Öğr.Gör.Hamdi KABA HASTANE ÖNCESİ ACİL SAĞLIK HİZMETLERİNDE ASEPSİ İLKELERİ Öğr. Gör. Özlem KARATANA

ASEPSİ Belirli bir alan yada kullanılacak araç-gereçlerin hastalığa neden olan mikroorganizmalardan arındırma durumudur. Asepsi ; sterilizasyon , dezenfeksiyon ve antiseptik uygulamalarla sağlanır. Uygulamalar fiziksel veya kimyasal etkileri ile mikroorganizmaları yok eder , üremelerini durdurur.

ASEPSİ Asepsi tıbbi ve cerrahi olmak üzere ikiye ayrılır. a.Tıbbi/Medikal asepsi: Tıbbi asepsi, temiz teknik olarak adlandırılır. Mikroorganizmaların yayılmasını önlemek ve mümkün olduğu kadar sayısını azaltmak için yapılan temizlik işlemleridir.

ASEPSİ b. Cerrahi asepsi: Cerrahi asepsi steril teknik olarak adlandırılır. Uygulama yapılacak alandaki ve kullanılacak olan aletlerdeki tüm mikroorganizmaları yok eden ve bu ortamın devamını sağlayan işlemlerdir.

ASEPSİ Cerrahi asepsi ; Deri bütünlüğünün bozulduğu durumlarda, Steril vücut boşluklarına girildiğinde, Deri bütünlüğünün bozulmuş ve steril vücut boşluklarına girilmiş hastalara bakım verirken kullanılır.

ANTİSEPSİ Özellikle vücudun yüzeysel doku ve lezyonlarında bulunan patojen mikroorganizmaların kimyasal maddeler kullanılarak öldürülmesidir. Bu kimyasallara antiseptik denir.

MİKROORGANİZMALAR Mikroorganizmalar; doğal olarak her yerde bulunabilen tek hücreli, karmaşık enzim yapısı olan mini canlılardır. Mikroorganizmaların hepsi zararlı değildir. Hastalık yapan mikroorganizmalara “patojen” , normal koşularda hastalık yapmayan mikroorganizmalara “nonpatojen” denir. Patojen mikroorganizmaların harekete geçmesi ile enfeksiyon oluşur.

MİKROORGANİZMALAR İnsan vücudunun değişik bölgelerinde yer değiştirmedikçe hastalık yapmayan mikroorganizmalar vardır. Bu mikroorganizmalar topluluğuna “flora” denir. Florayı oluşturan mikroorganizmalar bulundukları ve kendilerine özel olan bölgeden başka bir bölgeye taşındıklarında patojen olurlar. Örneğin elimizde hastalık oluşturmayan mikroorganizmalar elimizde bir kesik,çizik olduğunda deri içine girerek orada hastalık meydana getirirler.

Hastalık yapan mikroorganizmalar 1. Bakteriler : eskiden beri bilinen tek hücreli canlılardır, 2. Virüsler : bakteriden daha küçük ve yaşamak için canlı dokuya ihtiyaç duyan canlılardır , 3. Mantarlar : Karmaşık hücre yapısı olan canlılardır, 4. Parazitler : tek veya çok hücreli canlılardır. Yaşadığı organizmaya zarar vererek hastalığa neden olurlar.

ENFEKSİYON Enfeksiyon , mikroorganizmaların vücuda girerek yerleşmesi, çoğalması ve hastalık meydana getirmesidir. Mikroorganizmaların çoğalabilmeleri için uygun ısı , nem ,besin gibi şartlar olmalıdır. Vücut mikroorganizmalar için uygun bir besi yeridir. Burada üreyip çoğalan mikroorganizma, bulunduğu organizmaya zarar vermesinin yanında, idrar, kan,dışkı, tükrük, iltihap ve diğer salgılarla çevreye yayılarak bulaştırıcı da olurlar.

ENFEKSİYON Enfeksiyonun oluşması için mikroorganizmaların belirli aşamalardan geçmesi gerekir. Bu belirli aşamalar zincirini enfeksiyon zinciri olarak tanımlayabiliriz. Enfeksiyon zinciri 6 aşamada tamamlanır. Enfeksiyonun oluşması için enfeksiyon zincirinin tamamlanması gerekir.

Enfeksiyon zinciri 1. Enfeksiyon etkeni : Bakteriler, virüsler ve mantarlardır. Bir mikroorganizmanın hastalık yapma potansiyeli şu faktörlere bağlıdır; - Mikroorganizmanın virülansı veya hastalık yapma kabiliyeti, - Mikroorganizmaların sayısı , - Bireyin immün sistem yeterliliği , - Mikroorganizmaların kişiye temas süresi ve yakınlığı,

Enfeksiyon zinciri 2. Kaynak (Rezervuar) : Enfeksiyon etkeninin doğal olarak yaşayıp çoğaldığı yerdir. Patojenlerin çoğu besin sağlamak ve çoğalmak için bir kaynağa ihtiyaç duyarlar. İnsanlar, hayvanlar, bitkiler, cansız objeler (su,toprak), kısacası canlı ve cansız tüm nesneler enfeksiyon kaynağı olabilirler. En önemli canlı kaynak, insan ve hayvan ,cansız kaynak ise topraktır.

Enfeksiyon zinciri Hastalık etkenini vücudunda taşıyan insan ve hayvanlar her zaman hastalık belirtisi göstermez. Örneğin; Hepatit B virüsünü vücudunda taşıyan insan hastalık belirtisi göstermeyebilir. Kan yolu veya cinsel temas ile hastalığı başkalarına bulaştırabilirler. Hastalık etkenini vücudunda taşıdığı halde hastalık belirtisi görülmeyen ve hastalığı başkalarına bulaştıran kişilere “portör” (taşıyıcı) denir.

Enfeksiyon zinciri Kaynakta enfeksiyon endojen ve eksojen enfeksiyon olamak üzere iki şekilde oluşabilir. Endojen enfeksiyon; organizmada bulunan yaralı ve zararlı mikroorganizmaların çeşitli nedenlerle patojen hale geçmesi ile oluşur. Eksojen enfeksiyon ise dışarıdan bir mikroorganizmanın organizmaya girişi ile oluşur.

Enfeksiyon zinciri 3. Çıkış kapısı : Her mikroorganizmanın kaynaktan çıkması için bir çıkış kapısı vardır. İnsanlarda yaygın çıkış noktaları ; solunum sistemi, boşaltım sistemi ve deri bütünlüğünün bozulduğu yerlerdir. 4. Yayılma aracı (taşınma yolu): Çeşitli araçlar mikroorganizmaların bir yerden başka bir yere taşınmasına sebep olur. Kontamine besin, su veya cansız objeler , sinek, bit ,kene ve fareler yayılma aracı olabilirler.

Enfeksiyon zinciri a. Hava yolu ile bulaşma: Aksırma ve öksürme ile etken havada asılı kalır ve bu havanın solunması ile bulaşma olur. Bu yolla bulaşmaya “damlacık yolu ile bulaşma” denir. Nezle, grip, suçiçeği damlacık yolu ile geçmektedir. b. Kan yolu ile bulaşma: Patojenler kan ve ürünlerine temas ile geçiş yaparlar. c. Oral yol ile bulaşma: Bulaşmış yiyecek ve içeceklerin yenilmesi ile patojenler geçer.

Enfeksiyon zinciri d. Temas ile bulaşma: Enfekte kişinin özel eşyalarının kullanılması, ellerinin teması, öpüşmek, cinsel temas ile geçiş olur. e. Gebelikte ve doğum sürecinde bulaşma: Anne gebelikte enfekte olmuş ise patojenler plesantadan kan yolu ile fetüse geçebilir(kızamıkçık). Doğum anında ise doğum kanalından geçerken bebek enfekte olabilir.

Enfeksiyon zinciri 5. Giriş kapısı: Mikroorganizmaların vücuda girdiği noktadır. Giriş yolu sıklıkla çıkış yolu ile aynıdır. (Solunum , boşaltım , sindirim sistemleri ve deri bütünlüğünün bozulduğu yerler.) 6. Konakçı : Mikroorganizmayı bedeninin üstünde veya içinde barındıran insan veya hayvanlardır.

Enfeksiyon zinciri Patojenler insan organizmasına girdikten sonra genel olarak şu dönemler izlenir ; - Kuluçka dönemi , - İlk belirti ve bulguların görüldüğü dönem , - Hastalığın tam olarak görüldüğü dönem , - İyileşme dönemi .

Enfeksiyon zinciri Patojenlere ve hastalıklara dirençli olma durumuna “bağışıklık” denilmektedir. Özellikle sağlığın zayıf olduğu, yetersiz beslenme, zayıf hijyen alışkanlıkları gibi durumlarda vücut savunmasının tam olarak işlevini yerine getirememesi nedeni ile insanlar enfeksiyonlara karşı hassas duruma gelmektedir.

Enfeksiyon zinciri Yaralanmalar nedeni ile oluşan derideki çatlaklar mikroorganizmalar için uygun giriş noktasıdır. Bütünlüğünü korumuş, sağlam bir deri , insanların sahip olduğu en iyi savunma mekanizmasıdır. Deri , patojenlerin girişini kesen mekanik bir duvardır. Bazı hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar da vücudun bağışıklığını etkilemektedir.(kanser ilaçları)

Ambulans ve acil servislerde enfeksiyon riskleri Acil servisler ve ambulanslar beklenmedik durumlarda ortaya çıkan dahili ve cerrahi acil olaylara müdahale eden birimlerdir. Bu hasta popülasyonu içinde çok farklı yaştan, etnik ve sosyoekonomik gruplardan kişiler bulunmaktadır.

Ambulans ve acil servislerde enfeksiyon riskleri Acil birimlerde hastanın taşıdığı bulaşıcı enfeksiyon hastalıklarını tespit etmek ve kişiye özel, uygun şekilde önlem almak mümkün değildir. Bu sebeple dezenfeksiyon, dekontaminasyon ve sterilizasyon kurallarının yaşamın bir parçası haline getirilmesi esastır.

Ambulans ve acil servislerde enfeksiyon riskleri Acil durumlarda hemen hemen rutin girişimler olan; damar yolu açma, enjeksiyon, nazogastrikorogastrik tüp yerleştirilmesi, entübasyon, kanama kontrolü gibi pek çok girişim kan yolu ile bulaşan patojenlerle temas açısından riskli girişimlerdir.

Ambulans ve acil servislerde enfeksiyon riskleri Ambulanslarda ekipler hastaya çok yakın olarak çalışmak zorunda oldukları için de hava yolu-damlacık yoluyla bulaşan hastalıklar açısından da yüksek risk taşırlar.

Ambulans ve acil servislerde enfeksiyon riskleri Bu riskleri en aza indirebilmek Enfeksiyon kontrol prensipleri geliştirilmiştir. Bunlar; El yıkama, Personel koruyucu ekipmanların kullanımı, Hasta bakım araçları ve çevrenin düzenli temizlenmesi, dezenfeksiyonu ve sterilizasyonunu,

Ambulans ve acil servislerde enfeksiyon riskleri Çamaşırların, hasta kıyafetlerinin dekontaminasyonunu, Disposable iğne kullanımı ve Delici-kesici aletlerin delinmeyen infekte çöplerde toplanmasını içermektedir.

DEZENFEKSİYON Dezenfeksiyon: hastalık yapan mikroorganizmaların öldürülmesi, üremelerinin durdurulması veya ortamdan uzaklaştırılmasıdır. Dezenfeksiyon, mikroorganizmaların sporlu şekillerini her zaman öldürmeyen bir işlemdir. Dezenfeksiyon için fiziksel bir işlem veya kimyasal bir madde kullanılır.

DEZENFEKSİYON Cansız cisim ve yüzeylere uygulanan solüsyonlara; dezenfektan , canlı dokuya uygulanan solüsyonlara; antiseptik denilir. Antiseptikler mikroorganizmaların aktivitelerini inhibe eder, üremelerini durdurur veya temas süresi uzadığında öldürücü etki gösterebilir. Dezenfektan maddenin konsantrasyonu, bakteri topluluğu ve ortam koşulları dezenfeksiyona etki eden faktörlerdir

DEZENFEKSİYON Hem antiseptikleri hem de dezenfektanları içine alan ve genel olarak mikroorganizmaları öldüren maddelere “germisit” denir. Bakterisit ; bakterileri öldüren, Virüsit ; virüsleri öldüren, Fungusit ; mantarları öldüren, Biosit ; bütün canlı mikroorganizmaları öldüren ve bu nedenle sterilizan olarak kabul edilen kimyasal maddelerdir.

Dezenfektanda bulunması gereken özellikler Genel olarak çok güçlü ve geniş spektrumlu olmalıdır , Etkisi hemen başlamalı ve olabildiğince uzun olmalıdır , Ekonomik ve kolay bulunabilir olmalıdır , Herhangi bir karışımda (örneğin sabunlu) etkisini kaybetmemelidir , Kokusu hoş olmalı, renksiz olmalı, çözücüde kolay erimeli, boyama yapmamalıdır, Canlı doku üzerine toksik etkisi olmamalı veya az olmalıdır.

Bileşimi Tipi Etkili M.org. Kullanıldığı yerler Alkol Dezenfektan Antiseptik Vejatetif orgganiz. Tbc basili -Deri antiseptiği Termometre,iğne,aletlerin temizliği Fenol bileşikleri Vejatetif organiz. Bir deterjana ilave edilerek hastane temizlik işlerinde Amonyum dörtlüsü Gram(+) m.organizmalar Hastane mutfağında sabunla kullanılırsa etdkisi azalır Betadin Sporlu mantarlar, bakteriler,Tbc basili Deri ve mukoza antiseptiği Klor Sporlar Su dezenfeksiyonunda Klorheksidin Glukonat (Hibiscrub) Gram(+)bakteriler ve yüksek yoğunlukta gram(-) bakteriler Deri antiseptiği

Dezenfektanların kullanımı Dezenfektanların bir çoğu toksik etkiye sahip olup, cilt ve gözlere zarar verir. Bir kısmı koroziv özellik taşırken bazı dezenfektanlar solunum problemine neden olabilir. Bu nedenle dezenfektan solüsyonlarını sıçratmamak için önlem alınmalı, konsantre dezenfektan kullanırken koruyucu eldiven ve gözlük takılmalıdır.

Dezenfektanların kullanımı Diğer maddelerle geçimsizliği : Bazı dezenfektanlar, temizlik maddeleri ile karıştırıldıklarında etkisizleşirler. Bunu önlemek için yüzey veya alet temizliğinde deterjan kullanılmış ise dezenfektan uygulanmadan önce bol su ile durulanmalı ve silinmelidir.

Dezenfektanların kullanımı Dilüsyonların hazırlanması : Konsantre halindeki bir çok dezenfektan kullanım öncesi seyreltilmesi gerekir. Solüsyonların üzerine hazırlandığı tarih ve saat yazılmalı, bulanıklaşan, süresi dolan dezenfektanlar etkisi azalacağından atılmalı, yenisi hazırlanmalıdır.

Dezenfektanların kullanımı Temas süresi : Dezenfeksiyonun başarılı olabilmesi için dezenfektanın yüzeyle temas süresinin yeterli olması gerekir. Direnç : Bazı dezenfektanların sık sık kullanılması durumunda dirençli mikroorganizmalarla karşılaşmak mümkündür. Böyle durumlarda farklı dezenfektanlar kullanmak gerekir.

STERİLİZASYON Sterilizasyon : Cansız maddelerdeki, ileri derecede dirençli olan bakteri sporları da dahil tüm mikroorganizmaların öldürülmesidir. Sterilizasyonun etkili olması için dikkat edilecek noktalar ; 1. Steril edilecek malzemenin üzerine cinsi ve steril edildiği tarih yazılmalıdır , 2. Steril edilecek malzeme çok iyi yıkanmış olmalıdır ,

STERİLİZASYON 3. Steril edilecek malzeme doğru olarak paketlenmelidir , 4. Steril edilecek malzeme geçerli olduğu süre içinde kullanılmalı ve son kullanma tarihi bilinmelidir. Acil bakımda kullanılan hasta bakım malzemelerini , taşıdıkları enfeksiyon riskine göre, “kritik”,”yarı kritik” ve “kritik olmayan” malzemeler olmak üzere üç grupta toplamak ve buna göre uygulanacak sterilizasyon ve dezenfeksiyon yöntemini planlamak gerekir.

STERİLİZASYON Kritik malzemeler : Deri ve mukoza bütünlüğünün bozulduğu bölgelere, steril vücut alanlarına ve vücut sıvılarına doğrudan temas eden malzemeler bu grupta yer alır. Bu malzemelere sterilizasyon veya yüksek düzeyde dezenfeksiyon yapılmalıdır. Cerrahi malzemeler, kateterler vb.

Yarı kritik malzemeler : Steril vücut bölgelerine girmeyen, bütünlüğü bozulmamış mukozalara temas eden malzemeler bu grupta yer alır. Orta yada yüksek düzeyde dezenfeksiyon tercih edilmelidir. Endotrakeal tüpler, laringoskop bleytleri, termometreler, nebulizer vb. Kritik olmayan malzemeler : Sağlam deriye temas eden, mukozalarla teması olmayan malzemelerdir. Düşük düzeyde dezenfeksiyon tercih edilir. Tansiyon aleti, steteskop, EKG elektrotları vb.

DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ 1. Isı ile sterilizasyon : En sık kullanılan yöntemdir.Basit, ucuz, hızlı sonuç verir. Ancak steril edilecek malzemelerin ısıya dayanıklı olması gerekir. a. Nemli ısı ile sterilizasyon: Bu yöntemde su buharı veya sıcak su kullanılır. - Basınçlı buhar ile sterilizasyon : Buharla doymuş bir ortamda, basınç altında ve 100 derecenin üzerindeki ısılarda yapılan sterilizasyon işlemidir. En önemli özelliği ; hızlı, ucuz ve toksik atık oluşturmamasıdır. Basınçlı buhar ile sterilizasyon için otoklav kullanılır.

DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ 134 derecede, 2 atmosfer basıncında ortalama 3,5 dakikada sterilizasyon gerçekleşir. Bu süre ön vakum sistemi olmayan otoklavda ; 121 derecede 1 atm. basıncında 15-30 dakikadır. Steril edilecek malzemeler çok iyi temizlenmeli ve kuruduktan sonra paketlenmelidir. Paketleme için buhar geçirgenliğine sahip malzeme kullanılmalı ve her bir paket etiketlenmelidir.

- Basınçsız buhar ile sterilizasyon : Buharla doymuş bir ortamda, 100 derecede ve basınçsız olarak yapılır. Bu işlem için koch kazanı veya kapağı sıkıca kapatılmamış otoklavlar kullanılır. -Kaynatma : Kaynatma, normal atmosfer basıncında, 100 derece de, 15 dakikada mikroorganizmaları yok ederek dezenfeksiyon sağlar. Bakteri sporları ve bazı virüsler yok edilemediği için sterilizasyon yöntemi olarak kullanılması yanlış olur. Bu yöntem ucuz ve basit olduğu için evlerde kullanımı uygundur.

Dezenfekte edilecek malzemenin kaynamaya dayanıklı olması gerekir. Malzemenin temizliği yapıldıktan sonra , parçaları birbirinden ayrılmalı, cihazın içindeki suyun içine tamamen daldırılmalı ve kaynama süresince su düzeyi malzemeyi tamamen kapatmalıdır. Süre su kaynamaya başladıktan sonra tutulmalıdır.

DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ Tindalizasyon : Sıvı maddeleri parçalı olarak belli bir ısı derecesinde ısıtarak birkaç gün içinde sterile etmektir. Bu işlem benmart adı verilen bir aletle yapılır. Birinci ısıtma sonunda bakterilerin vegatatif şekilleri ölür, ikinci gün 1 veya ½ saat ısıtma ile sporları ölür. Üçüncü gün ısıtma ile sterilizasyon sağlanır.

b. Kuru sıcak hava ile Sterilizasyon : Bu yöntemde nem olmadığı için, çok yüksek ısı ve uzun süre gerekir. Kuru sıcak hava ile çalışan sterilizatörlere pasteur fırını adı verilir. Sporlu bakterilerin kuru ısıya nemli ısıdan daha fazla dirençli olmaları, yüksek ısı ve çok uzun süreye gereksinim duyulması gibi dezavantajları vardır.160-170 derecede 2 saat sterilizasyon için yeterlidir.

-Yakma ve alevden geçirme : Emaye ve çinko malzemeler bu şekilde dezenfekte edilebilir. Kabın içine bir miktar alkol dökülür ve yakılır. Yanma bitince dezenfekte olmuş kabul edilir. c. Süzme ile sterilizasyon : Çözeltilerde bulunan mikroorganizmaların filtre edilerek steril edilmesidir. Özellikle ısı ve kimyasal maddelerle bozulan maddelerin ve serumların sterilizasyonunda uygulanır.(kan ürünleri)

DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ d. Işınlama ile sterilizasyon : Isı ve diğer yöntemlerin kullanılamadığı ortamların sterilizasyonunda uygulanır. İyonize ışın olan X,alfa,gama,beta ışınları, sıklıkla besin ve ilaç sanayisinde ve tıpta kullanılır. Ultraviyole ışınlar; daha çok havayı ve yüzeyleri dezenfekte etmek için uygulanır. (ameliyathaneler)

DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ e. Kimyasal maddeler ile sterilizasyon /dezenfeksiyon : Etilen Oksit Gazı : İnsanlar ve çevre için tehlikeli bir gazdır. Isıya ve neme duyarlı aletler bu yöntemle sterile edilirler. Sterilizasyon işlemi 2-3 saat sürer. Sterile edilen malzemeler havalandırılmalı ve 24 saatten önce kullanılmamalıdır.

Zefiran (Benzalkonyum Klorid) : Antiseptik ve dezenfektan olarak kullanılır. Renksiz, kokusuz, suda eriyebilen bir maddedir. Ancak kan,mukus,sabun,pamuklu maddeler ve plastik maddelerle karşılaşınca etkisi azalır. Piyasaya %10’luk olarak sunulur. Çok enfekte malzemelerde %50’lik eriyiği 1-3 dakika , Daha az enfekte malzemelerde %1’lik eriyiği 1-3 dakika Deri ve mukozada %01’lik eriyiği kullanılır.

Kalsiyum Hipoklorit (Kireç kaymağı) : Bütün canlı organizmalar için toksiktir. Salgın hastalıklardan dolayı toplu ölümlerde mezarlara dökülür. Sodyum Hipoklorit (Çamaşır suyu) : 6/1 oranında sulandırılarak dezenfektan olarak kullanılır. Aynı zamanda , koku giderici ve ağartıcıdır. Lizol : Bal renginde, kuvvetli kokusu olan bir dezenfektandır. %1-5’lik solüsyonu 15-45 dakikada etki eder. %2’lik solüsyonu baş biti tedavisinde kullanılır. %05’lik solüsyonu mukozada kullanılır.

Cidex (Glutaraldehit) : Geniş spektrumlu germisittir. Dezenfektan olarak %2’lik solüsyonu kullanılır. 3 dakikada bakterileri, 10 dakikada Tbc basilini, 3 saatte sporları öldürür. Solüsyondan çıkarılan malzeme kullanılmadan önce mutlaka steril su yada SF’ten geçirilmelidir. Cilde temas dermatit yaptığından antiseptik olarak kullanılmaz. Mercekli aletleri, düz yüzlü metalleri dezenfekte etmede kullanılır.

Heksaklorofen : Suda çözülmediği için sabun solüsyonlarında saklanır, bu nedenle sabunla birlikte kullanıldığında etkisini kaybetmeyen nadir sölüsyonlardandır. Antiseptik olarak kullanılır. İyot : Deri ve diğer dokularda iritan etkisi nedeniyle kullanımı azalmıştır. Hastanelerde tentürdiyot türevi kullanılır. Açık yaralarda kullanımı yara iyileşmesini geciktirdiği için yanlıştır. Yaşlı ve çocuk cildinde ve yüzde yanık yapabilir. Bu nedenle kullanıldıktan sonra alkolle iyodun fazlası alınmalıdır.

Mersol : Kırmızı renkli bir antiseptiktir. Krom ve civa bileşimidir. %2’lik solüsyonu cilt için, %1’lik solüsyonu ise mukozalarda kullanılabilir. Savlon : %1,5’luk klorheksidin ve %15’lik şetrimit maddelerinin karışımı olan antiseptik ve dezenfektan özellikte bir solüsyondur. Antiseptik ve dezenfektan olarak 1/100 lük solüsyonu önerilir. 990 cc su + 10 cc savlon ile 1000 de 10 luk solüsyon elde edilir. Derece dezenfeksiyonu, cerrahi, kadın doğum, ürolojik işlemlerde kullanılır.

Alkol (Etil alkol) : Antiseptik olarak %70’lik solüsyonu kullanılır. Mercekli aletleri bozduğu, plastik tüpleri sertleştirdiği ve metalleri paslandırdığı için dezenfektan olarak kullanılmaz. İyi bir yağ çözücüdür. Sürekli kullanılırsa kuruluğa neden olur. Uçucu özelliğinden dolayı saklandığı kapların kapalı olması gerekir.

Hidrojen Peroksit (H2O2) : Sporlara etkilidir. Enfekte yaranın ön temizliğinde kullanılır. Bölgeye dökünce köpürerek kopmuş doku artıklarını yaradan uzaklaştırır. Ağızdaki bakteri enfeksiyonlarında , 1 ölçü h2o2 + 2 ölçü su karışımı ile gargara yapılır. Küçük kılcalları yaktığı için kanamayı durdurur, kan pıhtılarını çözer. Rivanol : Sarı renkli hafif bir antiseptiktir. Yarayı tahriş etmediği için derin yaralarda %1’lik solüsyonu kullanılabilir. Deri, mukoza ve yanıklarda kullanılır.

Sabunlar : Eldeki yağları ve kirleri parçalayarak atılmasını sağlar. Sabunlar sert ve yumuşak olmak üzere ikiye ayrılır ; sert sabunlar sodyum tuzlarından, yumuşak sabunlar potasyum tuzlarından yapılırlar. Sabunlar deterjanla karıştırıldığında etkilerini yitirirler. Ancak antiseptik maddelerle karıştırılıp kullanılabilirler.

TIBBİ/MEDİKAL ASEPSİ Ambulanslar bir çok patojene ev sahipliği yapabilir. Ambulanslarda, tüm iç yüzeylerin , yerlerin , sedyelerin,malzeme dolaplarının, açıktaki diğer sabit malzemelerin kısacası ambulansın genel temizliğinin düzenli ve gerektiği gibi yapılması ile tıbbi asepsi sağlanır. Cismin patojenlerle bulaşması veya bulaştığı düşüncesi tıbbi asepside “kontaminasyon” dur.

Tıbbi asepsi ilkeleri Eller sık sık yıkanmalıdır , Kullanılan tabak, çatal, kaşık, bardak vb. iyi bir şekilde yıkanmalıdır , Hastaların öksürük, aksırık ve solunumları ile yüz yüze gelinmemelidir , Kirli araç gereçler üniforma ile temas ettirilmemelidir Malzeme temizliği yapılırken vücuttan uzak tutulmalı ,saça, yüze ve üniformaya sıçraması önlenmelidir ,

Tıbbi asepsi ilkeleri Temizleme işlemi az kirli bölgeden, çok kirli bölgeye doğru yapılmalıdır , Kirli yada kullanılmış malzemeler onlara özgü kapların içine konulmalıdır , Atıklar sağlık kuruluşlarının talimatlarına uygun şekilde yönetilmelidir , Tırnaklar kısa kesilmelidir , Temizleme işleminde toz kaldırmaktan kaçınılmalıdır .

EL YIKAMA : 1. Tüm takıların çıkartılması , 2. Kağıt havlu ile musluğun açılması ve suyun sıcaklığının ılık olarak ayarlanması , 3. Ellerin dirsek seviyesinin altında tutularak ıslatılması bir miktar (bir defada 5 ml sıvı sabun) sabun alınması , 4. Uçlardan başlanarak dairesel hareketlerle dirseğe doğru köpürtülmesi, aynı işlemin diğer el için de uygulanması

5. Dairesel hareketlerle parmak uçlarında dirseğe doru 10-15 sn süresince kuvvetlice ovulması, ellerin dirsek seviyesinden aşağıda tutulması. 6. Sıra ile el ayasının, elin üst kısmının, her bir parmağın dairesel hareketlerle ovulması . 7. Bir elin diğer elin sırtına gelecek şekilde kenetlenerek parmak aralarının temizlenmesi . 8. Lavaboya veya musluğa dokunmadan, elleri dirsek seviyesinden aşağıda tutarak, parmak uçlarından başlanarak her iki kolunda ayrı ayrı iyice durulanması

11.Kuru bir havlu ile musluğun kapatılması. 9. Her el için ayrı kuru ve temiz bir havlu ile ellerin kurulanması. 10. Antiseptik kullanmayı gerektiren durumlarda 5 ml antiseptik solüsyon ile ellerin birbirine iyice ovuşturularak havada kurutulması 11.Kuru bir havlu ile musluğun kapatılması.

CERRAHİ ASEPSİ Steril teknik ilkeleri son derece katı ve mutlaka uyulması gerekir. Steril bir cismin steril olmayan bir cisme yada alana dokunduğu düşüncesi cerrahi asepside kontaminasyondur. Cerrahi asepsi ilkeleri : Steril alan yada malzemenin sterilliği konusunda herhangi bir şüphe varsa , kontamine kabul edilmelidir ,

Steril paketin dış yüzü steril değildir , paket açılırken önce kendimizden uzaktaki uçtan başlanmalıdır , Steril kumaş yada kağıt malzemeler ıslatılmamalıdır, Steril alan yada malzeme üzerinden başka yere uzanılmamalı , öksürme ve aksırma yapılmamalıdır , Steril eldiven giyilmiş ise, steril olmayan herhangi bir şeye dokunulmamalı , aletler dikkatli bir şekilde alınmalıdır ,

STERİL ELDİVEN GİYME VE ÇIKARMA Elin büyüklüğüne uygun numaralı eldivenin seçilmesi, Eldiven paketinin son kullanma tarihi, ıslak, nemli ve yırtık olup olmadığının kontrol edilmesi , Takıların çıkartılması ve ellerin yıkanması , Eldivenin dış paketinin açılması, iç paketin çıkarılarak bel düzeyinde bir alana yerleştirilmesi , eldivenin bilek kısmı aşağıya gelecek şekilde kitap gibi açılması ,

5. Sol elin baş ve işaret parmağı ile eldivenin katlı bilek kısmından tutularak , sağ ele giyilmesi , bileğe kadar çekilerek bırakılması , 6. Sağ elin dört parmağının sol eldivenin katlanmış bilek kısmının arasına sokularak alınması , parmaklar doğrultusunda sol ele giydirilmesi ve yerleşmeyen yerlerin düzeltilmesi . 7. Uygulama bittikten sonra ; sol eldeki eldivenin koncuna yakın bölgeden tutulup , bileğe dokundurmadan ters yüz ederek çıkartılıp, eldivenli elin avucuna alınması ,

8. Eldivensiz elin baş parmağını açıp , dört parmağı birleştirilerek , giyili eldivenin koncunun içine yerleştirilmesi ve ters yüz ederek çıkarılması, 9. Eldivenlerin tıbbi atıkların içine atılması , ellerin yıkanması.

STERİL PAKET AÇMA Eller yıkandıktan sonra , steril set bel düzeyinin üstünde kuru ve temiz bir alana bırakılır. Steril setin ilk önce kendimizden uzak olan karşı ucu açılır. Daha sonra sağ ve sol kenarları setin iç yüzeyine dokunmadan açıldıktan sonra yakın taraf alt ucu açılır.

Steril Enjektör Açma

STERİL TROMEL Steril edilen malzemelerin saklandığı yerdir. Steril gazlı bez, kompresler vb. tromelin içine yerleştirilir. Tromelden malzeme steril pens ile alınır. Alınan malzeme geri konulmaz.

STERİL PENS KULLAMA Steril pens, steril malzemeyi alabilmek için kullanılır. Otoklavda steril edildikten sonra, içinde özel hazırlanmış dezenfektan solüsyonu bulunan bir kap içinde saklanır. (kabın 2/3’ü doldurmalıdır) Pens, uçları kapalı olarak, steril olmayan bölgelere değdirilmeden çıkarılır. Ucundaki solüsyon damlalarının steril kabın içine düşmemesi için bir süre beklenir. Kabın içine uçları kapatılarak konur ve kabın içinde uçları açılır.

SOLÜSYONUN DİLUE EDİLMESİ Solüsyonların yoğunluğunun ölçülerek ayarlanması gerekir. Göz kararı ile yapılan bir ölçüm beklenen etkiyi göstermez. %1’lik zefiran solüsyonu hazırlamak istersek ; 99 cm3 Su + 1 cm3 Zefiran karıştırılır. 999 cm3 su + 1 cm3 zefiran = %01’lik Zefiran sol. 95 cm3 su + 5 cm3 zefiran = %5’lik Zefiran sol, 995 cm3 su + 5 cm3 zefiran = %05’lik Zefiran sol.

Katılarda ise dilue etme farklıdır ; Örneğin %9’luk NaCl istenirse ; 1000 cm3 su + 9 gr NaCl = %09’luk NaCl Yoğunluk (/ 100) = Eriyenin hacmi veya ağırlığı / Solüsyonun toplam hacmi Örnek: %2 oranında 500 ml lizol solüsyonu hazırlamak için kaç ml lizol(sıvı) kaç ml su ile karıştırılmalıdır? 2 / 100 = x / 500 , sonuç 10 ml çıkar. 490 ml su katılır.

Seyreltilmiş bir solüsyonun daha da seyreltilmesi C1 x V1 = C2 x V2 C1: Hazırlanmak istenen solüsyonun yoğunluğu , V1: Hazırlanmak istenen solüsyonun hacmi , C2: Elde bulunan solüsyonun yoğunluğu , V2: Elde bulunan solüsyondan alınması gereken hacimdir .

Örnek: Elde %10 yoğunlukta A solüsyonu vardır Örnek: Elde %10 yoğunlukta A solüsyonu vardır. %3 yoğunlukta 50 ml A solüsyonu hazırlamak için, eldeki solüsyondan kaç ml solüsyon alınmalıdır ve alınan solüsyona kaç ml su eklenmelidir? 3 x 50 = 10 x X, sonuç 15 ml çıkar. (Solüsyon alınmalıdır.) 50 ml – 15 ml = 35 ml su katılarak alınan solüsyon seyreltilmelidir. %10’luk 15 ml A solüsyonu + 35 ml su= %3’lük 50 ml A solüsyonu.

Ambulans ve ekipmanlarının dekontaminasyonu 1- Hastanın temas ettiği her malzemeyi temizleyin. Sedyenin yüzeyini, diğer plastik ve çadır bezinden yapılmış  malzemeleri sabun ve su ile temizleyin. 2- Kullanılmış olan solunum ve inhalasyon araç-gereçlerini temizleyip dezenfekte edin: Araç-gereçlerin tüm yüzeyleri açıkta kalacak şekilde, ayrılabilen kısımları çıkartın. Büyük, derin bir plastik kabın içine, uygun miktarda cerrahi sabun ve su doldurun.

Malzemeleri 10 dakika kadar suda tutarak, iç ve dış yüzeylerini fırçayla (dar olan iç yüzeyler için cam şişe fırçası kullanılabilir) temizleyin. Tüm artıkların temizlendiğinden emin olun ve suyla durulayın, Duruladıktan, suyunu akıttıktan veya kuruladıktan sonra, dezenfektan solüsyon içinde bekletin. Sulandırılma, bekletilme ve malzemelere uygunluk gibi özelliklere dikkat edin. Bekletilme süresi sona erdikten sonra, malzemeleri iyi havalanan temiz bir yere asarak, 12-24 saatte kurumasını sağlayın.

3- Hasta taşıma bölümünün temizliği ve dezenfeksiyonu: Temiz olan silinebilir kısımları dezenfektan solüsyon ile silin. Hasta veya sekresyonlarının değdiği yüzeyler özellikli olarak temizlenir ve dezenfekte edilir. Temizlikte genel kural:

Larengeskop ve Ambu Cihazlarının Dekontaminasyonu Aletler kaba kirlerinden arındırılır. 1/100 oranında çamaşır suyunda (990 cc. suya, 10 cc. çamaşır suyu katarak elde edilir) 60 dakika bekletilir. Aletler bol su ile durulandıktan sonra kapalı kapta muhafaza edilir. Ambu balonu ve larengeskop kesinlikle suya batırılmaz, dezenfektan solüsyonlu bir bez yardımı ile silinir.

Respiratör Kabloları ve Respiratör Cihazlarının Dekontaminasyonu Respiratörün dış yüzeyi dezenfektanlı solüsyon ya da 1/100 oranında çamaşır suyu ile silinir. Respiratör kabloları da aynı şekilde hazırlanan solüsyon ile (kanlı bir bulaş yoksa) günlük olarak silinir Kabloda, kanla bulaşma var ise ilk etapta kirli kısmı bir bezle silinir. 1/10 luk çamaşır suyu ile kanlı bölge temizlenir. Daha sonra normal temizlik işlemine devam edilir.