KİŞİLİK BOZUKLUKLARI

Kişilik, kişinin kendine özgü özelliklerinin bütünlüğüdür. Kişinin günlük yaşamda verdiği özgül davranışsal tepkilerin ve tutumların oluşturduğu bir örüntüdür. Bu örüntünün kendi içinde bir tutarlılığı ve öngörülebilir bir yanı vardır. Bu bütünlük; Çoğu kişide görülebilen değişkenlik aralığından sapmalar gösteriyorsa, Kişilik özellikleri oldukça katıysa Kişinin toplumsal uyumunu ve işlevselliğini bozuyorsa Öznel bir sıkıntı yaratıyorsa Kişilik bozukluğu tanısı konabilir.

Kişilik bozukluklarında görülen özellikler kapsamlıdır ve süreklilik gösterir. Tanı konabilmesi için yaşamın değişik alanlarında uzun süreli zorluklar yaşandığına ilişkin bir öykü alınmış olması gerekir. Söz konusu bu özellikler egosintoniktir (benlik tarafından kabul edilir). Yine bu özellikler alloplastiktir (kişi kendisini değiştirmekten çok çevresini değiştirmeye kalkar) Otoplastik değildir; kişi bu özelliklere sıkı sıkıya sarılır.

İçsel nesne ilişkileri bozuktur İçsel nesne ilişkileri bozuktur.Bu kişiler iş yaşamlarında ve özel ilişkilerinde zorluklar yaşarlar. Davranış ve tutumlarının başkalarını nasıl etkilediğini göz önünde bulundurmazlar. Kişilik bozukluğu olan kişiler içgörüden yoksundurlar dolayısıyla yardım arayışında olmazlar. Strese dayanma eşikleri düşüktür.

Kişilik Bozukluğu için DSM IV genel tanı ölçütleri A.Kişinin içinde yaşadığı kültürün beklentilerinden belirgin olarak sapan, süregiden bir davranış ve iç yaşantı örüntüsü.Bu örüntü aşağıdaki alanlardan ikisinde ya da daha fazlasında kendini belli eder. 1.Biliş(yani kendini başka insanlar ve olayları algılama ve yorumlama yolları) 2.Duygulanım (yani duygusal tepkilerin görülme aralığı,yoğunluğu,değişkenliği ve uygunluğu) 3.Kişilerarası işlevsellik 4.Dürtü kontrolü B.Bu sürekli örüntü ve çok çeşitli kişisel ve toplumsal durumları kapsar. C.Bu sürekli örüntü klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal,mesleki alanlarda ve diğer işlevsellik alanlarına bozulmaya yol açar. D.Bu örüntü değişmez,uzun bir süredir vardır ve başlangıca en azından ergenlik dönemine uzanır. E.Bu sürekli örüntü başka bir ruhsal bozuklukla açıklanamaz. F.Bu sürekli örüntü bir maddenin ya da genel bir tıbbi durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.

Ayırıcı Tanı A.Nevrozlar : Kişilik bozukluğu olanlarda bunaltı,çökkünlük,somatik yakınmalar,obsesyonlar ve başka nevrotik belirtiler görülebilir. En önemli ayrım kişilik bozukluğunda kişinin kendisinden değil çevresinden yakınması. Nevrotikler ise kendilerinden yakınır ve bu rahatsızlıktan kurtulmak isterler. B.Psikozlar : Psikozlarda gerçeği değerlendirme yetisi bozulur. Düşünce,algı ve duygulanımda ağır bozukluklar sapmalar olur. Kişilik bozukluklarında bunlar genelde bulunmaz. Sınır,şizotipal ve paranoid kişilikte zaman zaman psikotik belirtiler ortaya çıkabilir. Bu durumda kişilik bozukluğu ve psikoz tanısı birlikte konur. Psikotiklerde savunma düzenekleri yadsıma,bölünme gibi ilkel ve regresiftir.Kişilik bozukluklarındaki savunmalar ise akla uygunlaştırma,bilinçli yalanlama, çevreyi suçlama,çevredekileri oyuna getirme ve kullanma biçimindedir. C.Organik ruhsal bozukluklarda görülen bilişsel yetilerde bozulma ve yıkım, kişilik bozukluklarında olmaz.

Kişilik bozukluğu tanısında önemli sorunlardan biri kişilik yapısı ile kişilik bozukluğunun karıştırılmasıdır. Örneğin içe kapanık, az konuşan, toplumsal açıdan çekinik, az arkadaşı olan bir bilim adamının şizoid kişilik biçimi gösterdiği söylenebilir fakat bu özellikler şizoid kişilik bozukluğu tanısı için yeterli olmayabilir.

DSM IV’ e göre kişilik bozuklukları 3 ana kümede toplanmıştır: Garip, ilginç, sıradışı (eksantrik) özellikli olanları içeren küme: Paranoid, şizoid, şizotipal kişilik bozuklukları Dramatik, çoşkusal, değişken özellikli olanları içeren küme: Antisosyal, sınır, histrionik, narsistik kişilik bozuklukları Bunaltı, korku özellikli olanları içeren küme: Çekingen, bağımlı, obsesif- kompulsif, pasif agresif kişilik bozuklukları