Salmonella, Shigella ve Yersinia’ların Mikrobiyolojisi ve İnfeksiyon Oluşturma Mekanizmaları

Salmonellalar Enterobacteriaceae ailesinde bulunur. Salmonella cinsinde 2200 kadar serotip vardır. Serotip adları; Yaptığı hastalık S. enteritidis İzole edildiği hayvan ve hastalık S. typhimurium İzole eden araştırıcıdan S. scottmüelleri İzole edildiği şehir S. İstanbul

Salmonella’ların Yapısı Basillerdir (2-5m 0.7-1.5 m) Sporsuzdur Hareketlidirler (S.gallinarum ve S.pullorum hariç ) Gram olumsuz

Vi antijeni Kapsülümsü yapı (S.typhi ve bazı serotiplerde) Fimbria Çoğunda tip 1(mamnoza duyarlı, HA yapan) Tip 2 (MR) S.gallinarum ve diğerlerinde S. paratyphi A fimbriasızdır

Üreme ve Kültür Özellikleri Fakültatif anaeropturlar 20-42OC’de üreyebilirler optimum 37OC’dir Ortalama pH 7.4 Buyyonda homojen bulanıklık yaparlar Kolonileri; Jelozda 2-3mm çapında,düzgün,yuvarlak Kanlı agarda düzgün, gri, nemli görünümlüdür.

Salmonella’ların üretilmesinde kullanılan besiyerleri Çoğaltıcı Besiyerleri: Tetratiyonatlı buyyon, Selenit F Ayırıcı ve seçici besiyerleri: Mac Conkey agar (Safra tuzu,laktoz) EMB agar (Laktoz,sukroz,eosin metilen mavisi) Deoksikolat sitrat agar XLD agar( kırmızı ortası siyah koloni) HE agar (yeşil, ortası siyah koloni)

Biyokimyasal özellikleri Glukozu S. typhi ve S.gallinarum yalnız asit yaparak parçalar. Diğerleri hem asit hem gaz oluştururlar Laktozu,genellikle sukrozu, adanitol,salisini kullanmazlar.

TSI Besiyeri Dipte asit, H2S oluştururlar. (S. paratyhi hariç)

İndol testi Triptofandan indol oluşturmazlar

Sitrat olumludurlar

MR + ve VP-

Direnç durumları 55o C’de 20 dk ölürler Kuruluğa dirençsizdirler Lağım,kuyu sularında, toprakta uzun süre canlı kalabilirler Soğuğa dirençlidirler. Dezenfektanlara duyarlıdırlar Kv, brillant y, malaşit y,deoksikolat,safra tuzları,bizmut sitrat, tetratiyonata uygun yoğunluklarda dayanıklıdırlar Tetrasiklin,ampisiline,streptomisine,sulfonamid ve kloramfenikole direnç gelişimi vardır. Beta-laktamaz üreten suşlar bulunmaktadır.

Antijenik yapı O somatik antijen: Lipopolisakkarit yapısındadır. Sıcaklığa (110oC 2.5 saat), alkole (%96 4 saat) dayanıklı, formole dayanıksızdır. Antiserumuyla küçük, kum taneleri gibi aglütinasyon verir Genellikle IgM yapısında antikorlar oluşur 1,2,3 gibi sayılarla adlandırılırlar

H kirpik antijeni Protein yapısındadır. Tüm hareketli kökenlerde vardır. 60oC’de ısıtılmaya ve alkole duyarlı, formole dirençlidir. Antiserumuyla iri tanecikli, pamuk atığı görünümde aglütinasyon verirler. Oluşan antikorlar IgG yapısındadır. İki değişik antijen yapısındadır Faz1 ve faz2 olarak adlandırılır.

Vi anijeni O antijeninin dışındadır Polisakkarit yapısındadır S. typhi, S. paratyhi A, C ve S. dublin tarafından oluşturulur. S. typhi’nin Vi antijeni yapısal ve immünolojik olarak Citrobacter freundii’nin Vi antijenine benzer.

M antijeni S. paratyphi B kültürü birkaç gün oda sıcaklığında bekletildiğinde oluşur. Fimbria (pilus) antijeni Çoğunda tip 1 fimbrialar vardır. 24-48 saatlik buyyon kültürlerinde ortaya çıkarlar. Formole dayanıklı, sıcaklığa dayanıksızdır.

Salmonellalar Kauffmann-White şemasına göre taşıdıkları antijenlere göre sıralanır ve adlandırılırlar. Salmonella typhi 9, 12 (Vi) :d:-

Virulans ve Patojenite Özellikleri Yüzey antijenleri O antijeninin lipit A kısmı toksiktir. Endotoksin özelliğindedir. Ateş, lökopeni, sonra lökositoz, hiperglisemi sonra hipoglisemi, letal şok oluşturur. Vi antijeni taşıyan S. typhi daha virülandır. Serumun bakterisidal etkisini azaltır. C3’ün bakteriye tutunmasını önleyerek fagositozu önler. Makrofaj içinde ölümü engeller. Enterotoksin ve sitotoksin (S. cholerasuis ve S. enteritidis) Siderofor sentezi (enterobaktin, aerobaktin) Plazmitler Bakteriyosin

Salmonella’ların neden olduğu hastalıklar Genel infeksiyon niteliğindeki hastalıklar (Tifoid) Enterokolitler Sepsis ve lokalize organ hastalıkları

Genel infeksiyon niteliğindeki hastalıklar Etkenler: S. typhi, S.parayphi A, S. paratyphi B, S.paratyphi C ve S. typhimurium TİFO Etken: S. typhi Yalnızca insanlarda enfeksiyon yapar. Ekzotoksini yoktur. PARATİFO Diğer seotipler tarafından oluşturulur. Tifodan daha hafif seyirlidir.

Ağız yoluyla 105-108 sayıdaki bakterilerin vücuda girmesiyle enfeksiyon oluşturulur İnfeksiyonun oluşmasında bakterinin serotipi, sayısı, virulansı ve savunma önemlidir. Bakteriler ince bağırsakta mukusu aşarak enterositlere,peyer plakları hizasında özelleşmiş epitel hücrelerine girerler. Peyer plaklarında makrofajlar içine alınırlar, mezenterik lenf bezlerine gelirler. Buralarda çoğalarak kana karışırlar ve doku ve organlara yayılırlar. Dokularada tifo nodülleri oluşur. Kılcal damarlarda nekroz gelişir, peyer plaklarında ülserler ve nekroz geliştiğinden bağırsak kanamaları görülür.

Kuluçka süresi 10-14gündür. Kırıklık, halsizlik, iştahsızlık, baş ağrısıyla başlar. Ateş 37.5C-38oC 1. Hafta sonuna doğru 39.5oC-40oC’ye ulaşır. 2.haftada 40oC-41oC nabız sayısı düşer. Karın ve göğüs bölgesinde roseoller görülür.Orta kıvamlı ishal, genelde kabızlık olur. 3.haftanın sonunda ateş düşmeye başlar 4.haftanın sonunda normale döner. Bağırsak delinmesi, kanaması, bronkopnömoni,miyokardit,arterit,nefrit

Enterokolit niteliğindeki Salmonellozlar En sık izole edilenler S.enteritidis, S.typhimurium S.oranienburg,S.suipestifer, S.anatum, S.newport Kuluçka dönemi 2-48 saattir. Ağızdan alınan bakteriler bağırsak epiteline penetre olurlar. Enterotoksin ve sitotoksinlerinin etkisiyle bağırsakta inflamasyon doku nekrozu ve buna bağlı ateş, ishal ve kolit gelişir. Besin zehirlenmesi gibi başlayan infeksiyonlar sepsis ve genel infeksiyona dönüşebilir.

Sepsis ve lokal organ hastalıkları En sık izole edilen etkenler S.partyphi C, S.choleraesuis, S.typhimurium Ağız yoluyla alınan bakterilerin ince bağırsaklardan hızla kana geçmeleri ve diğer organlara yayılmalarıyla meydana gelir.

Taşıyıcılık Geçici taşıyıcılık bir yıldan kısa süreli taşıyıcılık Kronik taşıyıcılık bir yıldan daha uzun süreli taşıyıcılık. Bakteri dışkı ve idrarla atılmaktadır.

Laboratuvar Tanısı Tifo ve paratifolarda etkeni izole etmek için kullanılan örnekler; Kan, kemik iliği (hastalığın ilk haftası). Dışkı (2.hafta ve sonrası) İdrar (2.haftadan sonra bulunur. Fakat üretme şansı az) Safra (4. hafta sonra ve taşıyıcıları belirlemek için)

Tifo ve paratifo Kan kan kültürü şişelerine ekilir 37oC’de 10 güne kadar bekletilir. Diğer örnekler çoğaltıcı (Selenit F), ayırtedici besiyerlerine (EMB, SS) ekilir. Laktoz negatif kolonilere diğer biyokimyasal işlemler uygulanır.

Serolojik Tanı Genel enfeksiyon tipinde O antikorları ilk haftanın sonuna doğru, H antikorları 2.haftanın sonunda oluşmaya başlar. Gruber-Widal veya grup aglütinasyonu

Enterokolitlerde etkeni üretmek için; Hastalığın başladığı günden itibaren dışkı kültürleri yapılır. Sepsis ve lokal enfeksiyonlarda; Ateşin yüksek olduğu dönemlerde kan incelenir. Bakterinin yerleştiği organa göre (idrar, BOS, eklem, plevra, periton sıvıları, apse) uygun örnek alınır.

Epidemiyoloji S.typhi insanlarda infeksiyon yapar. Tifo dışı salmonellozların kaynağı insan ve hayvanlardır. Bulaşma fekal-oraldir. Çiftlik hayvanları, kümes hayvanları ve ürünleri, kedi, köpekle bulaşabilir. Soğuk kanlı hayvanlarla da bakteri taşınır.