KAZANIM: 10. SINIF 2.ÜNİTE 3.KAZANIM ÜNİTE Dünya Gücü Osmanlı Devleti ( 1453-1600) ETKİNLİK Divan-ı Hümayun’un İşleyişi, Görevleri ve Üyelerinin Yetki Ve Sorumlulukları ile İlgili Sunu Hazırlanır KAZANIM Osmanlı Devleti’nin Yönetim Yapısındaki Değişimi Değerlendirir

MATERYAL

DİVAN-I HÜMAYUN Osmanlı Devleti’nde devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı meclistir. Kadıların kararlarına itiraz edenler Divana başvurabilirdi. Bu nedenle Yüksek Mahkeme özelliği de taşımaktadır. Orhan Bey döneminde kurulmuş, II. Mahmut döneminde kaldırılmıştır. XVIII. yüzyıla kadar Topkapı Sarayı’nda Kubbealtı denilen yerde, XVIII. yüzyıldan sonra ise Babıali’de yani Sadrazamın konağında toplanmıştır.

KUBBEALTI BAB-I ALİ

DİVAN-I HÜMAYUN DİVAN TOPLANTILARI Başlangıçta Cuma hariç her gün toplanan divan, XVI. yüzyılda dört gün, XVII. yüzyılda iki gün toplanmaya başladı. XVIII. yüzyılda kurum olarak önemini yitirmeye başlamış ve nadiren törensel olarak toplanmış yerini Babıali’ye bırakmıştır. Divan-ı Hümayun dışında Divan toplantılarının yapıldığı başka divanlar da vardı.

DİVAN-I HÜMAYUN DIŞINDAKİ DİĞER DİVANLAR İKİNDİ DİVANI Divanda tamamlanamayan işlerin Sadrazamın konağında görüşüldüğü divandır CUMA DİVANI Hukuki davaların Kazaskerler tarafından görüşüldüğü divandır AYAK DİVANI Olağanüstü durumlarda padişahın halk ve askerle görüştüğü divandır GALEBE DİVANI Yabancı elçilerin ve gayrimüslim cemaat temsilcilerinin kabul edildiği divandır. ULUFE DİVANI Yeniçerilerin ulufe adlı maaşlarının dağıtıldığı divandır ÇARŞAMBA DİVANI Sadrazamın İstanbul meselelerini görüştüğü divandır.

DİVAN-I HÜMAYUN Divan üyeleri üç sınıfın temsilcilerinden oluşuyordu. SEYFİYE İLMİYE KALEMİYE

DİVAN-I HÜMAYUN SEYFİYE Yönetim ve askerlik görevi olan asker sınıfı ifade eder. Divandaki temsilcileri Veziriazam, Vezirler (Kubbealtı Vezirleri) ve Kaptan-ı Derya’dır. Seyfiye sınıfı hem yönetim görevini hem de askerlik görevini padişah adına idare eden sınıftır. Halkın rahat, adalet ve huzur içerisinde yaşamasını sağlamak temel görevleridir.

DİVAN-I HÜMAYUN İLMİYE Eğitim-öğretim, yargı, fetva çıkarma ve yönetimi denetleme görevi bulunan ilmiye sınıfının divandaki temsilcileri Kazaskerler ve Şeyhülislam’dır. Görevlerinde adaletli olmaları temel kuraldır.

DİVAN-I HÜMAYUN KALEMİYE Mali ve idari işlerin yönetilmesinden sorumludurlar. Divandaki temsilcileri Defterdarlar, Nişancı ve Reisülküttab’dır. Devletin idari ve mali yönetiminde meydana gelen yazışmalar, hazine ile ilgili kayıtların tutulması bu sınıf tarafından yapılırdı.

DİVAN-I HÜMAYUN ÜYELERİ PADİŞAH SADRAZAM VEZİRLER KAZASKER DEFTERDAR NİŞANCI YENİÇERİ AĞASI KAPTAN-I DERYA REİSÜLKÜTTAB ŞEYHÜLİSLAM

DİVAN-I HÜMAYUN ÜYELERİ PADİŞAH Fatih Sultan Mehmet dönemine kadar Divan toplantılarına başkanlık etmişlerdir. Fatih Sultan Mehmet döneminden itibaren Divan toplantılarına katılmamışlar, kafes arkasından görüşmeleri takip ederek kendilerine sunulan hükümleri değerlendirmişlerdir.

SADRAZAM Padişahın mührünü taşırlardı. Padişahın katılmadığı seferlerde orduya komutanlık yaparlardı. Fatih Sultan Mehmet döneminden itibaren Divana başkanlık yapmışlardır.

VEZİRLER (Kubbealtı Vezirleri) Sadrazamın yaptığı işlerde sadrazama yardımcı olurlardı. Sayıları zaman içerisinde 3 ile 7 arasında değişmiştir.

KAZASKER Ordu içerisindeki davalara bakarlardı. Kadı ve müderrislerin atamalarını yaparlardı. Temyiz ve Yüksek Yargı görevini yerine getirirlerdi. Fatih döneminde Rumeli ve Anadolu Kazaskeri olmak üzere sayıları ikiye çıkmıştır. Protokolde Rumeli Kazaskeri önde gelmiştir.

DEFTERDAR Mali işlerden sorumludurlar. Para politikasını belirler, gelir ve giderlerin kaydını tutarlardı. II. Bayezid döneminde Anadolu ve Rumeli Defterdarı olmak üzere sayıları ikiye çıkmıştır. Rumeli Defterdarı baş defterdardır.

NİŞANCI Fermanlara padişahın tuğrasını çekerlerdi. Fethedilen toprakların kaydını ve dağıtımını yaparlardı. Devletin iç ve dış yazışmalarını yürütürlerdi. Divana örfi konularda ve arazi meseleleri hakkında danışmanlık yaparlardı.

YENİÇERİ AĞASI Vezir rütbesinde ise Divan toplantılarına katılırlardı. İstanbul’un güvenliğinden de sorumluydular.

KAPTAN-I DERYA Donanmanın komutanıdırlar. Kanuni Sultan Süleyman döneminden itibaren vezir rütbesinde olanlar Divan toplantılarına katılmışlardır.

REİSÜLKÜTTAB Divanıhümayun katiplerinin başkanıdırlar. 18. yüzyıldan sonra diplomatik ilişkiler artınca Divan üyesi oldular.

ŞEYHÜLİSLAM Din işlerinden sorumludur. Fetva verir. Divanın daimi üyesi değildir. Gerektiğinde divan toplantılarına katılırdı.

Divan-ı Hümayun ve üyeleri (seyfiye, ilmiye, kalemiye) günümüz devlet yapılanmasında hangi kurum ve kuruluşlarla benzerlik gösterir ?