesleki Gelişim Sürecinde Anne Babanın Görev ve Sorumlulukları Meslek seçimi sorumluluğunu çocuğa bırakarak onun kendi geleceği için çaba harcamasını ve uygun alanı keşfetmesine fırsat tanımak, Deneyimlerimizi mesleği belirlemede, yönlendirmede kullanmak yerine, çocuklarımızın önlerindeki engelleri, seçenekleri, ayrıntıları, bilgiye ulaşma yollarını göstermede kullanmak ve gençlere daha çok yardımcı olmak,

Mesleki Gelişim Sürecinde Anne Babanın Görev ve Sorumlulukları Çocuğumuzun zayıf olduğu yönleri yerine güçlü olduğu yönlerini vurgulamaya çalışmaktır. Örnek teşvik edici sözler: Bu işi yapabileceğini biliyorum. Çaba gösterdikçe başarılı olduğunu görüyorum. Bu yaptıklarını takdir ediyorum. Kararına güveniyorum. Bu konuyu ayrıntılı düşündüğün belli oluyor.

Mesleki Gelişim Sürecinde Anne Babanın Görev ve Sorumlulukları Eminim ki bu biçimde çalışmayı sürdürürsen başarılı olacaksın. Teşvik sözlerinde ne akıl verme ne de ödül vardır. Sadece çabanın fark edilmesi, çocuğun yaptığı işe güven duyması ve takdir edilmesi vardır. Teşvik sözleri ile ulaşacağımız nokta, çocuğumuzun kendi geleceğine sahip çıkması, çaba ve gelişmelerinin fark edilmesi ve olumlu yönlerinin vurgulanmasıdır.

Sizler Gençte Hedef Oluşturmak İçin Neler Yapabilirsiniz? Kendi beklentilerinizi değil onun beklentilerini konuşabilirsiniz. Hayattan ne istiyor? Beklentileri var mı? Bu şekilde onunla konuşarak ileriyi görmesine yardımcı olabilirsiniz. Her zaman bizim açımızdan hayata bakmak zorunda değiller. Onun fikir ve görüşlerine değer verin. Böylece çocuğunuzu tanımış olursunuz. Çocuklarınızı her zaman dinlemelisiniz. Onları sürekli eleştirmek yerine takdir etmelisiniz.

Sizler Gençte Hedef Oluşturmak İçin Neler Yapabilirsiniz? Onların “dürüst çabalarını ödüllendirmek”, takdir etmek gerekir. Başarılarını değil dürüst çabalarını ödüllendirmek bu noktada çok önemlidir. Böylece emek harcamanın değerini öğretmiş oluruz. Çocuklarımıza verebileceğimiz en büyük armağanın sağlam bir kişilik olduğunu unutmayınız. Sizin için kendisinin önemli olduğunu ona hissettirmelisiniz. Unutmayalım ki, çocuklarımız bireysel bütünlüklerine saygı duyulmasını isterler, biz de onlara bu saygıyı göstermeliyiz.

Sizler Gençte Hedef Oluşturmak İçin Neler Yapabilirsiniz? Evinizin hedefleri var mı? Eğer evinizin hedefleri varsa zamanı kullanma da vardır. Bu konuda çocuklarınıza örnek olabilirsiniz Çocuklarımızı ön koşulsuz olarak sevdiğimizi göstermeliyiz. Çocuklarımıza bizi eleştirebileceklerini öğretebilmeliyiz Hayatın herkesin kendi oyunu olduğunu kabul ederek çocuğunuzu hayata hazırlıklı olarak yetiştirmelisiniz.

Meslek Değerlerinin Gelişiminde Ailenin Rolü Çocuk ne derece para ve lükse önem veren bir ortamda yetişmişse o derece maddeci olmakta ve paraya, maddi değerlere o derece önem vermektedir. Çocuk evde sanat ve kültür yönünden ne derece zengin uyarımla yetişirse, bilimsel ve artistik çalışmalara olanak veren mesleklere o derece değer vermektedir.

Meslek Değerlerinin Gelişiminde Ailenin Rolü Aile sosyo ekonomik yönden ne derece gelişmiş durumda ise çocuk aile imajını korumak için kendini o denli baskı altında hissetmekte ve prestij sağlayacak mesleklere yönelmektedir (Kuzgun,2006).

Meslek Seçiminde Bazı Olumsuz Anne Ve Baba Tutumları “Ben olamadım sen olacaksın”: Eğer böyle bir anlayışınız varsa belki kendi hayal kırıklığınızı çocuğunuza da yaşatıyor olabilirsiniz. “Komşunun çocuğu oldu ama...”: Komşularımızın, akrabalarımızın, arkadaşlarımızın çocukları ile bizim çocuğumuzun farklı olduğunu kabul etmeliyiz. Çocuğumuz akranları ile rekabet edebilir, bu onun yaşantısı ancak biz yetişkinler çevremizle rekabetimizde çocuklarımızı kullanmamalıyız.

Meslek Seçiminde Bazı Olumsuz Anne Ve Baba Tutumları Bu rekabet çocuğumuzun kendilik saygısının düşmesine neden olabileceği gibi gerçek yeteneklerini ve kapasitesini ortaya koymasına da engel olabilir. “Bak kardeşin”: Dikkatli bir anne babaysanız çocuklarınızın birbirlerinden ne kadar çok olumlu veya olumsuz etkilendiklerini fark etmişsinizdir

Meslek Seçiminde Bazı Olumsuz Anne Ve Baba Tutumları .“Bak kardeşin ...” diye başlayan her cümle onların kıskançlığını kışkırtacak, biri bir süre hep başarılı olurken diğeri sürekli başarısızlığa doğru sürüklenecek, başarısız olan kendisini toplamaya başladığında, başarılı olanın birden başarısının düştüğünü göreceksiniz. “Ancak senin gibi bir tembel bu alanı seçer...” : Çocuğunuzu küçümsemek, değersiz görmek, alay etmenin onun yaşamla mücadelesini zayıflatmanın dışında bir etkisi olmaz.

Meslek Seçiminde Bazı Olumsuz Anne Ve Baba Tutumları Baba Beklentileri Aile gücünün devamını getirmek, Hayallerini gerçekleştirmek, Çabalarının boşa gitmediğini görmek, Onun için yaptıklarını görmek, Onu görmek istediği gibi görmek, Kendi gücüyle kıyaslamak.

Meslek Seçiminde Bazı Olumsuz Anne Ve Baba Tutumları Oysa Ki Gencin Beklentileri Kendi bağımsızlığını yaratmak, Bireysel kimliğini bulmak, Toplumsal kimliğini bulmak, Anne babadan farklı olmak, Hayatını düzenleme gücü kazanmak, Kendini toplum içinde sınamak, Yarışmak ve kazanmaktır.

Meslek Seçiminde Bazı Olumsuz Anne Ve Baba Tutumları ANNE BEKLENTİLERİ Kendi devamını görmek, hayatta bir dayanağı olduğunu hissetmek, Çocuğunu hayatında başarılı görmek, Kişi ve aile ölçeğinde gurur duymayı istemek, Özel beklentiler içinde olmak .

İlköğretim Sonunda “Yöneltme” (Yönlendirme) Hizmeti Eğitim süreci içinde öğrencinin ilgi, eğilim ve yetenekleri doğrultusunda, aynı zamanda ülkenin ihtiyaç ve koşulları da dikkate alınarak, üst öğrenime, belli eğitim ve iş/meslek alanlarına yönlendirilmeleri rehberlik hizmetlerinden beklenen en önemli işlev olmuştur. Özellikle 8.Milli Eğitim Şûrasından günümüze dek toplanan eğitim şûralarında bu işlev önemle vurgulanmış, okul rehberlik hizmetlerinden bu yönde etkin olması beklenmiştir.

Mesleki Rehberlikte Öğrencileri Tanıma En iyi meslek, bireyin özellik ve koşullarına en uygun olan, onu en çok tatmin edecek ve tüm yetenek ve kapasitesini kullanarak kendini gerçekleştirebileceği meslektir. O nedenle önce kendimizi çok iyi tanımamız gerekir. İşte öğretmenin görevi öğrencileri tanıyarak onların kendilerini tanımalarına yardımcı olmak, kendi özellikleri hakkında “farkındalık” derecelerini yükseltmektir.

Mesleki Rehberlikte Öğrencileri Tanımada Gerekli Bilgiler 1- Bireyin fiziksel özellikleri. 2- Kişisel nitelikleri: Kişilik yapısı, karakter, huy ve mizaç, benlik tasarımı, duygusal olgunluk düzeyi,. 3- Akademik (genel) yetenek. 4- Özel yetenekler: resim, müzik, spor vb. alanlarda. 5- İlgileri: Hangi alanlara ve etkinliklere ilgi duyduğu. 6- Okul ve okul-dışı yaşantıları: Okulda başarılı ve başarısız olduğu alanlar, sosyal etkinliklere katılım, özel becerileri. 7- Ailesel durumu: Ailenin sosyo-ekonomik ve kültürel düzeyi.

Unutulmamalıdır ki öğretmenin eğitim sistemindeki önemli bir rolü, öğrenciye güçlü ve sınırlı yönlerini, ilgi ve yeteneklerini ortaya koyması, tanıması ve geliştirmesine yardımcı olmaktır. Öğretmenin öğrenciyi tanımada en çok kullanabileceği teknik “gözlem” dir.

Öğrencinin Yetenek ve İlgilerini Değerlendirme Ölçütleri 1-Başarıyı/Yeteneği Değerlendirmede Göz önüne Alınabilecek Ölçütler 2- Bir Derse Karşı İlgiyi Değerlendirmede Gözönüne Alınabilecek Ölçütler

Başarıyı/Yeteneği Değerlendirmede Gözönüne Alınabilecek Ölçütler 1. Konu ile ilgili terimleri, tarihleri, tanımları belleyebilme. 2. Daha önce bilinen bir kavram veya olgunun, yeni öğrenilen bir kavram veya olgu ile ilişkisini kurabilme. 3. Belli bir olayın artması veya azalması ile olabilecek gelişmeleri tahmin etme. 4. Bir kavramı örneklendirebilme. 5. Bir konu alanında öğrenilen bir kuralı veya bir ilişkiyi kullanarak günlük yaşamdaki bir problemi çözebilme.

6. Daha önce benzeri sınıfta çözülmüş veya tartışılmış bir problemi çözebilme 7. Konu ile ilgili ilke ve kavramları kullanarak, bir soruna çözüm önerileri üretebilme. 8. Bir olayın nedenlerini analiz edebilme. 9. Özgün fikirler ortaya atabilme. 10. Bir olayın sonuçlarını tahmin edebilme.

Bir Derse Karşı İlgiyi Değerlendirmede Göz Önüne Alınabilecek Ölçütler 1- Derste anlamadığı bir kısmın yeniden anlatılmasını isteme. 2- Bir derste anlatılan konu hakkında daha ayrıntılı bilgi isteme 3- Ödevleri zamanında gösterme 4- Ödevlere özen gösterme 5- Derste tartışma konusu ortaya atma ve tartışmalara katılma

6- Konu ile ilgili öğrenme ortamının hazırlanmasında öğretmene yardım etmeye istekli olma 7- Ders kitabı dışında başka kaynaklara da başvurma 8- Öğretmenin eksiğini veya hatasını farkedebilme 9- Ders materyalini yanında bulundurma ve derse hazırlıklı gelme 10- Derste önemli noktaları kaydetme

Meslekleri İnceleme İkinci aşama, gencin çeşitli meslekleri tanıması için yardım etmektir. Çünkü birey kendini ne kadar iyi tanırsa tanısın, meslekler hakkında doğru ve yeterli bilgiye sahip değilse uygun bir mesleki seçim yapamaz.

Bir Meslek İle İlgili Bilinmesi Gereken Bilgiler 1. Mesleğin gerektirdiği faaliyetler, yapılan işin özellikleri... İşte gereken sorumluluklar, görevler, güçlükler nelerdir? Bu meslek ne gibi etkinlikleri kapsamaktadır?.. 2. Çalışma ortamı ve koşulları? 3. Bu meslekte çalışanlarda aranan nitelikler Yaş, cinsiyet, boy, ağırlık, duyu organlarının hassaslığı gibi nitelikler

Bir Meslek İle İlgili Bilinmesi Gereken Bilgiler 4. Mesleğe hazırlanma ve giriş nasıl olmaktadır? Meslek nasıl bir eğitim gerektiriyor? Eğitimi veren kurumlar, süresi, 5. Meslekte ilerleme ve kazanç durumu vb. Mesleğin başlangıçtaki kazanç ve statüsü nasıldır?, Emeklilik koşulları nasıldır?

Bu bilgilerin nerelerden ve nasıl sağlanabilir Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (çeşitli kurumlar/ meslekler hakkında yazılmış katalog, kitap, dergi, broşür vb. İşyerlerine ziyaret, gözlem ve incelemeler Meslek elemanları ile görüşme, konferanslar

Bu bilgilerin nerelerden ve nasıl sağlanabilir Kısa süreli iş tecrübesi (yarım günlük veya hafta sonları o işyerinde çalışma, ya da izne bağlı deneme çalışmaları) Öğrencilerden ‘meslek inceleme grupları’ oluşturarak araştırma yapma Meslek seminerleri İş ve İşçi Bulma Kurumu, Meslek Rehberlik Merkezinden yararlanma

Mesleki Rehberlik Hizmetlerinde Bilgisayardan Yararlanma 1- Bireyin kendini tanıması, kendi psikolojik dünyasını anlaması (özellikleri, ilgi ve yetenekleri, sınırlılıkları vb.) 2- İş ve meslek dünyasını tanıma 3- Seçenekleri geliştirme, tercihleri belirleme ve karar verme 4- Plan yapma, hazırlık ve yürütme

Bilgi Edinilebilecek Bazı Web Siteleri http://mesbil.meb.gov.tr http://mbs.meb.gov.tr Meslek Liselerinin web siteleri Acıbadem Türk Telekom İlköğretim Okulu web sitesi Rehberlik Servisi Bölümü: http://okulweb.meb.gov.tr/34/22/510809