Kıtaların kayması 2. BÖLÜM : LEVHALARIN YOLCULUĞU VOLKANLAR DEPREMLER SICAK SULAR

Dünyanın Yapısı Dünyamız, iç içe farklı kalınlık ve yoğunlukta 3 tabakadan oluşmuştur. Dünyanın iç yapısıyla ilgili bilgiler, deprem dalgaları yardımıyla elde edilir.

1- Yerkabuğu ( Litosfer ) : Kalınlığı ve yoğunluğu en az olan tabakadır. 2 farklı tabakadan oluşur. KITASAL KABUK, karaların altında kalın, denizlerin altında incedir. (YOĞUNLUĞU AZDIR) OKYANUSAL KABUK, karaların altında ince iken denizlerin altında kalındır. (YOĞUNLUK FAZLA)

2- Manto : Magma buradadır 2- Manto : Magma buradadır. İç kuvvetlerin kaynağı ( enerjisini aldığı yer ) burasıdır. 3- Çekirdek : Kalınlığı ve yoğunluğu en fazla olan tabakadır. İç ve dış çekirdek diye 2’ye ayrılır.

Levha Tektoniği

Uzaklaşan Levha Sınırları

Yakınlaşan Levha Sınırları Himalaya Dağları [8848 m] Mariana Çukuru [11 km]

1. VOLKANİZMA Yer’in derinliklerinde bulunan magmanın, yerkabuğunun zayıf kısımlarından yeryüzüne doğru yükselmesine VOLKANİZMA denir.

Volkanizma sırasında yeryüzüne Gaz ve Lav, Volkan Külü (Tüfü), Lapilli, Volkan Bombası gibi çeşitli malzemeler çıkar.

Volkanizma sırasında yeryüzüne çıkan sıvı malzemeye lav adı verilir

lav

Volkanizma sırasında çıkan küllerin birikmesi ile volkan tüfü oluşur

Cleveland Volkanı (Aleut Adaları)

volkan tüfü

Volkanlardan çıkan malzemelerden boyutları 1 cm Volkanlardan çıkan malzemelerden boyutları 1 cm. den küçük olanlara VOLKAN KÜLÜ, 1 cm. den büyük olanlara LAPİLLİ, daha büyük olanlara ise VOLKAN BOMBASI denir.

lapilli

volkan bombası

volkan bombası Yaklaşık 60 cm uzunluğunda(Etna Yanardağı)

Volkanizma sonucu yeryüzünde; Volkan konisi, Krater, Kaldera, Maar Tüf tabakası, gibi farklı yer şekilleri oluşur

YERYÜZÜNDE VOLKANLARIN DAĞILIŞI

YERYÜZÜNDE VOLKANLARIN DAĞILIŞI Büyük Okyanus çevresi(Ateş Çemberi) Atlas Okyanusu’nun orta kesimleri Akdeniz ve çevresi Doğu Afrika

VOLKANİK YÖRELERİN ÖZELLİKLERİ

Toprak Mineral yönünden zengindir Bundan dolayı sık nüfusludur(Tehlikeli olmasına rağmen) Maden yönünden zengindir Gayzer kaynakları görülebilir Bazı volkanik kayaçlar yapı malzemesi olarak kullanılabilir

2. DEPREMLER (SEİZMA)

Yerkabuğundaki, kısa süreli salınım ve titreşimlere DEPREM denir. Depremler oluşumlarına göre üçe ayrılır.

1. Volkanik depremler Volkanların püskürmesi sırasında oluşur, dar alanda etkilidir ve önemli zarara neden olmazlar. Japonya ve İtalya'da oluşan depremlerin bir kısmı bu gruba girmektedir.

2. Çöküntü depremleri Yer altındaki boşlukların (mağara), kömür ocaklarındaki galerilerin, karstik arazilerde erime sonucu oluşan boşlukların tavan bloklarının çökmesi ile oluşur. Etki alanları dardır.

3. Tektonik Depremler Yer kabuğunun derinliklerinde basınç ve gerilimler sonucu, katmanların yer değiştirme, oynama ve kırılma gibi hareketlerinin ortaya çıkardığı sarsıntılardır. Etki alanları en geniş olan ve en çok hasara neden olan depremler bunlardır.

Tsunami Depremler okyanus ve deniz tabanlarında da meydana gelmekte ve dev dalgaların oluşmasına neden olmaktadır. Bu dev dalgalara TSUNAMİ denir.

Fay Oluşumu Levha hareketleri sonucu sert tabakalar kıvrılamadığı için kırılmaya uğrar. Ayrılan parçalar yatay ve düşey yönde birbirinden uzaklaşır. Bu parçalar arasında oluşan kırığa FAY denir.

Deprem, sismoloji biliminin inceleme alanına girmektedir. Deprem titreşimlerini kaydetmek için bilim adamları SİSMOGRAF denilen cihazı kullanmaktadırlar.

Depremin şiddetini tespit etmek için bazı ölçekler geliştirilmiştir ve bunlardan en yaygın olarak kullanılanı RİCHTER ÖLÇEĞİDİR. Charles F. Richter

Rihter ölçeği sayesinde deprem odağından çevreye yayılan enerji miktarının tespiti yapılır.

Depremin Yıkıcı Etkisini Belirleyen Faktörler Depremin şiddeti ve süresi Deprem odağına yakınlık Arazinin özellikleri Binaların özellikleri

Depremlerin En sık görüldüğü yerler

Başlıca deprem kuşakları Büyük Okyanus çevresi Alp - Himalaya Kıvrım Sistemi Akdeniz çevresi

Deprem Tehlikesinin Az Olduğu Yerler Kanada Grönland K. Avrupa Sibirya Okyanusya Arabistan G. Afrika

Sıcak Su Kaynakları Sıcak su kaynaklarının bir yerden sızan suların magma tarafından ısınması sonucunda oluşurken bir kısmı da direk olarak magmadan gelir. Charles F. Richter

Gayzer Sıcak su ya da buharın fışkırarak yeryüzüne çıktığı alanlara gayzer denir. Charles F. Richter

Gayzer

Sıcak Su Kaynaklarının Dağılışı Levha Sınırları Depremler Volkanizma Sıcak su kaynakları; birbirine paralellik gösterir.

SORU : Dünya üzerinde bazı alanlarda depremler sık görülürken bazı alanlarda seyrek görülmesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Ortalama yükseltilerinin farklı olması B) Ekvator’a uzaklıklarının farklı olması C) Levha sınırında yer almaları D) Farklı dirençteki kayaçlardan oluşmaları E) İklim özelliklerinin farklı olması

SORU: Yeryüzünde aktif volkanların büyük bir kısmı, ateş çemberi adı verilen Büyük Okyanus çevresinde ve Akdeniz ülkelerinin bazılarında bulunur. Buna göre, aşağıdaki ülkelerin hangisinde etkin volkan yoktur? A) İtalya B) Japonya C) Malezya D) Filipinler E) İngiltere

SORU: Yer kabuğunun yaşlı kıvrım bölgelerinde depremler nadir görülür ve etkileri de önemsizdir. Aşağıdaki bölgelerden hangisi buna örnek olarak gösterilebilir? A) Türkiye B) Kanada C) İtalya D) Yunanistan E) Japonya

SORU: Deprem hatlarının dağılışı ile aşağıdakilerden hangisinin dağılışı arasında kesin bir paralellik gözlenir? A)Kapalı havzalar  B) Vadiler  C) Ormanlar  D) Volkanlar E) Yüksek platolar 

ETKİNLİK : Tabloda aktif volkanların görüldüğü ülkeler verilmiştir. Bu ülkelerin hangi volkanik kuşaklar içinde bulunduğu yerleri X işareti ile işaretleyiniz. Aktif volkanlar Büyük okyanus çevresi Alp-himalaya çevresi Atlas okyanusu ortası İzlanda Hawaii Japonya İtalya Yeni Zelanda Türkiye