İlaç uygulama yolları. Prof. Dr. Ahmet ATEŞŞAHİN. f. ü İlaç uygulama yolları Prof. Dr. Ahmet ATEŞŞAHİN f.ü. veteriner fakültesi farmakoloji ve toksikoloji

İlaç nedir ? Fizyolojik madde İlaç Zehir

Çeşitli amaçlar için çok çeşitli farmakolojik ajanlar kullanılabilir. Laboratuar hayvanlarında ilaçlar 1.topikal 2.enteral 3.parenteral 4.organ içi olmak üzere 4 şekilde verilebilir

1.Topikal uygulamalar 1 Topikal krem, solüsyon vs uygulamaları için en ideal yer sırt derisidir Bölge traş edilir ve bir çubuk vs yardımıyla deriye uygulanır Doz ayarlanması çok zor, uygulama sonrası hayvan tarafından yalama vs riskleri vardır İki duruma dikkat çekilmelidir İlki kılların büyüme döneminde ilaç emilimi hızlıdır İkincisi traş öncesi sabunlama, makine yağı vs emilimi etkileyebilir

2 Bazı ajanlar ise endotrekeal yada intranazal yolla verilebilirler, önce atropinle sekresyon azaltılır bir tüp yardımıyla en fazla trekaya 40µl, nazal bölgeye 100 µl bölge mukozasına uygulanabilir

2.Enteral yollar 1 Enteral emilimli ilaç uygulamaları 3 yoldan yapılabilir İlaç yem veya suya karıştırılabilir (tad, doz?) Süppozituvar (fitil) ile rektuma verilebilir (zor?) Gastrik gavajla doğrudan mideye verilir

2.Enteral yollar 2 Gastrik gavaj Uyanık yada hafif anestezi altında hayvanı enseden tutarak yapılabilir Yaklaşık 11 cm kanül yada sonda gereklidir Dik tutulan hayvana sonda yavaşça ve ileri-geri oynatılarak özafagus geçilir ve mideye inilir Ses çıkarıp yutkunabiliyorsa sonda midededir, verilen madde ağız veya burundan geliyorsa treka akla gelmelidir Akciğere yanlışlıkla verilmişse mümkünse hayvan feda edilir Asit ilaçlar için fazla sorun olmamakla beraber bazlar için sorun olabilir Verilebilecek miktar boş mide için en fazla 5 ml olabilir

3.Parenteral yollar 1 Verilecek maddenin pH sı 4.4 – 8.0 arasında olmalı En fazla tamponlamayı damar içi (i.v) uygulamada görürüz Mikropsuz İzotonik Berrak olmalıdırlar (süspansiyon, emülsiyon hariç) İğneler en kalın 14 numara ile 30 numara arasındadırlar. Çoğu uygulama 22-26 numara iğnelerle yapılmaktadır

1.Derialtı (subkutan, sc) enjeksiyon 2 Uyanık sıçanlarda vücudun hemen her tarafındaki gevşek deri bölgesine yapılabilir Sırt, ense ve gövdenin yan tarafları en uygundur Deri iki parmakla çimdiklenerek deri altına girilir En fazla miktar 2 ml olmalıdır (5 ml/kg) 1 ml den fazlası aynı noktaya uygulanırsa ilaç geri çıkabilir Ortalama 30 dk içerisinde plazmada pik değere ulaşılabilir

2.Deri-içi (intradermal) enjeksiyon 3 Deri traş edilir Göğüs, karın, bacak arkası bölgesi kullanılabilir 23 numaradan küçük iğneler kullanılmalıdır Deri çimdiklenerek tutulur ve yüzeysel girilebilir en fazla 50-100 µl hacimde verilebilir Enjeksiyon bölgesi mercimek tanesi gibi şişerse doğru uygulama yapılmıştır

3.Tabana (plantar) enjeksiyon 4 Plantar bölgedeki bası yüzeyi yastıklarına 26 numara iğne ile En fazla 0.1 ml İlke olarak deri altı yöntemidir Her seferde tek ayağa yapılması gerekir

4.Kas-içi (intramüsküler, im) enjeksiyon 5 En uygun bölge bacak arkasındaki kalça ve bacak bölgesidir İğnenin fazla ileri sokulup kemiğe yada sinirlere gelmemesine dikkat edilmelidir. Bacak derisi kas üzerinde gergin tutulup kasa girilir En fazla 0.3 ml verilebilir Ortalama 30 içerisinde plazma pik değerine ulaşılır

5. Periton-içi (intraperitoneal, ip) enjeksiyon 6 Genel anestezi için kolay ve etkin bir yoldur Batın alt kadranı tercih edilir, sağ-sol ayrımı önemsizdir. Sırtüstü ve baş aşağı gelecek şekilde tutulur, böylece iç organlar aşağı kayacağından iğnenin ucu organ içine gitmeyecektir İğne tek hamlede peritona girer ve piston bir miktar geri çekilerek girilen planın ne olduğuna bakılır En fazla 5-10 ml verilebilir

6.Damar-içi (intravasküler, iv) enjeksiyon 7 Diğer yollara göre ustalık gerektirir Ya arter içi, ya da vena içi (intravenöz) yol tercih edilebilir Kan almada kullanılan kuyruk venleri, juguler ve safen venleri, orbital ven enjeksiyon içinde kullanılabilir. En fazla 1 ml civarında verilebilir En etkili ve kullanışlı olan kuyruk venasıdır Dilatı veni, dorsal penis veni, dorsal metatarsal venler az da olsa kullanılabilmektedirler

4.Organ içi enjeksiyonlar Araştırmalarda standardize edilmiş sadece 2 yöntem vardır 1.Beyin içi enjeksiyon: Kafatası sabitlenir Kafatası matkapla yada iğne ucuyla delinir İğne beyin boşluğuna girer ve enjeksiyon (en fazla 30 µl) yapılabilir 2. Mesane içi: nadiren kullanılır