Klimatolojinin kapsamı, amacı, iklim öge ve etmenleri İKLİM BİLGİSİ Klimatolojinin kapsamı, amacı, iklim öge ve etmenleri

Klimatolojinin kapsamı İklim bir yerdeki hava olaylarının uzun bir dönem içerisindeki genel kareteridir. Yani bir yerde uzun bir süre içinde belirlenen çok sayıdaki hava durumunun genel ortalamasıdır. Klimatoloji, iklimlerin dağılışını, çeşitliliğini, değişimini, canlı ve cansızlar üzerine etkilerini inceler.

Klimatolojinin kapsamı coğrafya fiziki jeomorfoloji klimatoloji Sular coğrafyası Canlılar coğrafyası Beşeri ve ekonomik ülkeler

Klimatolojinin kapsamı İklim, coğrafi çevrenin şekillenmesini ve insan yaşamını çok yakından kontrol eden bir etmendir. İklimin etkisi uzun yıllar kendini gösterir Canlı ve cansız çevrenin yaşamındaki tüm değişiklikler iklimler tarafından belirlenir.

Klimatolojinin kapsamı Sıcaklık ve nem kayaların fiziksel ufalanmasının temel etmenleridir. Akarsu topoğrafyası, kurak bölge şekilleri, buzul yöreleri, kıyı şekilleri iklime uygun dağılış gösterir. Akarsuların tip ve rejimleri, göllerin dağılışı, suların kimyası iklimle ilişkilidir. Doğal bitki örtüsünün tür, miktar ve biçim yönünden dağılışı iklimin kontrolündedir. İnsanların dağılışı doğrudan yada dolaylı iklimin kontrolündedir. Ekonomik etkinliklere; tarım ve endüstri alanlarının dağılımına, ticaret şekillerine etkilidir.

Kilimatolojinin konusu ve amacı Bir yerin iklimi ancak, bu yerde gözlenen kısa süreli hava durumlarının uygun bir süre için birlikte ele alınarak bunların genel karekterlerinin yani ortalamalarının belirtilmesiyle açıklanabilir. Klimatolojinin amacı yeryüzünde görülen iklimleri ve değişmelerini ortaya koyabilmek, iklim bölgelerini saptamak, incelemek ve açıklamaktır. Klimatoloji doğal çevrenin hava koşullarını ve bunların genel karekterini inceler Hava olaylarını meydana getiren veya olayların bir ürünü olan güneşlenme, sıcaklık, hava basıncı, hava nemi, rüzgar, yağış gibi ögeleri ve topoğrafya, yükseklik, kara ve denizler gibi etmenleri ayrı ayrı inceler Bunların karşılıklı etkileşimlerini ve hava olaylarına katılma oranlarını belirlemeye çalışır Önce günlük hava olaylarını, daha sonra iklim tip ve bölgelerini tanımaya ve açıklamaya çalışır.

Hava durumu ve İklim Hava durumu; belirli bir yerde, belirli ve kısa bir süre içerisinde etkin olan atmosfer koşullarına denir. İklim; oldukça geniş bir bölge üzerinde ve uzun yıllar boyunca değişmeyen ortalama hava koşuludur.

Hava durumu ve İklim Ekvatoral bölge iklimleri oldukça tekdüzedir. İklimin karekterleri bellidir ve çok fazla değişmez Sabahları hava açık, öğleden sonra bulutlanır ve yağışlar oluşur, gece tekrar hava açıktır. Bu durum bütün yıl boyunca çok az değişiklik gösterir. Yıllar arasında da oldukça tekdüzedir. Bu bölgede ortalamalar günlük hava durumu ile çok farklılık göstermediğinden, ekvatoral bölgede hava durumu ile iklimler birbirine paraleldir.

Hava durumu ve İklim Orta enlemler yani ılıman kuşak, hava durumu ve iklim arasındaki farklılığı görmek açısından daha belirgindir. Bu bölgede iklim ne çok soğuk ne çok sıcaktır. Günlük hava olayları ise birbirinden çok farklılık gösterir. Mevsim normalleri şeklinde seyreden bir süreçte aniden çok sıcak yada çok soğuk bir dönem yaşayabiliriz. Bu kısa değişmeler genel iklim karekterini değiştirmemekle birlikte yaşam üzerine oldukça etkilidir. Bu nedenle orta kuşakta iklimin ılıman olduğunu belirtmek tek başına yeterli olmayacak, ekstrem sıcaklık değişim aralıklarının da belirtilmesi gereklidir.

Klimatoloji ve Meteoroloji Meteoroloji hava olaylarını ve tüm atmosferi inceler. Hava olaylarının dayandığı fizik kanunlarını açıklar. Sonuçlarını rakamlar ve formüller halinde sunar. Ölçtüğü meteorolojik ögeleri o andaki değerler olarak kaydeder. Klimatoloji meteorolojinin ölçtüğü değerleri alarak yorumunu yapar, coğrafi çevre üzerindeki etkilerini, yaşam etkinlikleri ile ilgisini araştırarak açıklar.

Klimatoloji ve Meteoroloji Klimatoloji ile meteoroloji benzer gibi görünen ancak, aynı gözlem değerlerini kullanmaktan öte, sonuçların ifade şekli olarak farklı biçimde davranan iki ayrı bilim dalıdır. Klimatoloji coğrafyanın meteoroloji ise jeofiziğin birer bölümüdür.

Klimatoloji ve Meteoroloji Klimatoloji atmosfer olaylarını yaşamla ve diğer doğa olayları ile ilgisini belirtmek amacıyla ele alır. Bu amaçla meteorolojinin ölçtüğü değerlerden yararlanır. Ancak, hava olaylarının fiziksel ayrıntılarından çok genel karekteriyle ilgilenir. Meteoroloji ise meydana gelen hava olaylarının nedenlerini, bunların dayandığı fiziksel yasaları ve sonuçta ortaya çıkan termodinamik ve hidrodinamik gerekçeleri bulmaya çalışır.

Klimatoloji ve Meteoroloji Meteoroloji aletli yada aletsiz gözlemler sonucu elde edilen rakamsal verilerle ilgilenir (örn: 2 m/s rüzgar hızı). Değeri olduğu gibi kaydeder. Klimatoloji ise bu değeri alarak bunun doğal çevre üzerine yağacağı etkileri ve sonuçta yaşamı nasıl etkileyeceğini araştırır. Örn: 2 m/s rüzgar hızının yaşamı nasıl etkileyeceğini, insanlara üşüme hissi verip vermeyeceğini inceler.

Klimatoloji ve Meteoroloji Klimatoloji daha çok tüm hava olaylarının meydana geldiği atmosferin alt kısımları ile ilgilenir. Meteoroloji ise tüm atmosferle ilgilendiğinden yüksek atmosfer gözlemleri de yapar.

Klimatoloji ve Meteoroloji Klimatoloji için herhangi bir bireysel hava olayının çok fazla bir önemi yoktur. Çünkü hava olayı çok ekstrem nitelikli olsa dahi, bir yerin iklim özellikleri üzerine fazla bir etkisi yoktur. Klimatoloji uzun süreli ortalama değerlerle ilgilenir. Meteoroloji ise hava olaylarını görüldükleri anda değerlendirir. Meteoroloji için o andaki değerler önemlidir.

Meteorolojik gözlemler Klimatolojide kullanılacak gözlemler meteorolojik amaçlı yapılan gözlemlerdir. Sıcaklık, rüzgar, yağış, basınç gibi çeşitli atmosfer özellikleri ve olaylarının bir takım aletler kullanarak ölçülmesi yada aletsiz olarak gözlenmesi sonucunda tutulan kayıtlara GÖZLEM yada RASAT denir. Gözlemler dünyanın çeşitli bölgelerinde yer alan hareketli yada sabit meteoroloji istasyonlarında elde edilirler.

Klimatolojik gözlemler Gözlem çeşitleri Sinoptik gözlemler Klimatolojik gözlemler Fenolojik gözlemler

Sinoptik gözlemler Bu tür gözlemler hava tahmini amacıyla dünyanın her yerinde aynı anda yapılırlar. GMT saatine göre gün içerisinde 6 saatte bir (0, 6, 12 ve 18) yapılırlar. Hava tahmini yapabilmek için gözlemlerin her yerde aynı saatte yapılması gerekir. Aynı zamanda yapılan gözlemler bir araya getirilerek değerlendirilir. Atmosfer içerisinde bir noktadaki hava durumu, çevre noktalardaki hava durumları ile çok yakından ilişkilidir. Sinoptik gözlemler içerisinde yüksek atmosfer gözlemleri de yapılır..

Klimatolojik gözlemler Bu gözlemler ülkemizde 7, 14 ve 21 saatlerinde ancak yerel saate göre yapılırlar. Bu amaçla her istasyonun bulunduğu boylam derecesine göre mahalli saati hesaplanır ve gözlemler o saatlerde yapılırlar. Bunun nedeni bir yerin iklimi üzerine güneş ışınlarının gelme açısının çok önemli olmasıdır. Yerel saat kullanılarak güneş ışınlarının tüm ülkede aynı açı ile istasyonlara geldiği zamanlar göz önüne alınmaktadır. Türkiye 44o48’ ile 25o40’ boylamları arasında yer aldığından en doğusu ile en batısı arasında 77 dakikalık bir fark bulunmaktadır. En doğuda saat 7 de yapılan gözlem en batı ucunda saat 8.17 de yapılacaktır.

Fenolojik gözlemler Tarımsal ürünlerin yetiştirilmesi amacıyla yapılan bitki gözlemlerini içeren rasatlardır. Özellikle büyük devlet çiftliklerinde yer alan istasyonlarda yapılır. Kültür bitkilerinin yaşam dönemlerinin gözlenmesi şeklinde tutulan kayıtlardır. Bu amaçla yetiştirilen bitkilerin çimlenme, fide oluşumu, gelişme, çiçeklenme, olgunlaşma gibi dönemleri ile ilgili kayıtlar tutulur.

Gözlem sonuçlarından yararlanma Klimatolojide kullanılacak gözemler bazı özellikleri içermelidir; Gözlemler bir bölgenin niteliğini ortaya koyabilecek düzeyde her noktada (yeterince sık bir gözlem ağı ile) yapılmalıdır. Gözlemler bir yerin iklimini ortaya koyabilecek düzeyde uzun bir süreyi (en az 35 yıl) kapsaması gerekir. Gözlemler kesintisiz olmalıdır. Bu özelliklere sahip gözlemler klimatolojide amaca göre çeşitli biçimlerde ortalamaları alınarak kullanılırlar. Ortalamalar; günlük, 5 günlük, haftalık, aylık, mevsimlik, yıllık, çok yıllık olabilir.

Gözlem sonuçlarından yararlanma Sıcaklık A merkezi B merkezi Ortalama 9,3 8,8 Minimum -2,3 3,9 Maksimum 22,2 15,1

Gözlem sonuçlarından yararlanma Sıcaklık Yıllık yağış, mm ocak nisan temmuz ekim YILLIK max-min Kahire, MISIR 11,5 19,8 27,2 22,1 20,1 28,3 33,0 Galveston TEXAS 12,0 20,3 22,4 20,8 29,3 117,1

İklim öge ve etmenleri İklimler pek çok ögenin bir arada, bazı etmenlerin etkisi altında kazanılan özelliklerdir. İklim ögeleri; güneşlenme, sıcaklık, yağış, basınç, rüzgar, bulutluluk, nem, buharlaşma, vb. İklim etmenleri; yükseklik, kara ve deniz, enlemler, yüzey şekilleri, bitki örtüsü Öge ve etmenler ancak bir dereceye kadar ayırt edilebilir. Çoklukla birbirine karışarak etki ederler.