TEMEL ORGANİK KİMYA Mehmet KURTÇA

Bu ders bize ne öğretecek? Organik nedir? Organik bileşiklerin adlandırılması Kimyasal bağlar Alifatik bileşikler (alkan, alken, alkin, alkol, aldehit, keton, karboksilik asit) Kovalent bağlar Lewis yapısı Hibritleşme Temel organik kavramlar Aromatik bileşikler (benzen, naftalin) Organik reaksiyonlar sterioizomerizm

Organik kimya nedir? Organik kimya; karbon bileşiklerinin özelliklerini, tepkimelerini ve bu tepkimelerin uyduğu kural, ilke ve yasaları inceleyen ve araştıran bilim dalıdır.

Organik kimyaya giriş Organik kimyanın konusunu oluşturan organik bileşiklerin tümü yapılarında karbon atomu taşırlar. Bu nedenle organik kimya deyince aklımıza karbon kimyası gelir.

Organik kimyaya giriş Şunu unutmamalıyız ki; karbon atomu taşıyan her bileşik organik bileşik değildir. Örneğin CO2, CO, HCN ve metal karbürleri karbon taşıdıkları halde organik bileşik sınıfına girmezler.

Organik kimyaya giriş Organik bileşikler, C, H, O, N, halojenler, S ve P gibi ametallerden oluşmuşlardır. Bunlardan ilk 4’ü organik bileşiklerde en çok bulunan elementlerdir. Çok seyrek olmakla birlikte Fe, Mg, Co gibi metallerde organik bileşiklerin yapısına girebilirler.

Organik kimyaya giriş Bu tür bileşiklere metalorganik bileşikler denir. Görüldüğü gibi, organik bileşiklerin yapısını oluşturan elementlerin sayısı bir düzineyi geçmemektedir. Hemoglobin yapısı Klorofil yapısı

Organik kimyanın önemi Organik kimyanın bir çok kullanım alanı vardır:

PARASETAMOL (N-(4-hidroksifenil)etanamid)

Kimyasal bağlar Bileşik: İki yada daha fazla elementin birbirine bağlanmasıyla oluşturulan elementlerden farklı özellik gösteren yapılardır. Kimyasal bağ: Bir bileşikteki atomalar arasındaki çekim kuvvetidir. İyon: Yüklü atom ya da atom grupları, pozitif yüklü katyon, negatif yüklü anyon

İyonik bağ Pozitif yüklü katyonlar ile negatif yüklü anyonların çekim kuvvetiyle oluşur. Na+ + Cl- NaCl

Kovalent bağ Oktet kuralı: Elementlerin bileşik oluştururken son yörüngelerindeki elektron sayılarını 8 e tamamlaması olayıdır. Ametal atomlarının kendi aralarında elektronları ortaklaşa kullanarak yaptıkları bağa kovalent bağ denir.

Kovalent bağ

Polar kovalent bağlar ve Elektronegativite Kovalent bağlarda elektronlar, ille de bağı oluşturan atom arasında eşit olarak paylaşılmaz. Atomlardan birinin, elektronları kendine çekme eğilimi diğerinden daha büyük ise elektron dağılımının kutuplaştığını (polarize olduğunu) söyleyebiliriz. H

Polar kovalent bağlar ve Elektronegativite Örneğin; hidrojen florür bir polar kovalent bağa sahiptir. Flor, elektronları hidrojenden daha kuvvetli çeker, H-F bağındaki elektronlar flora doğru çekilir, bir kısmi negatif yük oluşur; elektronların hidrojenden uzaklaşmasıyla da bir kısmi pozitif yük oluşur. Yüklerin bu şekilde ayrılmasına Dipol adı verilir. δ+ H − F δ- H − F

Polar kovalent bağlar ve Elektronegativite Bir kovalent bağda, bir atomun elektronları kendine çekme eğilimine elektronegatiflik denir. Bir elektronegatif element elektronları çeker, bir elektropozitif element ise iter. Elektronegatiflik, periyodik çizelgede bir periyod boyunca artar. İkinci sıra elemtlerinin en elektronegatif olanı flor, en elektropozitif olanı ise lidyumdur. Elektronegatiflilik bir grupta yukarıdan aşağıya inildikçe azalır. Flor klordan daha elektronegatiftir.

Elektronegativite

ORBİTALLER VE HİBRİTLEŞME

Karbon-karbon bağları 1)C-H, C-C, C-O, C-N bağları (sp3 hibritleşmesi) 1(2s) + 3(2p)  4 sp3

sp3- 1s sp3- sp3 Etan Metan

2. C=C, C=O, C=N bağlarının oluşumu (sp2 hibritleşmesi ) 1 (2s) + 2 (2p)  3 sp2

3. CΞC, CΞN bağlarının oluşumu (sp hibritleşmesi ) 1 (2s) + 1 (2p)  2 sp

sp hibritleşmesine diğer örnekler

Azot atomu (7 elektron) 1s2 2s2 2p3 (1s2 2s2 2px1 2py1 2pz1) Oksijen atomu (8 elektron) 1s2 2s2 2p4 (1s2 2s2 2px2 2py1 2pz1)