PROTİSTA ALEMİ Konu süresi: 3 Ders saati

Hedefler Protista alemi canlıların özelliklerini öğrenmek. Protistaların bitki ve hayvanlar alemine benzerliklerini kavramak. Organellerinin özelliklerini açıklamak. Protistaların üremelerini ve hayat evrelerini kavramak. Protistaların doğal çevre için önemlerini ve insanlardaki etkilerini açıklamak.

GENEL ÖZELLİKLER Yeryüzünde yaklaşık 200.000 türü olduğu tahmin edilen canlılardır. Daha çok mikroskobik canlılar olmakla beraber , koloniler oluşturabilir ya da su yosunları gibi boyları 60.cm ye kadar büyüyebilir. Çok hücreli olanları bile aşırı özelleşmiş doku ve organlara sahip değildirler. Daha çok su ortamlarında karalarda ise nemli bölgelerde yaşarlar. Ototrof ya da heterotrof beslenme özelliğine sahip türleri vardır. Eşeyli ve eşeysiz ya da her iki üreme özelliğini gösteren türleri vardır. Bitki , hayvan ve mantar özelliğini gösteren formları vardır. Evrimsel sistematikte bakteri ve arkeler den sonra gelirler ve diğer canlıları oluşturan öncüller olarak düşünülürler.

PROTİSTA

PROTOZOA (Hayvan benzeri protistler) Protozoalar kök ayaklılar, kamçılılar, silliler ve sporlular olmak üzere dört grupta incelenir. Kök ayaklılar Toprak ,tatlı su ve denizlerde yaşarlar. En çok bilinen örneği Amip tir. Hareketlerini yalancı ayakları yardımıyla sitoplazma hareketi ile sağlarlar. Besinlerini dışarıdan hazır olarak alırlar. Daha çok bölünerek ürerler zor ortam şartlarında kist de oluşturabilirler. Amipli dizanteri hastalığına da sebep olabilirler. Video

Kamçılılar Kamçıları sayesinde su da hızlı hareket edebilirler heterotrof türleri ile birlikte öglena gibi fotosentez yapan türleri de vardır. Öglenadaki göz lekesi ışıklı ortamların algılanmasını sağlar.Boyuna bölünerek çoğalır. Öglenayı peliküla adı verilen zar dış ortamlardan korur. Tripanosoma gambi ense ise uyku hastalı ğına neden olur.Çeçe sineği ile insanlara bulaşır. Video

Silliler Paramesyum en tanınmış örneğidir.Büyük çekirdek metabolizmayı küçüğü ise üremeyi kontrol eder. Fazla suyu kontraktıl koful dışarı atar. Bölünerek üremekle birlikte konjugasyon yoluyla eşeyli üreme de gösterirler. Besinlerini dışarıdan hazır olarak alırlar. Terliksi hayvan, vorticella stentor örnek sillilerdir. Video 1 Video 2

Sporlular Daha çok parazit olarak yaşarlar. Üreme dönemlerinde eşeysiz ve eşeyli üreme düzenli olarak birbirini takip eder buna döl almaşı (Metagenez) denir. Sıtma hastalığına neden olan plazmodyum sporlulara bir örnektir. Video 1

ALGLER (Bitki benzeri protistler) Tek hücreli olabildikleri gibi çok hücreli türleride vardır. Yapılarında klorofil , karoten ve ksantofil gibi pigmentler bulunur. Diyatomlar tek hücreli etraflarında silisden meydana gelen kılıf bulunan alglerdir. Besin piramidinin sulardaki temel kısmında bulunur. Diyatomlar Video

Kırmızı algler yapılarında bulunan fikoeritrin nedeniyle kırmızı renkte görünürler. Tropikal sularda bulunurlar. Yeşil algler karalarda yaşayan bitkilerin denizlerdeki ilkel atalarıdır.Mantarlarla birlikte ortak yaşayarak likenleri oluştururlar.

Ana koloni Vücut hücresi Üreme hücresi Volvox Video Koloni oluşturan yeşil algler tatlı sularda yaşarlar.Volvox en tanınmış kolonidir. Hücreleri sitoplazmik uzantılarıyla birbirleriyle bağlantılıdır.

Kahverengi bir alg çeşidi olan laminaria da döl almaşı şeklinde bir üreme vardır. Çok hücrelidirler ve denizlerde yaşarlar. Bitkilere benzerlik gösteren ve fotosentez yapan gövde , yap rak gibi kısımları thallus adı ile isimlendirilir. Denizlerde yaşamın besin üreticisi rolündedirler.

Cıvık Mantarlar (Mantar benzeri protistler) Beslenme benzerliği dışında gerçek mantarlarla genetik olarak benzerlikleri yok dur.Sentriyol ve selüloz hücre duvarları vardır mantarlarda ise bulunmaz. Amipsi hareket eden ve sitoplazmik bir kütleden ibaret olan çok çekirdekli canlılardır. Rutubetli ortamlarda ağaç gövdelerinde ve çürük yapraklar üzerinde yaşayarak besinlerini dışarıdan alırlar. Eşeyli ve eşeysiz yolla ürerler.Eşeyli üremeleri kamçılı iki sporun birleşmesi eşeysiz üremeleri ise kalın çeperli sporlarla gerçekleşir.

Değerlendirme Cıvık mantarların mantarlara benzerlik ve farklılıkları nelerdir. Diyatomlar nasıl canlılardır. Alglerin tatlı ve tuzlu su ekosistemleri için önemi nedir. Döl almaşı neye denir ve hangi canlılarda görülür. Protistlerin beslenmeleri nasıl gerçekleşir. Konjugasyonla üremenin önemi nedir.