KARBONHİDRATLAR carbohydrates (CHO)

Karbonhidratların alımı Günde ortalama 300 gram CHO’ya ihtiyac vardır 1 gram karbonhidrat 4 kcal verir Lipid %30 CHO %55 Protein %15 Günlük enerji ihtiyacının yaklaşık % 55 si karbonhidratlarla karşılanır. Yetişkin günlük enerji enerji gereksinimi 2400 kcal. Özellikle beyin glikoz bağımlıdır (Beynin 1 saattaki glukoz ihtiyacı 6 g kadar)

Karbonhidrat CX(H20)Y Karbo = Karbon (Carbon,C) Hidrat = Hidro (Hydro) Yunanca’da su içerme) CX(H20)Y

Karbonhidratlar Büyük çoğunluğu güneş ışığı enerjisiyle atmosferdeki karbondioksidin suyla fotosentezi sonucu oluşan biyomoleküllerdir.

Karbonhidratlar; Özellikle yüksek-şiddetli egzersizlerde enerji sağlarlar, Yağ ve protein metabolizmasını düzenlerler, Sinir sistemi için acil enerji kaynağını oluştururlar, Kas ve karaciğer glikojenlerinin sentezlenmesini sağlarlar, Yapısal ve koruyucu elemanlar olarak fonksiyon görürler, İskelet eklemlerini kayganlaştırırlar ve hücreler arası yapışmayı sağlarlar, Su ve elektrolitlerin vücutta tutulmasını sağlarlar, Kanın pıhtılaşmasını önlerler.

Basit şekerler (mono-disakkaritler) Hücrelere insülinin taşınması, Alım fazla olduğunda, yağ şeklinde hücrelerde depolanması, Kan glikoz seviyesini yükseltir. Kompleks CHO (polisakkaritler) Yıkım için daha fazla süre gerekmesi, Kan glikozunda daha yavaş artış, Kan lipit seviyelerinde daha az etkiye sahip olması

KARBONHİDRATLAR Basit karbonhidratlar Kompleks karbonhidratlar Monosakkaritler (max 6) Polisakkaritler Aldozlar Ketozlar Nişasta Glikojen Selüloz Glukoz (6) Galaktoz (6) Riboz (5) Eritroz (4) Gliseroldehit (3) Fruktoz (6) Ribüloz (5) Eritroloz (4) Dioksiaseton (3) Oligosakkaritler Disakkaritler Maltoz (glukoz+glukoz) Laktoz (glukoz+galaktoz) Sakkaroz (glukoz+fruktoz)

Monosakkaritler; Su ile daha küçük birimlere parçalanamadıkları için basit şekerler, monozlar yada tek şekerler olarak adlandırılabilirler. Monosakkaritler tatlıdırlar. Bu özellik bileşimlerindeki hidroksil gruplarından (OH) ileri gelir. Monosakaritler daha küçük moleküllere ayrılamayan tek ve basit şekerlerdir. Karbon sayıları genellikle 3-7 arasındadır. Suda kolayca erirler ve gerçek çözelti oluştururlar.

Monosakkaritler; Tek molekülden oluşmuşlardır. Sindirime uğramazlar. Tatlıdırlar. Suda kolayca çözünürler. Renksiz ve kristal yapıdadırlar. Sindirime uğramazlar.

Galaktoz FRUKTOZ GLİKOZ FRUKTOZ

Glikoz: Üzüm Şekeri (C6H12O6) Doğada yaygın olarak bulunan en önemli CHO Kanda serbest halde bulunur. İnsanda normalde 100 ml kanda 70-90 mg Glikoz bileşik CHOların çoğunun (sakkaroz, laktoz, maltoz ve polisakkaritlerden nişasta, glikojen ve selüloz) yapı taşını teşkil eder.

Glikozun Temel Özellikleri; Orta derecede tatlıdırlar. Suda çok alkolde daha az çözünürler. Heksozların en önemli üyesidir. Molekül yapısında aldehit grubu bulunduğu için bir aldoheksozdur. Glikoz sindirim sırasında parçalara ayrılmazlar.

Fruktoz: Meyve şekeri (CH2OH) Serbest halde meyvelerde, pekmezde ve balda % 50 kadar diğer yarısıda glikozdur. Bazı disakkaritlerin yapısında bulunur.

Galaktoz: Süt Şekeri (CH2OH) Glikoza bağlı bir halde süt şekeri denen disakkarit içinde bulunur. Süt şekeri (laktoz), glikoz ve galaktozun bileşiğidir. Galaktoz, laktozun hidrolizi ile elde edilir

Monosakkaritlerin gıda sanayinde kullanımları Glikoz ve fruktoz şurupları doğal tatlandırıcı olarak bilinir. Bundan dolayı gıda sektöründe; Donma noktasının kontrolü, Parlaklık, Jel oluşumu, CHO kaynağı, Renk oluşturucu, Kıvam ve tatlılık verici

Disakkaritler; İki monosakkarit ünitesinin birleşmesinden meydana gelen karbonhidrat bileşiğidir. Glukoz + fruktoz = sakkaroz (sükroz). Beyaz renktedirler. Kuru sıcaklıkta renk kahverengi olur. Suda kolayca erirler, alkolde erimezler, Hidrolize ortamda bileşimlerindeki monosakkaritlerin özelliklerini gösterirler, Bitkilerde bulunurlar, çok tatlıdırlar, Sulu asitte hidrolize olarak yapı taşlarına ayrılırlar. Konsantre sakkoroz mikroorganizmaların çoğalmasını önler

%99,6 %16-20 %14-28

Oligosakkaritler; Bileşimlerinde 3-19 arası monosakkarit birimi bulundururlar. İnce barsak da sindirilmeden kalın barsağa geçerek bakteriler tarafından fermente edilirler. Fermentasyon sonucu gaz oluşur. En önemli fizyolojik etkileri, barsaklarda pataojen bakterilerin çoğalmasını engelleyen bifidobakterilerinin çoğalmasını uyarmaktır. Günümüzde prebiyotikler olarakta adlandırılırlar. Kalın barsağın çalışmasını olumlu etkilerler, Kan lipitlerini düşürürler

Polisakkaritler; Bileşimlerinde 20 den fazla monosakkarit birimi bulundururlar. Monosakkaritler oksijen köprüsüyle uç-uca eklenerek polisakkaritleri oluştururlar. Aradaki bağa glikozit bağı denir. Genelde nişasta ve nişasta olmayan şeklinde ikiye ayrılırlar. Tatları yoktur. Suda erimezler, iskele ve depo malzemesi olarak görev yaparlar. Glikojen, Selüloz, Kitin ve Nişasta en önemli polisakkaritlerdir.

Nişasta Bitkilerin tanelerinde, tohumlarında ve yumrularında depo edilmiş granüller halinde bulunurlar. Tanelerde bulunan nişasta Amiloz ve Amilopektin şeklindedir. Nişasta diyetin % 80-90’ını oluşturur. Danaburnu

Glikojen Birçok glikozdan oluşmuştur. Nişatanın amilopektin yapısı gibi birçok dallı bir yapısı vardır. Sıcak suda erir. Glikojeni parçalayan enzimler aracılığı ile kolayca glikoza dönüşmektedir. Karaciğer, kaslar ve dokularda bulunur. Kuru mayalarda bulunur. %2,6 %0,7 -1,0

Selüloz Yalnız bitkisel besinlerde bulunur. Lifler esas olarak selülozdan yapılmış. İnsan sindirim sisteminde selülozu sindirecek enzim olmadığından sindirilemez ve enerji olarak bir değer taşımaz. Dolgunluk verir ve barsak hareketlerini kolaylaştırır. Besinlerden alınan selülozun büyük bir kısmı değişikliğe uğramadan dışkı yoluyla atılır.

Karbonhidratların Vücuda Alınması Günde yaklaşık 300 g karbonhidrat nişasta (160 g), sakkaroz (120 g) , laktoz (30 g) , glukoz ile fruktoz (10 g)

Karbonhidratların sindirimi Karbonhidratların bağırsaktan emilebilmeleri için monosakkarid haline çevrilmeleri şarttır. Glukoz , Galaktoz ve Fruktoz Glukoz, karbonhidrat metabolizmasının temel maddesidir. Türü ne olursa olsun organizmaya giren her karbonhidrat sonunda glukoza çevrilir

Karbonhidratların sindirimi İnce bağırsak lümeni içindeki glukoz ve galaktoz aktif transportla, fruktoz ise, kolaylaştırılmış diffüzyonla ince bağırsak epitel hücresi içine alınırlar ve oradan kana geçerler

Karbonhidratların sindirimi Enerjisi çok olan besinler alınır, sindirilerek barsaktan emilebilecek moleküler yapıya dönüştürülür ve emilir. Vücutta metabolizma sonucu CO2 ve H2O gibi enerjisi düşük metabolitler halinde vücuttan atılır. Böylece yaşam için gerekli enerji sağlanır.

TEŞEKKÜRLER