Filtrelemenin X-ışını Spektrumu Üzerindeki Etkileri ve Simülasyonu Hazırlayan: Didem Gümüşçü Danışman: Yrd. Doç. Dr. Ahmet Bozkurt

X-ışınlarının Oluşumu X-ışınları, uygun enerjili elektronların atomun çekirdeği ile veya yörüngesindeki elektronlarla etkileşmeleri sonucunda oluşur. Üretilen x-ışınlarının şiddeti ve özelliği, uygulanan elektriksel seviyeye (kV, mA) ve uygulama süresine bağlıdır.

X-ışını Türleri Etkileşme şekline göre iki tür x-ışını elde edilir. Sürekli (frenleme) x-ışınları: Elektron demeti, hedef atomun çekirdeğine yaklaştığında, çekirdeğin pozitif yükünden kaynaklanan elektrik alandan etkilenir ve ivmeli hareket yapmaya zorlanarak dışarıya fotonlar yayar. Sürekli bir enerji spektrumuna sahip bu fotonlara sürekli x-ışınları, bu olaya da bremsstrahlung veya frenleme radyasyonu adı verilir. Karakteristik x-ışınları: Hedef atom üzerine gönderilen elektronların, hedef atomun yörüngesindeki elektronlarla etkileşimi sonrasında, aldıkları enerjiyle üst enerji seviyelerine çıkarlar. Kararsız durumdaki bu enerji seviyeleri geri bozunduğunda dışarıya foton yayınlanır. Enerjileri, seviyeler arasındaki farka eşit olan bu fotonlara karakteristik x-ışınları adı verilir.

Filtreleme Üretilen x-ışınlarının niteliğini etkileyen en önemli faktörlerden biri, demet önüne konulan filtrelerdir. X-ışınları uzun ve kısa dalga boylarına sahip heterojen ışınlar olduklarından, atom numaraları belirli filtreler kullanıldığında, düşük enerjili x-ışınları soğurulur ve filtreden sadece yüksek enerjili olanlar geçebilir. Demetteki şiddet kaybının büyüklüğü filtre malzemesinin atomuna ve filtre kalınlığına bağlıdır.

AMAÇ VE KAPSAM Filtrelemenin x-ışını spektrumu üzerindeki etkilerini incelemek. Grafikler yardımıyla farklı filtre malzemelerinin farklı enerjilerdeki soğurma özelliklerini analiz etmek ve kıyaslamak.

Kaynaklar Kramers H.A. (1923) :On the Theory of X-Ray Spectrum, Phil. Mag. Elements Of X-Ray Crystallography Leonid V. Azaroff (1968) Radyasyon Fiziği, Dr. Özdemir Soyberk, Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi Sağlık Fiziği Bölümü, 1. Cilt (2003) Evans R.D. (1968) ‘X-Ray and y-ray Interactions’, Radiation Dosimetry, Edited by F.H. Attix and W.C. Roesch Academic Pres 93-155