GÜVENLİ ANNELİK KAPSAMINDA GEBE İZLEMLERİ 29 EKİM 2009 ANTALYA

Bazı gruplar sağlık açısından özel riskler taşımaktadır. ANNE VE ÇOCUKLAR Bazı gruplar sağlık açısından özel riskler taşımaktadır. Fizyolojik özellikleri nedeniyle Anne ve Çocuklar bu risk gruplarının başında gelmektedir. 2

Bakanlığımızın genel politikası da bu yöndedir. ANNE VE ÇOCUKLAR Ana çocuk sağlığı sadece gelişmekte olan ülkelerde değil gelişmiş ülkelerde de rutin sağlık hizmetleri yanında özel programlarla desteklenmektedir. Bakanlığımızın genel politikası da bu yöndedir. 3

ANNE VE ÇOCUKLAR Türkiye’de Sağlık Bakanlığının anne ve çocuk sağlığı politikaları oldukça erken dönemde başlatılmıştır. Bu konuda önemli bir birikim söz konusudur. Son 6 yıldır devam eden Sağlıkta Dönüşüm Programında da anne ve çocuk sağlığı programlarına öncelik verilmiştir. Yürüttüğümüz programlar bu esasa uygun olarak hazırlanmış, anne ve bebeğin sağlığı bir bütün olarak ele alınmıştır. 4

ANNE İLE BEBEĞİN SAĞLIĞINI BİRLİKTE DEĞERLENDİRMEK GEREKMEKTEDİR. GEBELİKTEKİ SORUN ANNEDEKİ SONUÇLARI BEBEKTEKİ SONUÇLARI Ciddi Kansızlık Kalp Yetmezliği Düşük Doğum Ağırlığı, Oksijen Yetersizliği, Ölü Doğum Kanama Kalp Yetmezliği, Şok, Nefes Alma Güçlüğü, Ölü Doğum Tansiyon Yüksekliği Gebelik Zehirlenmesi, Beyin Kanaması Düşük Doğum Ağırlığı, Oksijen Yetersizliği, Ölü Doğum Lohusalık Ateşi Yaygın Enfeksiyon, Şok Yenidoğanın Yaygın Enfeksiyonu Engellenmiş Doğum Rahim Yırtıkları, Rahmin dışarı sarkması Düşük Doğum Ağırlığı, Oksijen Yetersizliği, Doğum Travması 5

YÜZÖLÇÜMÜ : 774.875 km2. NÜFUS : 71.517.100 (2008 ADNKS) NÜFUS ARTIŞ HIZI : 12.1/ 1000 KABA DOĞUM HIZI : 18.4 / 1000 KABA ÖLÜM HIZI : 6.3 / 1000 6

Nüfusun Yaş Yapısı TNSA-2008 ADNKS-2008 7 7

NÜFUSUN YERLEŞİM ALANLARINA GÖRE DAĞILIMINDAKİ DEĞİŞİM 1975-1990-2000 Kaynak: TUİK 8 8 8 8

BAZI AVRUPA ÜLKELERİ VE TÜRKİYE NÜFUSUNDAKİ GELİŞME VE BEKLENTİLER 2000-2050 9 Kaynak:United Nations Population Division 9

YILLARA GÖRE TOPLAM DOĞURGANLIK HIZI TDH TNSA 10

ANNE ÖLÜMLERİNDEKİ GELİŞMELER YÜZ BİNDE Kaynak : 1998 Hastane Araştırması Projeksiyonu ,2007,2008 Bakanlık Kayıtları, 2006 UAÖÇ

BEBEK VE YENİDOĞAN ÖLÜMLERİNDEKİ GELİŞMELER BİNDE Kaynak : 1993,1998,2003,2008 TNSA;

KLİNİK PROTOKOLLER Doğum Öncesi Bakım Yönetim Rehberi Acil Obstetrik Bakım Yönetim Rehberi Doğum Eylemi Yönetim rehberi Doğum Sonu Bakım Yönetim Rehberi

GEBE TESPİT VE İZLEMLERİ 1998 2002 2006 2007 2008 Canlı Doğum 1.391.637 1.383.455 1.341.033 1.337.123 1.327.109 Tespit Edilen Gebe 657.973 643.501 786.097 923.631 1.038.458 Gebe Tespit Oranı 47,28 46,51 58,61 69,1 78,8 Gebe İzlem Sayısı 2.440.528 2.352.620 3.566.020 4.034.165 5.917.142 Gebe Başına İzlem 3,71 3,66 4,54 4,4 4,5 14

2008 YILI GEBE TESPİT ORANI (%) 2008 TNSA DOĞUM ÖNCESİ BAKIM ORANI (%) GEBE TESPİTLERİ BÖLGELER 2008 YILI GEBE TESPİT ORANI (%) 2008 TNSA DOĞUM ÖNCESİ BAKIM ORANI (%) TÜRKİYE 78,8 92,0 İSTANBUL 50,6 95,7 BATI MARMARA 94,1 98,4 EGE 96,9 DOĞU MARMARA 95,6 97,5 BATI ANADOLU 61,2 93,6 AKDENİZ 90,1 94,6 ORTA ANADOLU 89,2 93,3 BATI KARADENİZ 87,2 98,7 DOĞU KARADENİZ 87,7 92,2 KUZEY DOĞU ANADOLU 75,2 72,9 ORTA DOĞU ANADOLU 83,9 76,1 GÜNEY DOĞU ANADOLU 82,2 15 15

Güvenli Annelik Kaliteli doğum öncesi bakım Temiz ve güvenli doğum Erken doğum sonu bakım

Doğum Öncesi Bakım: ÖNEMİ Gebelikle ilgili komplikasyonların sayısını ve şiddetini azaltma Koruyucu tedavilere fırsat tanıma Kadını doğum yapacağı yer hakkında bilgilendirme ve öneride bulunma Tehlike işaretleri ve bulguları hakkında bilgilendirme

NELER YAPILMALI? Her gebenin gebeliğin başlangıcından itibaren tespit edilmesi esastır. Hatta gebelik planlı olmalı, 15-49 yaş kadın izlemlerinde gebe kalmak isteyenlere konu anlatılmalı ve gebeliğe hazırlık yapılmalıdır. Her gebenin tespit edilebilmesi için öncelikle her bölgede ne kadar gebe beklendiği bilinmelidir. Sağlık Grup Başkanları; Her Sağlık Ocağı/Aile Hekimi bölgesinde beklenen gebe sayılarını hesaplamalı ve bilmelidir. Sağlık Grup Başkanları; Kendi bölgelerinde gebe takibi yapılan hastane, özel sağlık kuruluşu ve muayenehaneleri tespit etmeli ve bu birimlerden düzenli bilgi almalıdır. 19 19

NELER YAPILMALI? Sağlık Grup Başkanları; Sağlık Ocağı/Aile Hekimi, Hastane, Özel Hekimler ve İlçe Nüfus Müdürlüklerinden aldıkları/alacakları verileri kontrol ettikten sonra kendi ilçelerinin tespit edilen gebe sayısını belirlemelidir. İl Sağlık Müdürleri; Sağlık Grubu Başkanlıklarından gelen bildirimleri ve hastane/özel sağlık kuruluşu ve muayenehane kayıtlarını karşılaştırarak her bir ilçenin gebe tespit sayılarını belirlemelidir. Kayıtlar arasındaki tutarsızlıklar ve çelişkiler ortadan kaldırılmalıdır. 20 20

GEBE İZLEMLERİ BÖLGELER GEBE İZLEMİ SIKLIĞI 5.917.142 4,5 1.687.565 TÜRKİYE 5.917.142 4,5 İSTANBUL 1.687.565 7,7 BATI MARMARA 196.374 5,0 EGE 810.198 5,8 DOĞU MARMARA 491.469 4,7 BATI ANADOLU 313.430 2,7 AKDENİZ 719.380 4,1 ORTA ANADOLU 339.597 4,8 BATI KARADENİZ 249.686 3,8 DOĞU KARADENİZ 141.958 4,0 KUZEY DOĞU ANADOLU 166.232 3,2 ORTA DOĞU ANADOLU 283.960 3,1 GÜNEY DOĞU ANADOLU 517.293 2,5 21 21

ANA SAĞLIĞI HİZMETLERİNDEN YARARLANMA (%) 92 8 DOĞUM ÖNCESİ BAKIM 22 TNSA 22

DOĞUM ÖNCESİ BAKIM ALANLAR BÖLGELERE GÖRE DOĞUM ÖNCESİ BAKIM ALANLAR

Annenin Eğitimine Göre DÖB Alma Durumu 2008

Bölge & DÖB Hizmet Alımı Doktor Hem/ebe G. Ebe DÖB almamış Batı 94.7 2.1 0.0 3.1 Güney 93.6 1.0 5.1 Orta 90.8 3.6 0.1 5.2 Kuzey 91.4 4.3 4.2 Doğu 76.8 2.3 20.5 2008 TNSA

DÖB Sunulan Hizmetler Bölge KB. Ölç. Kan T. İdrar T. USG Batı 96.4 91.0 87.5 97.9 Güney 93.1 85.4 80.3 95.6 Orta 94.2 88.4 86.4 Kuzey 97.1 91.8 88.7 96.3 Doğu 79.5 70.8 65.8 90.3 2008 TNSA

Anne Yaşı & DÖB Hizmetleri KB .ölç Kan T. İdrar T. USG < 20 91.2 85.1 84.3 96.4 20-34 92.4 86.2 82.3 96.5 35-49 91.3 83.2 78.9 93.0 2008 TNSA

DÖB sayısı & Doğum Yeri DÖB sayısı Kamu Özel Evde DÖB yok 60.0 5.1 33.8 1-3 76.2 9.7 13.8 4+ 70.7 26.6 2.6

NEDEN 4 İZLEM? Amaç odaklı Maliyet etkin

İZLEM HAFTALARI Gebeliğin ilk 14 haftasında 18-24. haftalar

MUTLAKA YAPILMASI GEREKENLER Öykü Kan basıncı ölçülmesi Kan tahlili İdrar tahlili Sistemik muayene Danışmanlık

RİSK DEĞERLENDİRME FORMU Her izlem sonunda değerlendirme

ÖNERİLER İkili test Üçlü test USG OGTT NST

GEBE VE LOĞUSA İZLEMLERİNDE İLKELER Tüm gebelere evinde veya uygun sağlık kuruluşunda sağlık hizmeti sunulacaktır. Doğum Öncesi Bakım Yönetim Rehberi (gebe izlem protokolü) titizlikle uygulanacaktır. Hiç şikayeti olmayan gebelerin 4 kez izlenmesi yeterlidir. Ancak gebenin sağlığından emin olmamız gerekir. Bunun için de ne kadar izlenmesi gerekiyorsa o kadar izlenmelidir; nerede izlenmesi gerekiyorsa, evinde, sağlık ocağında, aile sağlığı merkezinde, hastanede, üniversite hastanesinde vb orada izlenmelidir. Gebenin nerede izlendiği değil (hastane, muayenehane, sağlık ocağı, aile hekimi v.s), izlenip izlenmediği, izlemin rehbere uygun yapılıp yapılmadığı esastır. Bu nedenle özel hekimler tarafından yapılan izlemler de takip edilmeli, kayıtları tutulmalıdır. Özel muayeneler sırasında eksik bırakılan hizmet konuları bizim personelimiz tarafından tamamlanmalıdır 34

GEBE VE LOĞUSA İZLEMLERİNDE İLKELER Her kurum, her hizmet bölgesi ve il geneli için gebe izlem sayıları ve gebe başına düşen izlem sıklığı takip edilmelidir. Loğusalık döneminde, hem anne hem de bebek ihmal edilmeden her ikisinin sağlık durumu, doğum sonu bakım ve bebek izleme hizmetleri kapsamında kontrol edilmelidir. Sağlık Grubu Başkanları ve Sağlık Müdürleri; kayıtlar arasındaki tutarsızlıkları ve çelişkileri görmeli ve bunların düzeltilmesi için ilgililerini uyarmalıdır. 35

Doğum öncesi bakım hizmetlerinden yararlanma durumu (DOB almayanlar) DOB yok % 21.2 UAOÇ 2006 Son gebelik DOB yok %18.6 DOB yok % 26.4 TNSA 2003 UAOÇ 2006 Bir önceki gebelik

HEDEFİMİZ: Doğum öncesi bakım alan gebelerin oranını 2009’da %92’nin, 2013’te % 98’in üzerine çıkarmak, Bölgesel farklılıkları 2003’teki düzeyine göre 2010 yılına kadar % 75 oranında azaltmak, 2015’te tamamen ortadan kaldırmak, 37 37

GEBELERE DEMİR DESTEĞİ PROGRAMI Gebelikte artan demir ihtiyacının karşılanması için Dünya Sağlık Örgütü gebelikte ek demir desteği önermektedir. Gebeliğin dördüncü ayının başından itibaren doğumdan sonraki 3. ayın sonuna kadar her gün 40-60 mgr. elementer demir preparatı alınması sağlanmaktadır. 38

GEBELERE DAĞITILAN DEMİR MİKTARI YILLAR Dağıtılan Demir Miktarı (Kutu) 2006 1.139.569 2007 1.781.725 2008 2.290.287 TOPLAM 5.211.581 39

ACİL OBSTETRİK VE YENİDOĞAN BAKIM Amaç: Önlenebilir nedenlerle meydana gelen Anne ve yenidoğan ölümlerini etkili sevk sistemi ve güvenli kan nakli hizmetleri ile azaltmak. 40

TEMEL ACİL OBSTETRİK VE YENİDOĞAN BAKIM KURULUŞLARI Parenteral antibiyotik uygulaması Parenteral oksitosin uygulaması Parenteral antikonvülsan uygulaması Elle halas Rahimde kalan parçaların alınması Müdahaleli doğum (vakum ve forsep kullanılarak) yapılan kuruluşlardır. YD resusitasyonu DDA yenidoğan bakımı Yenidoğana parenteral antibiyotik verilmesi 41

KAPSAMLI ACİL OBSTETRİK VE YENİDOĞAN BAKIM KURULUŞLARI Temel AOYDB Kuruluşlarının yaptıklarına ek olarak ameliyathane koşulları olan, sezaryen ile doğum ve güvenli kan naklinin gerçekleştirildiği kuruluşlardır.

AOYB SÜRECİ Hizmet alıcının; Acil olarak kuruluşa gelişini/getirilişi, Değerlendirilmesini, Stabilize edilmesini, Kesin tedavi ya da gerekiyorsa sevkini, İyileşmesini, Taburcu edilmesini kapsar

DOĞUM VE SEZARYEN PROGRAMI AMAÇ Her gebenin sağlıklı ve güvenli olarak hastanede doğum yapmasını, sezaryen oranlarının makul düzeylerde olmasını sağlamak ve eşitsizlikleri ortadan kaldırmak (bölge, yerleşim yeri, yaş, cinsiyet)

DOĞUMDAKİ GELİŞMELER (%)

SAĞLIK KURULUŞLARINDA YAPILAN DOĞUMLAR BÖLGELERE GÖRE SAĞLIK KURULUŞLARINDA YAPILAN DOĞUMLAR 2008 TNSA 47

Doğum sonu bakımı ilk kez bu araştırmada sorduk. Beklediğimizden daha iyimser rakamlarla karşılaştık. Hastane doğumlarındaki artışın buraya da olumlu katkı verdiğini düşünüyoruz.

DOĞUM SONU BAKIM PROGRAMI AMAÇ Doğum yapan her anne ve bebeğin, uygun sayı ve nitelikte geliştirilen klinik protokol ve iş akış şemaları doğrultusunda izlemlerinin yapılmasını sağlamak

DOĞUM SONU BEBEK İZLEMLERİ 51 51 2008 TNSA

Hem TNSA’ lar hem de 2005-2006 Anne Ölümleri Araştırmasının sonuçlarına göre tüm doğumların hastanede yapılması söylemine geçtik. Hiç sorunsuz doğumdan sonra bile en az 24 saat hastanede kalınmasını istiyoruz. Hastanede kalış süresi doğum sonrası bakımın başlatılması için de güvence oluşturuyor. Uygulamamızı kararlılıkla sürdüreceğiz.

Doğum Sonrası Bakım Annenin durumunu değerlendirme Bebeğin durumunu değerlendirme Anne sütünün desteklenmesi

Doğum Sonrası Bakım Babanın bebek bakımında anne ile işbirliğinin desteklenmesi Anne ve bebekte acil müdahale gerektiren durumların tesbiti

DOĞUM SONU BAKIM YÖNETİM REHBERİ Hastanede Loğusa Değerlendirmesinin yapılması (İlk 24 saatte) Taburcu sonrası mutlaka 3 loğusa izlemi yapılması 2.-5. günde 15.günde 6.haftada

ANNE VE BEBEK ÖLÜMLERİNİ AZALTMAK… Engellenmiş anne ve bebek ölüm vakaları, hem illerimizin hem ülkemizin yüz akıdır. Sayıyı ve oranı düşürmek ulusal hedefimizdir. Engellenebilecek bir nedenle bir anneyi ya da bebeği kaybetmişsek oran düşük olmuş yüksek olmuş önemini kaybetmektedir. Anne ve bebek ölümlerini önlemedeki temel stratejimiz; nedeni belirlemek ve aynı veya benzer nedenlerle yeni anne ve bebek ölümü olmaması için tüm tedbirleri hemen almak/aldırmaktır. Anne ve bebek ölümleri programında esas olan, kişisel kusurların cezalandırılması değil, hizmet kusurlarının giderilmesi, hizmet kapasitesinin iyileştirilmesidir. 56 56 56

Anaların bugünkü evlatlarına vereceği terbiye eski devirlerdeki gibi basit değildir.Bugünün anaları için gerekli vasıfları taşıyan evlat yetiştirmek, evlatlarını bugünkü hayat için faal bir uzuv haline koymak pek çok yüksek vasıflar taşımalarına bağlıdır. Onun için kadınlarımız, hattâ erkeklerimizden çok aydın, daha çok feyizli, daha fazla bilgili olmaya mecburdurlar; eğer hakikaten milletin anası olmak istiyorlarsa.

TEŞEKKÜR EDERİM